Vikan - 07.08.1975, Blaðsíða 25

verður uppi á teningnum, þegar
myndskreytingar listamanna ut-
an Danmerkur viö ævintýri And-
ersens eru rannsakaöar. Lista-
menn um allan heim velja mikiö
til sömu ævintýrin til skreytingar.
Eitt hiö vinsælasta er Nýju fötin
keisarans, sem Andersen skrifaði
áriö 1837 og byggöi á spænskri
sögn, sem hann haföi lesið i
þýskri þýöingu. Vinsældir þessa
ævintýris eru skiljanlegar. Ævin-
týriö er afskaplega skemmtilegt.
og broddur þess hefur fyrir löngu
orðiö aö eins konar orötaki.
Fyrstu myndskreytingar við
æ^intýri Andersens, sem birtar
voru i bók, voru þýskar. Teiknar-
inn var G. Osterwald, og eins og
flestir listamenn á eftir honum
valdi hann Nýju fötin keisarans
til skreytingar meðal annarra
ævintýra. Teikningar Osterwalds
komu fyrir almennings sjónir ár-
iö 1839, aöeins tveimur árum eftir
aö ævintýriö varö til, en teikning
hans viö Nýju fötin keisarans
sýndi aöeins ráöherann og vefar-
ana f gamaldags herbergi. Keis-
arinn sjálfur kemur fram í mynd
danska listamannsins Vilhelms
Pedersens tiu árum siðar, og þá i
renessansstil. 1 kringum fimmtiu
árum siðar teiknaöi annar dansk-
ur teiknari, Hans Tegner, skrúð-
gönguna á götum, er viö standa
hús, sem lita út eins og Kaup-
mannahafnarhús reist eftir brun-
ann 1728, en áhorfendur eru
klæddir fatnaði frá fyrri hluta
nítjándu aldar. Einkennisbúning-
ar eru aö sjálfsögöu af eldri gerð.
Teikningar Tegners voru notaðar
I svokallaða heimsútgáfu á verk-
um Andersens á mörgum tungu-
málum áriö 1900.
Flestir listamenn hafa kjöriö
sér siöbarokk og rokkokotimabil-
in aö bakgrunni keisarans, en trú-
lega hefur japanski listamaður-
inn Yanagita Kenyoáhi þekkt fyr-
irmynd Andersensaö ævintýrinu,
þvi aö i mynd þessa listamanns
frá árinu 1934 má hæglega benda
á margt, sem komið getur heim
og saman viö spænskan reness-
ansstil — að minnsta kosti er fátt
hreinjapanskt i myndinni. Sumir
listamenn hafa kosið sér ab-
straktumhverfi i teikningar af
keisaranum. Einn þeirra er bret-
inn Harry Clarke, sem raunar
haföi sama hátt á viö flestar aðr-
ar ævintýrateikningar sinar.
Þá hafa sumir valið þá leiö að
láta venjulegt fólk viö venjulegar
kringumstæöur veröa vitni að
hinni dæmafáu skrúögöngu keis-
aransog fylgdarliös hans. Þannig
fór óþekktur rúmenskur lista-
maöur aö áriö 1931 og sömuleiöis
Albert Merckling, sem mynd-
skreytti þýska útgáfu ævintýris-
ins I Ziirich áriö 1944.
Félagsleg
eða pólitisk
barátta
Þrátt fyrir þennan mun á lista-
mönnum eru þeir allir trúir sög-
unni. og láta hæöni hennar tala
umbúöalaust. Aörir gera per,-
sónugervinga úr keisaranum of
þjónum hans, en þaö er ekki
nema i meöallagi i anda Ander-
sens. Keisari Cyrils Bouda i stórri
tékkneskri ævintýraútgáfu áriö
1956, er um margt likur feitp
svini, en þjónar hans eru á hinn
bóginn skinhoraðir. Hershöföing-
inn, sem fer fyrir fylkingunni ber
meö sér alla þá heimsku, sem
hægt er aö bendla viö einn hérs-
höföingja. Og Michel Ell gæöir
andlit sins keisara og áhorfenda
óhuganlegu valdi á tréskuröar-
myndum sfnum, sem hann
skreytti meö útgáfu sina á ævin-
týrinu I Berlín áriö 1923.
Slikar myndskreytingar til-
heyra vitaskuld félagslegri eöa
pólitiskri baráttu, en slikt þarf
ekki aö skaöa satíruna I verkum
Andersens. Til dæmis er engin á-
stæöa til aö óttast, aö andborgara-
sinnaðir listamenn yfirdrifi hæön-
ina i garö keisara og samúðina
meö þeim fátæku og smáu i verk-
um Andersens. Þaö heyrir til
undantekninga, aö soldátinn i
Eldfærunum sé klæddur i rúss-
nesk verkamannaföt eins og átti
sér staö I teikningu V.
Konasevics, sem birtist í útgáfu I
Kazan áriö 1952.
Almennt velsæmi
Sama er af hvaöa rótum lista-
mennimir og verk þeirra eru
runnin — allir veröa þeir aö taka
miö af almennu velsæmi. Hvaö
32. TBL. VIKAN 25