Vikan - 04.09.1975, Blaðsíða 22

Veröbólgan er alls ekki nýtt
fyrirbæri. Um þaö ber linurit um
■ veröbólguna i Englandi, sem
fylgir greininni, glöggt vitni. Þar
má sjá, aö skipst hefur á verö-
bólga og verðhjöðnun frá árinu
1275 allt fram til ársins 1520 og
verölag þvi staöiö I staö, gegnum-
sneitt. Upp úr 1520 verður mikil
breyting þar á. Verðhjöðnunin
nær ekki lengur aö draga svo úr
veröbólgunni aö verölag haldist
stööugt eins og veriö haföi. Verö
bólgnar stööugt allt fram á 17.
öld. Þá tekur viö nokkuö stööugt
timabil allt ftam til fyrri heims-
styrjaldar, en þá tekur aö bólgna
á nýjan leik.og enn hefur ekki tek-
ist aö stinga svo á kýlinu, aö
bólgan hætti.
Nú vaknar só spurning hvaö
valdi þessum tveimur
bólguskeiöum. Sagnfræöingar
telja vist, aö landafundirnir I
Ameriku og gifurlegí gullrániö,
sem fylgdi í kjölfariö, sé orsök
fyrra skeiösins. Viö þennan
straum gulls til Evrópu jókst
mjög eftirspurn eftir allri vöru,
en framleiöslan jókst ekki aö
sama skapi. Þvi komu gifurlegar
veröhækkanir I kjölfariö.
Framleiösla i sumum löndum,
t.d. á Spáni, dróst mjög saman og
leita þurfti I auknum mæli út fyrir
landsteinana eftir vörum. Afleiö-
ingin varö nýlendustefnan. Upp
úr 1600 kemst jafnvægi á aftur og
helst lengi, eða allt tii fyrri
heimsstyrjaldar. Nýlendukúgun
kom I veg fyrir aö kýliö mikla
hjaönaöi, hún kom I veg fyrir
kreppu.
Miðað viff hækkunina árin 1961 til 1966
1971 1976 1981 1986 1991
1 stk. rúgbrauð 17,76 26,28 88,89 57,55 85,17
1 kg. smjör 161,11 246,49 377,13 577,00 882,81
1 1. mjólk 15,42 30,68 61,05 121,49 241,76
1 kg. kartöflur 59,86 285,53 1.361,97 6.496,60 30.080,00
1 kg. súpukjöt 203,46 553,41 1.505,27 4.094,33 11.136,57
1 kg. þorskur. 14,00 28,00 56,00 112,00 224,00
1 kg. ýsa. 11,60 17,75 27,16 41,55 63,57
1 kg. ostur 250,25 498,00 991,02 1.972,13 3.924,54
1 kg. kaffi, br. & mal. 125,74 169,15 305,99 477,84 744,65
1 pk. Camel 44,96 69,23 106,61 164,18 252,83
% 1. brennivín 462,00 762,30 1.257,79 2.075,35 3.424,33
1 1. bensín 11,84 19,89 33,41 56,13 94,80
Eitt far með SVR 12,50 31,25 78,12 195,30 488,25
Alg. laun verkam. á klst. 98,53 204,94 426,27 886,84 1.844,62
Alg. laun verkakv. á klst. 99,27 227,33 520,58 1.192,13 2.729,97
Alg. laun járnsm. á klst. 124,36 262,40 553,66 1.168,22 2.464,94
Kennarar á mán. (hæstu 1.) 32.738,22 78.244,35 187.004,00 446.939,56 1.069.185,55
Alm. skrifstm. eftir 4 ár á m. 16.427,91 31.377,30 59.930,65 114.467,35 218.632,64
Alm. afgrm. eftir 4 ár á m. 17.815,58 35.809,32 71.976,73 144.673,13 290.793,10
Spá miðuð við hækkunina frá 31/101946 til 15/6 1975
Arleg hækkun frá 1946 til 1975 I % 1975 3l/l0 1976 31/10 1981 31/10 1986 31/10 1991 31/10 1996 31/10 2001 31/10 Hækkun frá 31/10 1946 til 15/6 1975 I %
1 stk. rúgbrauð 14-72 1 21 1 39 275 547 1 088 2 1 62 4 296 5 01 1
1 kg. smjör 13.22 51 3 581 1 082 2 01 3 3 746 6 970 1 2 970 3 407
11. mjólk 10-63 34 3 8 63 1 04 1 72 285 473 1 703
1 kg. kartöflur 1 4 - 33 54 61 1 20 233 456 891 1 742 4 536
1 kg. súpukjöt 1 2 -41 352 396 71 1 1 277 2 291 4 1 1 3 7 382 2 75 2
1 kg.þorskur 17.67 1 0 1 1 1 9 267 603 1 360 3 067 6 91 8 1 0 456
1 kg.ýsa 1 7.44 1 01 1 1 8 264 590 1 318 2 94$ 6 582 9 900
1 kg. ostur 11.84 4 1 0 459 302 1 404 2 4 56 4 296 7 516 2 363
1 kg. kaff i, br. og ma 15.10 496 5 71 1 1 55 2 333 4 71 3 9 522 1 9 239 5 51 9
1 pk. Camel sígarettur 15.08 2 0 C 230 464 937 1 891 3 817 7 706 5 488
3/41. brennivln 14.49 2 278 2 6 0 8 5 1 31 1 0 093 1 9 855 39 060 76 839 4 722
11. bensín 18.07 61 71 1 64 376 862 1 979 4 539 1 1 533
Eittfar með SVR 16.10 33 44 93 1 96 4 1 4 874 1 843 7 100
Alg. laun verkam. á mán 12.71 52 092 58 7-6 1 06 807 1 94 292 353 438 642 939 1 169 571 2 980
Alg. laun verkak. á mán 14.41 53 300 60 979 1 1 9 522 234 271 459 187 900 036 1 764 1 30 4 623
Alg. laun járnsm. á mán 1 3.67 80 532 91 600 1 73 856 329 981 626 304 1 1 88 728 2 256 208 3 828
AAánaðarlaun kennara hæstu laun 13.95 84 1 64 95 913 1 84 34 1 354 299 680 953 1 308 773 2 515 4.2 5 4 1 2 1
Mánaðarlaun alm. skrifstof um. e. 4 ár .. 1 4.99 59 1 37 68 003 1 36 736 274 937 5 52 823 1 1 1 1 574 2 235 069 5 366
AAánaðarlaun alm. afgreiðslum e. 4 ár .. 1 4.26 56 081 64 076 126 760 262 916 672 973 920 91 1 1 793 075 4 446
Nú tekur fyrri heimsstyrjöldin
viö og hleypir nýju lifi I bólguna.
Ofboösleg framlfiösla, einkum á
hergögnum og vistum fyrir hina
strlðandi heri, ásamt skorti
heima fyrir, sem eykur eftirspurn
og hleypir veröinu upp á nýjan
leik. Strlöinu lýkur, og ný snýst
allt viö, nú vantar tilfinnanlega
markaö fyrir framleiösluvörurn-
ar. Afleiöingin er grlöarleg
kreppa.sem stendur þar til seinni
heimsstyrjöldin hleypir öllu af
staö enn á ný. Aö henni lokinni
heföi mátt ætla aö kreppa heföi
skolliö á eins og fyrr, en vegna
22 VIKAN 36. TBL.
þess aö aldrei hefur veriö friöur I
heiminum eftir hana hefur alltaf
veriö nægur markaöur fyrir her-
gögn. Stórveldin hafa llka kapp-
kostaö aö skáka hvort ööru I vig-
búnaöarkapphlaupinu.
Raunar er þetta ekki eina or-
sökin. Gullrániö mikla kom fyrri
bólgunni af staö, og nú á
tuttugustu öldinni fer fram ákaf-
lega hliöstætt rán, bara I miklu
stærri stll. Nýlendukúgun á aö
heita úr sögunni, nýlenduveldin,
meö Portúgal aftast á merinni,
hafa oröiö aö gefa nýlendum sin-
um frelsi einni af annarri. Hvaö