Vikan - 18.01.1979, Blaðsíða 38

Listaleikhúsið í Moskvu 17.
jan. 1904
Það er frumsýning á „Kirsu-
berjagarðinum”. Tjaldið hefur
fallið eftir síðasta þátt. Það er
augnabliks þögn. Síðan brjótast
fagnaðarlætin út. Áhorfendur
láta hrifningu sína í ljósi, klappa
ákaft og kalla:
— Tsjekhov! Tsjekhov!
Tsjekhov!
Höfundurinn gengur fram á
sviðið og yfir hann rignir
blómum. Ræðumenn lofsyngja
hann hástemmt. Náfölur og
skinhoraður tekur hann á móti
lofinu. Við og við fær hann áköf
hóstaköst — og vasaklútur hans
litast rauðu. Hann riðar. Neðan
úr salnum er kallað:
— Sestu niður, góði gerðu
það. Látið hann setjast!
Stóll er settur fram. Sitjandi
tekur hann á móti hyllingar-
hrópum áhorfenda og brosir
angurvært. Hann veit...
Þegar Anton Tsjekhov
skrifaði „Kirsuberjagarðinn”,
var hann dauðadæmdur. Hann
vissi að leikritið yrði hans síðasta
kveðja. Og fimm mánuðum eftir
frumsýninguna — sem var á 44
ára afmæli hans — lést hann á
hæli í Þýskalandi.
ömurleg æska
Tsjekhov ólst upp í
smábænum Taganrog. Hann
átti fjóra bræður og eina systur.
Pavel faðir hans rak litla
verslun, var afar strangur og ól
sonu sína upp samkvæmt
orðtakinu: „Enginn verður
óbarinn biskup”.
Anton var þriðji í röðinni af
systkinunum, hann skrifaði
þetta þegar hann var fullorðinn:
„Ég átti enga æsku!”
Drengirnir fengu tækifæri til
að ganga í skóla, en þegar þeir
komu heim urðu þeir að vinna í
versluninni til ellefu á kvöldin.
Á morgnana urðu þeir að fara á
fætur klukkan fimm. Það var
engin miskunn. Þeir fengu ekki
einu sinni að leika sér og njóta
gleði á sunnudögum. Faðirinn
var mjög trúaður og neyddi þrjá
elstu synina til að syngja í
kirkjukórnum.
„Þegar við brœðurnir sungum
í kirkjukórnum, horjði fólk á
okkur með aðdáun og öfundaði
foreldra okkar, en okkur leið
eins oggaleiðuþrælum...”
Tsjekhov 22 ára læknanemi, sem Irfir Anton Tsjekhov var 38 ára þegar
áskrrftum. hann kynntist leikkonunni Olgu
Knipper. Hún lék í mörgum verka
hans. Rithöfundurinn varð
ástfanginn i fyrsta sinn á ævinni.
Ástin var gagnkvæm, en þau héldu
sambandi sinu leyndu vegna
fjölskyldu hans. Þau giftu sig ekki
fyrr en 4 árum eftir fyrsta fund
þeirra. Eftir tvö ár var hann allur.
Kveðja til
ástarínnar og
fífsins
,,Kirsuberjagarðurinn ” er eitt mesta snilldarverk,
sem samið hefur verið fyrir svið — og fá verk
hafa verið oftar fcerð á svið. Þegar rússneski
rithöfundurinn Anton Tsjekhov samdi það, var
hann 43 ára, nýkvæntur og dauðadæmdur. . .
Anton var einrænn og
eignaðist ekki neina félaga í
skólanum. Skólafélagar hans
uppnefndu hann, vegna þess að
hann var höfuðstór og magur.
En þó að þeir ertu hann á
stundum — sem hann brosti
bara að — féll þeim ekki illa við
hann. Hann var skapgóður og
orðheppinn, og bar snemma á
hæfileikum hans til að fá aðra til
að hlæja.
Þegar Anton var 15 ára varð
faðir hans gjaldþrota og flutti
með fjölskylduna til Moskvu.
Anton varð eftir til að taka
stúdentspróf. Hann varð sjálfur
að verða sér úti um fé og tók
nemendur í einkatíma. 19 ára
gamall tók hann stúdentspróf
með skínandi einkunnum.
Taganrog bærinn veitti honum
25 rúblur á mánuði í styrk til að
stunda nám í læknisfræði við
háskólann í Moskvu.
í Moskvu hitti Anton
fjölskyldu sína á ný. Honum
rann til rifja hve fátæklega þau
urðu að búa. Faðir hans hafði
verið atvinnulaus fyrsta árið í
' Moskvu, en siðan fengið vinnu
sem aðstoðarmaður í verslunar-
fyrirtæki. Vinnutíminn var
langur og launin smánarleg.
Fjölskyldan hírðist í lítilli, sagga-
fullri kjallaraíbúð í fátækra-
hverfi borgarinnar.
Skrifaði um nætur
Styrkurinn sem Anton hafði
þegið kom sér vel. Hann
útvegaði betra húsnæði og lét
móður sína hafa peninga fyrir
mat. En 25 rúblur endast
skammt. Hann varð að finna
leið til að afla fjár jafnhliða
náminu. Það var þýðingarlaust
að ætla að taka nemendur í
einkatíma, það voru hundruð
fátækra stúdenta í Moskvu sem
börðust um það. Meðan hann
var við nám í Taganrog hafði
hann oftsinnis skrifað skopsögur
í skólablaðið. Kannski gæti
hann haft ofan af fyrir þeim
með skriftum?
Án þess að gera sér miklar
vonir, sendi hann skopriti einu
smásögu. Nokkrum dögum siðar
fékk hann bréf frá blaðinu. Þeir
vildu kaupa söguna fyrir 8
rúblur og vildu gjarna heyra frá
honum aftur. Anton var alsæll.
Hann hafði fundið leið til að afla
fjár.
Þaðan í frá notaði Anton
hvert tækifæri til ritstarfa.
Honum féll það vel, en námið
sat þó í fyrirrúmi. Skriftirnar
voru aðeins til að afla honum
tekna. Og ekki aðeins honum,
heldur allri fjölskyldunni. Elstu
bræður hans tveir voru
ábyrgðarlausir og drykkjumenn.
Þeir lögðu ekki eina einustu
rúblu til þarfa heimilisins.
Þó að Tsjekhov þyrfti
aðallega að skrifa á næturnar
var hann afkastamikill. 1883 —
23 ára gamall — skrifaði hann
120 greinar og smásögur.
Árið eftir tók hann
embættispróf. Loksins gat hann
hafið læknisstörf. En hann hætti
ekki að skrifa. Hann vildi stunda
bæði læknisstörf og ritstörf.
Hóstar blóði
í september 1884 greindi
hann fyrstu merki þess
sjúkdóms sem leiddi hann til
dauða — hann hóstaði blóði.
Sem lækni grunaði hann hvað
það þýddi, en neitaði að trúa að
það væru berklar. Hann skrifaði
vini sínum á þessa leið:
„/ þrjá daga hefir runnið blóð
upp úr hálsinum á mér —
ástæðan er sennilega sprungin
æð..."
Tsjekhov vildi í lengstu lög
trúa því að þetta væri ekki svo
alvarlegt, og sínum nánustu vildi
hann fyrir alla muni hlífa.
„Góði segðu foreldrum
mínum ekki neitt af þessu. "
Kvíði Antons vegna heilsunn-
ar kom ekki niður á skáldskap
hans. Hann skrifaði meira en
38 Vikan 3.tbl.