Vikan - 19.04.1979, Blaðsíða 47

Hún var dregin niður þegar leður-
bakurinn kafaði. Jan leitaði í ákafa eftir
hnífnum, rak hann fast í nálægasta
hreifann og skók hann til.
Hún hafði lítil áhrif á harða húðina.
örmjó blóðrák streymdi út í hreint
vatnið, en skolturinn hélt fast.
Jan var þegar byrjuð að berjast við að
ná andanum og af hræðilegri
glöggskyggni komst hún að því í hve
vonlítilli aðstöðu hún var.
Ef hún gæti ekki losað tak
skepnunnar myndi hún drukkna.
Jan sneri upp á líkamann og losaði
hnífinn. Sársaukinn í fætinum var
hræðilegur en henni tókst að komast að
hrukkóttum hálsinum og höggva, fast.
um lyfið. Hvað er það? Hvernig
verkar það? Eru aukaverkanir?
Og þá hverjar? Þetta eru alveg
eðlilegar spurningar og sjálf-
sagðar.
Til að ná betri samvinnu við
laskninn þarf maður að læra að
opna munninn og nota hann
rétt. Svo einfalt er það, að spyrji
maður ekki, fær maður engin
svör. Og skilji maður ekki svarið
— skal spyrja aftur og aftur
þangað til svar fæst, sem maður
skilur.
Hættum að skammast
okkar fyrir að
vera sjúklingar
Það er vel kunnugt að flestir
sjúklingar vilja gjarnan vera
þægilegir, auðveldir og góðir
sjúklingar. Það gerir starfsfólki
sjúkrahúsanna auðveldara fyrir
við störf þess, og kannski hugsa
margir sjúklingar sem svo: — Ja,
ef ég er þægilegur og veld ekki
meira ónæði en nauðsynlegt er,
þá verð ég kannski meðhöndl-
aður sérstaklega vel — það er
ekki óeðlilegt að þessi hugsun
8æti gripið sjúklinginn.
Að lokum, þessi grein er ekki
á nokkurn hátt ætluð til að
ásaka ei'nn eða neinn, heldur
aðeins til að vekja athygli á þess-
um málum, vegna gefins tilefnis.
■ En sjúklingar verða að læra að
hætta að skammast sín fyrir að
vera sjúklingur.
Hafi einhverjir áhuga fyrir
umræðu um þetta efni, vinsam-
legast skrifið þá til Bláa fuglsins,
^ikunni, Síðumúla 12, R.
Háðfyrir sjúklinginn
~~ Skrifaðu öll sjúkdómsein-
kenni niður á blað, áður en þú
ferð til læknis.
Skjaldbakan sneri upp á höfuðið og
fleygði henni til, svo hún gæti ekki
höggvið aftur til hennar.
En hún hafði sært hana. Vatnið
litaðist skyndilega blóði. Takið á
fætinum linaðist. Svo var hún iaus.
Skjaldbakan sökk niður, hún synti
hægt og hnykkti höfðinu krampakennt
til.
Lungun voru að springa, Jan slíðraði ■
hnífinn aftur og spyrnti sér upp á við. í
annað sinn greip hún andann á lofti og
synti til strandar af öllu afli.
t þetta sinn tókst það. Móð af
áreynslu skjögraði hún á blautum
sandinum en féll síðan í yfirlið, örmagna
af áreynslunni og geðshræringunni.
— Farðu fram á að fá nægan
tíma til að koma þeim á fram-
færi.
— Haltu því stíft fram, að þú
viljir fá skýrar upplýsingar um,
hvað læknirinn heldur að sé að
þér.
— Taktu með þér blað og
penna, og skrifaðu niður það
sem hann segir.
— Vertu ekki hrædd/ur við að
sýnast heimskur, þótt þú skiljir
ekki læknamál. Haltu áfram að
spyrja, þar til þú færð svar á því
máli sem þú skilur.
— Fáir þú lyfseðil hjá lækn-
inum, hikaðu þá ekki við að
spyrja, hvernig lyfið verkar —
sömuleiðis hvort um auka-
verkanir geti verið að ræða.
(Mundu að það ert þú og þinn
líkami, sem lyfið á að verka á).
Finnist þér læknirinn vera of
upptekinn og gefa sér ekki
nægan tíma fyrir þig — biddu þá
um annan tíma, þar sem þið
getið rætt betur saman.
— Sértu lagður á spítala, skaltu
muna að spítalinn er rekinn fyrir
þig sjúklinginn — ekki til að
læknar og hjúkrunarlið geti
stundað atvinnu sína.
— Þú skalt ekki láta þér nægja
hinar stuttu og oft litlu upplýs-
ingar um sjúkdóm þinn, eins og
oft eru veittar á stofugangi.
Segðu skýrt, að þú óskir eftir
persónulegu samtali. Eigir þú að
ganga undir uppskurð, skaltu
spyrja um, hvernig þér muni líða
eftir uppskurðinn.
— Einnig er þörf á að vita um
eftirköst eftir ýmsar aðgerðir og
þá hvaða reglum þú ættir helst
að hlíta.
— Gerðu þér í eitt skipti fyrir öll
ljóst, að þú getur ekki gert að því
að þú ert veikur.
Hún lá í hlýjum sandinum langa
stund áður en andardráttur hennar varð
aftur eðlilegur. Og enn lengra leið áður
en hún hafði öðlast nógan styrk í hendur
og fætur til þess að geta hreyft sig. En að
lokum stóð hún upp.
Þykkt gúmmíið á fótablöðkunum
hafði bjargað fætinum frá alvarlegum
meiðslum. ökklinn var þegar orðinn
rauður og bólginn. En harður skolturinn
hafði aðeins sært ristina.
Þetta var ljótt sár, rifið og stórt. En
það var ekki djúpt. Rifin voru aum en
aðeins marin. Hún var heppin.
Jan starði á friðsælan flóann og hristi
höfuðið, full efa, þegar hún endurlifði
atburðina í huganum.
Nú þegar allt var afstaðið náði
undrunin tökum á henni. Þetta var
ómögulegt. Stóru leðurbakarnir voru
friðsælustu skepnurnar í sjónum.
Þetta var allt ómögulegt.
Nokkur börn hlupu á móti Jan þegar
hún nálgaðist fiskiþorpið næsta dag,
hálfhölt.
Hún hafði haft lítið samband við>
fiskimennina. Gerald hafði kynnt hana
stuttlega fyrir hávöxnum og grófgerðum
formanninum, Jean Louis.
Feimin og brosandi fylgdu börnin
henni inn í þorpið til feðra sinna.
Fiskimennirnir stóðu i hálfhring og
hlustuðu gaumgæfilega á hana segja frá
árásinni.
„Þér segir að þetta hafi verið dröfnótt
skjaldbaka?” sagði Jean Louis. „Þessi
stóra með mörgu hvítu dílunum?”
Jan kinkaði kolli og hann hristi
höfuðið alvarlegur á svip. „Þetta er enn
ein af þessum sjúku skjaldbökum.”
Andlit mannanna voru enn
svipbrigðalaus en konur og börn gripu
andann á lofti.
„Þetta er plága,” hélt Louis áfram.
„Þetta er sú þriðja.”
„Þriðja árásin?” spurði Jan.
„Já, þetta er mjög einkennilegt.
Þangað til fyrir nokkrum vikum höfðum
við aðeins séð þessar skjaldbökur synda í
djúpum sjó. Ekki margar en við og við
komum við auga á eina.” Hann veifaði
hendi I átt til flóans. „Langt fyrir utan.
Aldrei innan rifsins. Aldrei á
ströndinni.”
„Ekki einu sinni um varptímann?”
spurði Jan. „Koma ekki kvendýrin á
land til að verpa?”
Jean Louis hristi höfuðið. „Afi minn
mundi eftir því þegar skjaldbökurnar
komu hingað til þess að verpa, eins og
mauramergð. Þegar hann var barn
stönsuðu skipin hérna til þess að veiða
skjaldbökur til matar. Meira að segja
kom það fyrir meðan faðir minn var
ungur. En ekki núna.”
„Ég hef heyrt að það séu eyjar þarna
fyrir utan” — hann veifaði aftur með
hendinni — „þar sem þær verpa
stundum. En hingað til höfðu þær ekki
komið hingað.”
„Segið mér frá hinum tveim,” sagði
Jan.
„Eitt kvöldið, þegar við vorum á leið
gegnum rifið með aflann,” sagði Jean
Læus, „réðst skjaldbaka skyndilega á
bátinn aftur og aftur. Við lömdum hana
með árunum en hún var óð. Að lokum
velti hún bátnum. Við syntum upp á líf
og dauða. Hún sneri sér að aflanum
okkar og við komumst undan. Hún
hafði slæma sjón. Kannski hún hafi ekki
getað veitt sér til matar. Þetta var
áreiðanlega veik skjaldbaka. Daginn
eftir fundum við hana dauða, rekna upp
á ströndina.”
„Hvað gerðuð þið við hana?”
„Við grófum hana I sandinn þar sem
hún var.”
„Mér þætti gaman að sjá hana,” sagði
Jan. „Ég hef rannsakað svona lagað.”
Jean Louis hristi höfuðið. „Hún er
þar ekki núna. Nokkrum dögum síðar
kom svo önnur. Nokkur börn voru að
leik við sjóinn, þegar skjaldbaka kom að
þeim. Það er furðulegt hvað þær eru
snöggar í hreyfingum, jafnvel á landi.
Börnin hlupu, hrópandi á hjálp, en í
hræðslunni gleymdu þau lítilli stúlku,
sem ekki gat hlaupið eins hratt. Hún
datt og skjaldbakan beit hana.”
Hann tók um öxl sér og var hljóður
eitt andartak.
„Við hlupum á staðinn með axir og
drápum dýrið. Síðan fórum við með
telpuna til nunnanna. En sárið vildi ekki
gróa og hún dó.”
„Mér þykir það leitt,” muldraði Jan.
Eftir andartak hélt Jean Louis áfram.
„Rannsóknarmennimir komu til
þorpsins sama dag. Þeir fóru með
skjaldbökuna. Hún var líka sjúk. Og við
grófum þá fyrri og þeir tóku hana
einnig.”
„Lögreglurannsóknarmenn?”
„Nei, þeir voru ekki I neinum
einkennisbúningum. Þeir voru
ókunnugir.”
„Hvert fóru þeir með skjald-
bökurnar?”
Hann yppti öxlum. „Ég veit það ekki.
Yfirrannsóknarmaðurinn kom aftur,
einu sinni, til þess að athuga hvort meiri
vandræði hefðu orðið. Við sögðum
honum að veiðamar væm ekki orðnar
að neinu. En auðvitað gat hann ekki
hjálpað. Síðan kom fiskurinn aftur og
við héldum að þetta væri liðið hjá.”
Jan starði á hann djúpt hugsi. „Hvers
vegna ætti fiskurinn að hafa horfið?”
Jean Louis lyfti höndum, ráðþrota.
„Hver kemur nálægt slíkum sjúklingi?”
Alvarlegir á svip tóku mennirnir til
net sin og báta og rem út að rifinu. t
langan tíma drógu þeir netin fram og
aftur með mikilli einbeitni.
Þeir ráku upp siguróp þegar þeir náðu
skjaldbökunni. Þeir drógu reipin inn og
reru til strandar.
Þegar þeir komu á grynningamar
stukku sex menn til og drógu þungt
netið upp á sandinn. Stór skjaldbakan
lá máttlaus og kyrr.
„Ég held að þér hafið þegar drepið
þessa. Við hefðum ekki þurft að ómaka
okkur,” sagði Jean Louis.
X6. tbl. Vikan 47