Vikan - 10.05.1979, Blaðsíða 50

BÆNHEITUR
BERSERKUR
Ár 1837. Það er stormur úti fyrir Vestfjörðum,
enda liggja margar frakkneskar skútur á höfninni á
Þingeyri viö Dýrafjörð. Fyrir utan verslunarbúðina á
Þingeyri er hópur ölvaðra Frakka, sem halda þar uppi
samræðum með háreysti mikilli og handapati. Þá
kemur út úr búðinni Islendingur nokkur og hefur sá
brennivinstunnu í fangi. Hann er sýnilega einnig
nokkuð við skál. Þegar Frakkarnir sjá hann koma
þama með byrði sína leikur þeim nokkur hugur á inni-
haldi þessarar tunnu, gera sér lítiö fyrir og ráðast að
honum og vilja taka af honum tunnuna. Þar eð þeir
koma landanum á óvart, hann á sér einskis ills von,
tekst þeim að ná af honum tunnunni og leggja nokkrir
þeirra af stað með hana, en hinir slá hring um landann
til þess að varna honum að elta ránsmennina og vilja
hefta för hans. Islendingnum tekur brátt að leiðast þóf
þetta, hefur sig á loft og stekkur yfir mannhringinn.
Við þetta espast hinir suðrænu menn mjög og sækja
nú fast aö honum og hyggjast hafa hendur á honum.
En hann gerir sér þá litið fyrir og grípur næsta Frakka
og sveiflar honum kringum sig eins og barefli og tekst
honum að verja sig með þessum einkennilega hætti
um hríð. Nú tekur Frökkum að renna alvarlega í skap
vegna þrjósku og fífldirfsku Islendings þessa, sem ekki
var nema meðalmaður á vöxt, þótt með honum
leyndust greinilega furðulegir kraftar. Þeir gripa því til
hnifa sinna og sækja með þeim aftan að manninum.
Landinn sleppir nú sínu óvenjulega barefli og fær sér
annaö, og er ekki annað sýnna en á hann renni
berserksgangur. Sækir hann nú svo hart að Frökkum
og þjarmar svo að þeim að flótti brestur í lið þeirra.
Eru þeir þó átján að tölu. tslendingurinn sækir fast
eftir og rekur flóttann til sjávar, og koma Frakkar nú
þangað sem bátar þeirra fljóta fyrir landi og stökkva
út i þá. En margir hafa hlotið sár í þessari viðureign og
þrir þeirra svo, að bera verður þá í bátana. Róa þeir
nú lífróður frá landi og skildi þar með þeim og hinum
rammeflda lslendingi.
Ekki er þess að getið að hann hafi særst i bardaga
þessum, og ekki hefur hann verið þreyttur lengi, því
sama dag leggur hann á Álftamýrarheiði með brenni-
vinstunnuna á baki og kemur með hana heim til sin
um kvöldið.
Vart hefur Frakka þá sem svo halloka fóru fyrir
þessum garpi grunað, að þar áttu þeir i höggi við einn
af drottins þjónum, því maðurinn var séra Jón
Ásgeirsson, klerkur góður og enginn veifiskati.
Hann var sonur séra Ásgeirs prófasts i Holti í
önundarfirði og konu hans Rannveigar Matthias-
dóttur úr Vigur. Séra Jón var fæddur í Holti í
önundarfirði 28. nóvember 1804. Hann ólst upp hjá
foreldrum sinum, að undanteknum fjórum árum, sem
hann dvaldist með bónda þeim sem Páll hét i
önundarfirði. Árið 1811 fluttist hann með foreldrum
sinum frá Holti að Sæbóli á Ingjaldssandi og þaðan
aftur að Brjánslæk 1816. Sex árum siðar var hann
aftur kominn að Holti, þegar faðir hans hafði fengiö
þar brauð.
Hann vandist snemma við alla sveitarvinnu og var
við fiskveiðar þrjú sumur á þilskipum og stundum við
sjóróðra á opnum bátum. Nítján ára gamall fór hann
að læra latínu hjá Amóri prófasti Jónssyni í Vatns-
firði. Þar var hann þrjá vetur. Síðan fór hann tvo
vetur til Sigurðar prófasts Jónssonar á Rafnseyri. Svo
var hann útskrifaður af séra Páli Hjálmarssyni á Stað
á Reykjanesi árið 1828. Sama árið fór hann að búa á
Auðkúlu i Arnarfirði og kvæntist þá um haustið, 9.
september, Guðrúnu Guðmundsdóttur bónda á
Auðkúlu.
Á Kúlu bjó Jón stúdent með konu sinni 1 tvö ár,
þangað til hann var vígður af Steingrími biskupi
Jónssyni 1830, og varð þá aðstoðarprestur föður slns í
Holti í önundarfirði, þar sem hann bjó með konu
sinni, en séra Ásgeir fluttist að Þórustöðum og bjó þar
þangað til hann drukknaði 1835.
UNDARLEG ATVIK XXVIII
ÆVAR R. KVARAN
Eftir lát föður síns þjónaði séra Jón brauðinu til vors
1836, en þá varð hann aöstoðarprestur séra Markúsar
Þórðarsonar á Álftamýri, og það var þangað sem séra
Jón hélt eftir að hafa barið á Frökkum, eins og getið
var hér að framan. Eftir að séra Markús dó fékk séra
Jón veitingu fyrir brauðinu 1939, og hélt síðan
staðinn 126 ár. Þar missti hann konu sína. Þann 9. október
1863 fékk séra Jón veitingu fyrir Rafnseyri og fluttist þang-
að vorið 1863. Byggði hann staðinn Ásgeiri syni sínum, en
var sjálfur hjá honum i fæði og annarri
aðhlynningu með svo frábærri nægjusemi að fádæmi
eru. Hann skipti sér yfirleitt ekkert af tekjum sinum,
en lét son sinn hafa þær að öllu og haföi sjálfur ekkert
nema daglegt viðurværi og igangsfatnað, en hélt uppi
tiðagerð og embættisverkum eftir þörfum. Hins vegar
var bókfærsla hans öU i mestu vanrækslu, og það svo,
að árum saman finnst ekkert ritað í pretsþjónustu-
bækur hans. En prestsverk öll fórust séra Jóni hins
vegar með frábærri snilld.
Séra Jón var fullkominn meðalmaður á vöxt,
heldur grannvaxinn, en beinamikill og meðal hraust-
ustu manna til burða, harðfengur við störf sín fram á
elliár og svo fótfimur, að fáir þurftu við hann að
reyna. Sagði Ásgeir sonur hans, að hann vildi þekkja
þann mann, sem færi í hendur föður síns enn, og var
hann þá áttræður. Hann var fjörmaður mikill og svo
snar, að enginn maður stóð við honum í glímu fram á
síðustu æviár hans. En svo var hann yfirlætislaus og
ljúfur öllum, að slíks eru nálega engin dæmi um mann
í hans stöðu, að sögn Sighvats Grímssonar Borg-
firðings, sem allra manna fróðastur hefur verið um
íslenska klerka.
Hann var gáfaður vel og snotur í prestsverkum
öllum. En eins og hent hefur margan ágætismanninn
var hann vinhneigður um of, og var þá tal hans sem
buldur eitt og ráðleysa. En aldrei varð honum afls
vant eða fimleiks, þótt drukkinn væri; og svo var hann
laus við ásælni alla og kröfur í tekjum sínum, að slíks
vita menn ekki dæmi um presta; tók aðeins við því
sem að honum var rétt með þakklæti og ljúfmennsku.
Hann var orðlagður kennimaður og með afbrigðum
andríkur. Sú var trú manna, að tæki hann til bæna
sjúka menn, þá myndi fljótt um skipta. Og það sagði
hann sjálfur Sighvati Borgfirðingi, að ef hann beiddi
fyrir sjúkum þrisvar sinnum, þá hefði sér aldrei
brugðist bænheyrsla guðs.
Séra Jón Ásgeirsson var einn þeirra manna, sem sá
frá sér lengra en náttúrlegt var. Eða með öðrum
orðum: hann var sálrænn. Eitt sinn þegar hann var á
Álftamýri var Ásgeir sonur hans 1 hákarlalegu á
áttæringi með öðrum mönnum, og var formaðurinn
Bjami Simonarson frá Baulhúsum. Einn háseta hét
Bjami, og var Magnússon, hraustmenni mikið. Þeir
félagar hrepptu kafaldshríð mikla og veður stór, og
töfðust við það í legunni, svo fólk þeirra sem heima
var tók að óttast mjög að þeir hefðu farist.
Kvöld eitt kom séra Jón þar að, þegar heimafólk
hans var að æðrast um skipstjónið, og sagði þá, að
þeir hefðu ekki farist. Hann kvaðst hafa séð þá á
Molduxadjúpi (en það er skammt vestur af
Tálknanum, nesinu milli Tálknafjarðar og Patreks-
fjarðar), og hefði Ásgeir sonur sinn verið að ryðja
skutinn, en Bjarni Magnússon barkann. Þegar þeir
félagar komu heim sannaðist, að þeir höfðu einmitt
veriö að fleygja út afla sínum, þegar prestur þóttist
hafa séð til þeirra.
Þegar séra Jón var prestur á Alftamýri átti hann
eitt sinn graðung fjögurra vetra. Boli var mannýgur,
og var honum tálmað útifyrir með fótbandi og
brjóstafjöl. Eitt sinn bar það við, að graðungurinn
sleit þetta af sér. Urðu synir prests, Bjarni og Ásgeir,
sem þá voru ungir, að ríða á hestum heim að bæ
undan nautinu, sem kom á hæla þeim i hlað. Séra Jón
er úti og gengur á móti bola, sem ætlar að ganga undir
prest og setja hann niður. En þar urðu snögg
umskipti, og það varð boli sem féll, jafnskjótt og þeir
mættust. Hafði prestur snúiö hann niður og svo
leiftursnöggt, að þeir sem á horfðu gátu ekki skilið
með hverjum hætti þetta hefði orðið. Og svo var grað-
ungurinn eftir sig, að hann lá þarna lengi dags, en var
loks rekinn á fætur og i fjós um kvöldið.
Gísli Ásgeirsson á Álftamýri, sonarsonur séra Jóns
sagði frá þvi, að eitt sinn á prestskaparárum séra Jóns
afa síns á Rafnseyri hefði hann um sumarmálaleyti
farið að húsvitja út að Tjaldanesi, og var Gísli, þá
tæplega ellefu ára með honum. Vatnavextir voru
miklir og fóru þeir Rafnseyrará á fjörunni á leiðinni
úteftir. En þegar þeir komu aö ánni á heimleiðinni
hafði sjór fallið að, svo áin sýndist nú lítt væð. Fór þá
prestur upp með henni þangað sem hún rennur mest
saman. Hann tekur síðan Gisla á hægri handlegg sér
50 Vlkan 19. tbl.