Vikan - 14.06.1979, Blaðsíða 23

Samkvæmt kenningu Eriksons einkennist
þetta stig af frumkvæði barnsins. Barnið
spyr um alla. skapaða hluti, hefur áhuga á
fleiru en áður og vill líkja eftir öðrum
börnum og fullorðnum.
Barnið bíður hins vegar oft ósigra á
þessum aldri, og framtakssemi barnsins
mætir oft andstöðu frá hinum fullorðnu.
Barnið fær oft sektarkennd yfir þvi að hafa
gengið of langt. Sektarkennd getur aftur
valdið því að barnið hættir að taka frum-
kvæði.
Það er afar mikilvægt að barnið fái mikla
möguleika á að fá útrás fyrir athafnagleði
sína. Skortur á athafnasemi getur líka haft í
för með sér sektarkennd. Hún getur aftur
komið fram þegar barnið byrjar í skóla.
Flestir kennarar skynja strax í upphafi
skólagöngu hvort börnin eru full af sjálfs-
trausti, sjálfstæði og frumkvæði eða hvort
þau vantreysta sér, efast og hafa sektar-
kennd.
Skólaganga barna mótast mikið af
þessum eiginleikum, og þar af leiðandi það
sem eftir er af lífinu. Hættan á skólaaldri er
sú að barnið þrói ekki með sér iðni en fái
minnimáttarkennd og treysti sér ekki til
neins.
Sjálfsmynd
Á gelgjuskeiðinu kemur upp vandinn að
finna sjálfan sig.
Hver er ég? Hvað vil ég? Unglingurinn
verður að fá mynd af sjálfum sér. Hann
verður mjög upptekinn af eigin persónu og
því hvað aðrir halda um hann.
Öll fyrri þróunarstig, sem barnið hefur
farið um, stuðla að því að barnið öðlist
sjálfsmynd. En á unglingsárum verður
vandinn að finna sjálfan sig áleitnari en
áður. Barnið lendir oft í erfiðleikum við að
samræma þau hlutverk sem því eru ætluð
sem barni þeim kröfum og hlutverkum sem
því eru ætluð sem unglingi. Vöntun á
stöðugri sjálfsmynd getur haft sálrænar
truflanir í för með sér.
Er hægt að veita barni traust?
Traust hefur grundvallarþýðingu fyrir
þróun persónuleikans, segir Erikson. Þetta
skilyrði getur verið erfitt að uppfylla í dag,
þegar fjölskyldan í nútímaþjóðfélagi býr
við mikið álag. Það er ekki hægt að gefa
algilda uppskrift að því hvernig barni skal
sýnt traust, en það er hægt að hafa vissa
hluti í huga þegar maður umgengst börn.
1. Viðurkenna barnið eins og það er á
ólíkum aldurs- og þróunarstigum.
2. Krefjast ekki meira af barninu en það
getur innt af hendi hverju sinni.
3. Sýna barninu að manni þyki vænt um
það og það sé velkomið.
4. Niðurlægja aldrei barnið. Það er slæm
uppeldisaðferð að segja við barn að
systkini eða vinir séu betri en það sjálft.
Vitund lítils barns um ást foreldranna
hefur grundvallarþýðingu fyrir barnið. Þess
vegna verður að varast að skapa efa hjá
barninu um þetta atriði. Athugasemdir eins
og: Mér þykir ekki vænt um þig, þegar þú
gerir eða segir þetta og þetta, geta reynst
barni erfiðari en fullorðnir ímynda sér. Það
er hægt að sýna staðfestu án þess að nota
slíkar uppeldisaðferðir.
24. tbl. Vikan 23