Vikan - 26.07.1979, Blaðsíða 6

Gildi viðmóts við böm:
Rosenthal-tilraunin
Við höfum áhrif á börnin okkar með
mörgu öðru móti en að tala til þeirra, skýra
út fyrir þeim, skipa þeim fyrir, tala um fyrir
þeim. Margt annað en það sem við tölum
til þeirra skiptir jafnmiklu eða meira ntáli.
Eitt af því er fordæmið sem felst í hegðun
okkar og breytni. Höfuðmáli skiptir að
samræmi sé á milli þess sem við boðum
þeim í orði og þess sem við höfumst að
sjálf. Predikanir yfir börnum, sem við
förum ekki eftir sjálf, eru verri en engar
predikanir. Fordæmið sem fullorðnir sýna í
umgengni sinni hver við annan, samskipti
foreldranna, sem fara fram fyrir augum
barnsins — allt þetta mótar barnið meira
en hinar meðvituðu tilraunir okkar til að
hafa áhrif á það, til að tala um fyrir því,
hvort sem það heitir útskýringar, skammir,
hótanir eða uppörvanir til einhvers sér-
staks.
Það af viðmóti hinna fullorðnu sem fer
ekki fram með töluðum orðum skiptir þar
með höfuðmáli.
Rosenthal-tilraunin
Fræg tilraun sem var gerð á síðasta
áratug í Bandaríkjunum sýnir einmitt frarn
á þetta að nokkru leyti. Hún fór að vísu
fram við ofurlítið sérstakar aðstæður, þó
ekki sérstakari en svo að við höfum öll
verið í þeim aðstæðum árum saman og við
þær aðstæður ræðst ákaflega mikið um
hver verður ferill okkar seinna meir í lífinu.
Þetta var í skólastofunni. Tilraunin snerist
urn þau áhrif sem viðmót kennara hefur á
börnin. Engin ástæða er til að ætla annað
en að tilraunin hafi visst gildi útyfir þessar
kringumstæður, segi t.d. til um gildi
viðmóts foreldra við börn sín, um áhrif þess
i átt til örvunar eða hömlunar á þroska
þeirra.
Aðferð og niðurstöður
Sálfræðingarnir R. Rosenthal og L. F.
Jacobson prófuðu börn i skóla nokkrum i
byrjun skólaárs. Prófanirnar snerust í raun-
inni urn að ákvarða ástand hvers barns með
tilliti til almennrar greindar og stöðu þess i
námi.
EN KENNURUNUM VAR SAGT
ANNAÐ
Kennurum barnanna var sagt að börn
tækju út þroska í stökkum (sem má til sanns
vegar færa). Þeim var sagt að prófanirnar á
börnunum hefðu snúist um það að segja
fyrir um hvaða böm tækju út sín „þroska-
stökk” á næsta skólaári. Síðan voru valin
úr börn af handahófi og kennurunum sagt
að þessi börn myndu taka örari framförum
en önnur á skólaárinu sem framundan var.
Hér á eftir köllum við þessi börn útvöldu
börnin til hægðarauka.
í lok skólaársins voru öll börnin prófuð á
ný sem fyrr.
Börnunum sem kennararnir höfðu fengið
að vita að færi sérstaklega fram, fór
meira fram en öðrum á skólaárinu.
Niðurstöður prófananna voru
meðhöndlaðar með tölfræðilegum
aðferðum, rétt eins og farið er með niður-
stöður mælinga í náttúruvísindum.
Fullyrðingin sem skrifuð er með svörtu
letri hér að framan er þvi sönnuð með
nákvæmlega jafnmikilli vissu og gengur og
gerist í eðlisfræði eða hverri annarri grein
náttúruvísinda.
Hver er orsök þessarar
niðurstöðu?
Nokkru erfiðara er að túlka þessa niður-
stöðu. Þó var ýmislegt við framkvæmd
tilraunarinnar til hjálpar við það. Spurn-
ingin er auðvitað: Hvers vegna fór
útvöldu börnunum fram? Það liggur beint
við að láta sér detta í hug að kennararnir
veittu þeim börnum meiri hjálp sem þeir
höfðu fengið að vita að færi ört fram — að
þeir eyddu í þau meiri tíma, töluðu meira
við þau en hin börnin. Þessu höfðu
forstöðumenn tilraunarinnar séð við. Við
athugun koin í Ijós að kennararnir notuðu
ekki meiri tíma né orku á útvöldu börnin
en á hin.
Orsakarinnar er aðeins að leita í viðmóti
kennaranna við börnin. Ekki er
nákvæmlega vitað hvernig. Svo mikiðer þó
víst að ómeðvitað kemur kennarinn til skila
til hvers og eins barns við hverju hann býst
af því. Orsakarinnar er að leita í því sem við
myndum í daglegu tali kalla þýðingarminni
atriði í viðmóti okkar hvert við annað.
Tilraunin sýnir þó hvaða þýðingu þau