Vikan - 02.08.1979, Blaðsíða 6

Sumarauki
ég eignast heimili og barn, eins og það hljómar
fallega. Jæja, allt í lagi. Kastaðu mér jjá út. Ég
skal vissulega vera i burtu í nokkra daga — og
drengurinn líka. En þú mátt búast við hefnd,
þaðskalég segja þér fyrirfram."
Það efast ég ekki um, hugsaði ég skapill-
ur. Þegar þessi glampi er í augunum á Evu, er
hún hættuleg. Fari hefndin til fjandans.
Henni yrði ég að taka eins og maður, þegar
pabbi væri aftur farinn heim, eftir þessa
óheppilegu Uppsalaferð. Aðalatriðið var að
hann kæmist ekki að neinu.
Ég sótti pabba á stöðina, og það var reglu-
lega gaman að sjá hann, þrátt fyrir allt. Þó
hann sé fullur af reglum er hann ágætis kari
og hann lítur ágætlega út. Hann er heldur ekk-
ert skólakennaralegur, þó hann hafi eytt
mörgum áratugum á kennarastólnum.
„Góðan daginn, drengur minn," sagði hann
glaðlega. „Nú skulum við skemmta okkur ær-
lega.”
Ég sýndi eins mikla tilhlökkun og ég gat,
enda verð ég að viðurkenna, að horfur fyrir
nokkrum dýrindis máltíðum drógu úr erfið-
leikum í þessu leiðindamáli.
„Góðu, gömlu Uppsalir,” endurtók pabbi
aftur og aftur, meðan hann gaf nákvæma
skýrslu um heilsufar mömmu og systkinanna
og heimsku nemenda sinna.
„Ég skal segja þér nokkuð,” sagði hann,
þegar við settumst að morgunverðinum, sem
mér fannst ég væri nauðbeygður til að bjóða
honum í heima hjá mér. „Ég ætla að skemmta
mér reglulega vel. Þú mátt ekki misskilja mig,
en þú skilur að árin liða og æskan fjarlægist
um leið og hárin grána og maginn . . . En
heyrðu góði," honum datt allt í einu eitthvað í
hug, „hvernig hefurðu efni á aðbúa einn í her-
bergi og hafa eldhús?”
„Ég ber kostnaðinn með félaga minum, sem
er á ferðalagi,” svaraði ég.
„Nú jæja, það er skemmtilegra að búa
svona en að hafa herbergi í heimavist. Átt þú
húsgögnjn?”
„Að nokkru leyti. Ég hef borgað þau með
því að kenna við og við,” laug ég forhertur.
„Það verð ég að segja,” sagði sá gamli og
tæmdi glasið sitt, „að þetta getur maður kall-
að skynsemi í peningamálum, og ef þér skyldi
einhverntíma detta i hug að ganga í heilagt
hjónaband, þá hefirðu leiktjöldin tilbúin, ef
svo mætti segja. Hvernig gengur þér annars í
kvennamálum?”
Mér fannst ég sjá eitthvað annað cn föður-
lega umhyggju í augnaráði pabba, en ef til vill
var það bara vínið. Hvað um það — hann var
maður á besta aldri og ef hann langaði til að
skemmta sér örlítið á saklausan hátt, með mig
sem vaktmann siðferðisins, þá . ..
„Það eru margar fallegar stúlkur hér í Upp-
sölum, ef þú átt við það, pabbi,” sagði ég, „en
ég hef aldrei haft mikið saman við þær að
sælda. Ég vil heldur rólegt heimilislíf.”
Þetta gekk eins og í sögu — og færði mér
auk þess hundrað krónur sem laun fyrir góða
hegðun og til að halda brottför pabba hátíð-
lega með einhverri Evunni (hm!|: „Maður
hefur sjálfur verið ungur,” lauk hann ræðu
sinni hátíðlegur, „annars hvílir aldurinn ekki
þungtá mér.”
Nei, það átti ég sannarlega eftir að reyna,
og hefði mig grunað, hvað i vændum var,
hefði ég hiklaust tekið ráði Evu og viðurkennt
allt.
Afmælishóf pabba var haldið á Gillet og þar
sem ég átti að eyða laugardagskvöldinu ein-
hvemv'eginn, fór ég á veitingahús með tveim-
ur félögum mínum. Um ellefuleytið heyrðist
hávaði frá inngangi veitingahússins — það
voru afmælisbörnin, sem komu inn. Pabbi
kom strax auga á mig og við urðum allir þrír
þátttakendur í afmælishófinu. Við fengum vín
og kaffi og gömlu mennirnir heimtuðu að við,
hinir yngri, kölluðum þá fornafni og þúuðum
þá.
Þegar veislan stóð sem hæst, nálguðust
þrjár stúlkur borðiðokkar. Ein þeirra var Eva.
Hún var allt of falleg. 1 tilefni dagsins hafði
hún greitt hárlokk djarflega fram á ennið og í
augum hennar dönsuðu þúsund smádjöflar.
„Er þetta ekki Bertil,” sagði hún og stefndi
beint á mig, „þaðer orðið langt síðan þú hefur
sést. Ertu að lesa undir próf, eða hvað? Þú
hefur þó ekki gift þig, þú hefur verið alveg
ósýnilegur i seinni tið.”
„Góðan daginn, Eva,” sagði ég og þvingaði
fram glaðlega rödd.
Félagar minir störðu undrandi á Evu og
mig, og ég varð að gretta mig hræðilega til að
fá þá til að þegja. En sá sem ekki gat þagað var
pabbi. „Svo þetta er ungfrú Eva,” sagði hann
glaðlega. „Sonur minn hefur talað svo mikið
um yður, að mér finnst við vera gamlir kunn-
ingjar.”
„Nei hefur hann gert það?” sagði Eva dað-
urslega. „Og Bertil hefur líka talað svo mikið
um pabba sinn við mig, að mér finnst við
næstum vera í sömu fjölskyldunni. Má ég
kalla þig frænda?”
„Frænda? Ekki til að tala um. Þú átt að
kalla mig Emil, því það heiti ég. Ertu ekki
sammála, Eva litla?”
„Jú, þakka þér fyrir, kæri Emil,” sagði Eva
og brosti himinglöð.
Ég skil ekki hvernig mér tókst að lifa þang-
að til veitingahúsinu var lokað. Það var eins
og að ganga á þræði yfir hyldýpi. Að lokum
var farið að slökkva Ijósin og gömlu mennirnir
fengu nóg að gera við að pukrast ofan í veski
sín.
Þá kom annað áfallið. „Heyrðu nú, Bertil,”
sagði pabbi fjörlega, „þú hefur svo stórt her-
bergi, að þú getur vel gefið okkur eitthvert
snarl að borða. Ég á eina flösku i ferðatösk-
unni minni og ég veit að þú átt brauð og
smjör. Ég er viss um að lífið yrði svolítið
skemmtilegra, ekki satt?”
Fimm mínútum síðar þeystist hópurinn inn
i litla innganginn okkar.
„Nei, hvað hér er notalegt,” sagði Eva og
leit i kringum sig. „En hvað allt er hreint og
snyrtilegt. — Ef við ekki vissum að svo er
ekki, mundi okkur gruna, að kvenmannshend-
ur væru með í leiknum.”
Hún forðaði sér undan olnbogaskotinu, sem
ég gaf henni bak við pabba og hljóp hlæjandi
fram í eldhúsið. Brátt gerði pabbi sér erindi
fram og ég heyrði þau tala saman og hlæja
dátt bak við lokaða hurðina. Ég sat eins og á
nálum.
Öllum gestunum fannst, að þetta hefði
verið óvenjulega skemmtilegur endir á óvenju-
lega skemmtilegu kvöldi, þegar þeir kvöddu
um þrjúleytið. Eva ein þakkaðí hvorki fyr>r
sig né fór. Hún lét fara vel um sig á legubekkn-
um og daðraði skammarlega við vesalings
pabba. Og gamli maðurinn var auðvitað í sjö-
unda himni.
„Svona stúlku vildi ég einmitt fá fyrir
tengdadóttur,” sagði hann og skálaði við mig-
„Það sé ég,” svaraði ég skapillur. „Er ekki
kominn tími til að þrjátiu ára stúdentinn fari i
rúmið? Klukkan er að verða fjögur.”
„Alls ekki,” sagði Eva. „Fyrst ætla ég að
kenna Emil aðdansa samba.”
Það var þýðingarlaust að mótmæla og
stuttu seinna dönsuðu Eva og pabbi samba.
svogólfið hristist.
Þegar pabbi gekk fram i anddyrið, til að
sækja meira vin i ferðatöskuna sína, bauð ég
Evu upp í dans. Ég kleip hana fast til að hefna
min og muldraði reiður: „Þú skalt sjá efhr
þessu. Ég hafði alls ekki búist við þessu af
þér.”
„Er það satt. Það á nú samt eftir að versna.
elskan min.”
Ég skildi hvað hún átti við, þegar pabbi kom
inn með ljósbláan náttkjól i hendinni. „Hvað
er þetta, þorparinn þinn?” spurði hann.
„Þetta lítur út eins og náttkjóll — en
hvernig. .
„Einmitt það, og hvers vegna er slíkur
klæðnaður í íbúðinni þinni?”
„En, elsku pabbi, ég skil alls ekki..
„Svo þú skilur það ekki. En pabbi þinn er
ekki svo heimskur, að hann skilji það ekki. Að
þú skulir ekki skammast þín, Bertil, að leika
svona á pabba þinn. Svo þú hefur ekki skip*
þér af ungu stúlkunum hér í Uppsölum. Þu
situr alltaf heima og lest, er það ekki? Ég mátt'
svosem vita hvernig nám það er, sem Þu
stundar. En það versta er, að þú skulir dirfast
að þjóða elskulegri stúlku. eins og ungfrú Evu-
inn i þetta lastabæli.”
„Já, það má nú segja. það finnst mér reglu
lega gremjulegt,” endurtók Eva. „Ég ætla "
ég ætla að fara heim núna. Ég vil ekki vera hér
lengur.”
Sunnudagsmorgunn. Þurr háls, vont skap-
hræðileg óregla í íbúðinni, engin Eva og
enginn kátur snáði. Aðeins pabbi — og hat111
bylti sér í rúminu eins og hvalur og sendi már
öðru hvoru ógnandi augnaráð.
Mér heppnaðist einhvernveginn að taka
svolitið til í íbúðinni og tína saman eitthvað >
morgunverðinn.
„Ég fer með lestinni klukkan hálf þfjú' 11
Eynnti pabbi skyndilega, „það gleður þig vafa-
laust.”
"Elsku paþbi, ég verð að segja þér nokkuð
Þlú hringdi bjallan. Mig grunaði, að það
v®ri Eva, sem væri komin aftur til að flækja
ttálið og ég flýtti mér að opna hurðina. Þarna
rióð lagleg kona i loðkápu, ákveðin á svipinn.
ún hélt á Lilla, sem skellihló. „Pa-pa, pa-pa,
Pa-pa . ”
”Hvað á þetta að þýða,” sagði ég og deplaði
augunum framan í Lilla sem hlóenn meira.
”Þér verðið að afsaka, en ég get ekki haft
arnið lengur,” sagði konan, „ég er boðin út.”
Rétt í þessu staulaðist pabbi fram og háriðá
°num stóð beint út í loftið. „Hvað gengur
^inlega á hér?” hrópaði hann. „Hver á þetta
bam?”
”Ungi maðurinn á það,” svaraði konan
^kggilega. „Barninu er öðru hvoru komið
krir hjá ntér, þegar. ..”
”Att þú þetta þarn Bertil?” rödd hans
J°maði eins og lúðurinn á dómsdegi.
"Já, pabbi, ég ...”
”Nú, jæja, látið mig hafa barnið. Hér er
0r8Unin fyrir ómakið.”
Hreykin stakk konan nokkrum seðlum
b'ður j töskuna sina og fór. Ég gekk inn í stof-
una
með pabba og Lilla á hælunum á mér.
ákaf;
Sv° gafst ég upp og útskýrði allt, þ.e.a.s. i
Eva
uanum gleymdi ég að taka það fram, að
væri eiginkona min. Hún tók reyndar
^JaJf aðsér þá hlið málsins. Hún stóðallt i einu
,I’iðju gólfi, eins og friðarengill, ef hægt er'
^gsa sér friðarengil með lokk fram á enn-
1 siðbuxum og með fallegasta munn i
>nu
”Það
var ég, sem freistaði hans með epl-
’ sagði hún og horfði einarðlega á pabba.
Á ,n er ekki mér að kenna, að hjúskap
g ar hefur verið haldið leyndum — það vona
Q ð Þú skiljir af því þú ert svo skilningsgóður
élagsiyn[]ur eins og ég hef nú sýnt Bertil
'ramá.”
Jfcbi hélt enn á Lilla og horfði á okkur á
, Nann reyndi að vera byrstur, en augna-
ölrarnir hlýddu ekki.
” v0 vi5 dönsuðum samba,” muldraði
nanri t'i
- til að grafa undan reglum tengdapabba,
l,v að eJ<ki? Ef til vill hafði ég gott af því. Til
6fs Var ég líka að létta mér upp?”
elsk 113 máttu segja, Emil,” sagði Eva
^ , e®a- „Það var reglulega skemmtilegt,
Rp . n Það stóð yfir. Og ef ég hefði ekki hitt
ocrt-i -
ertil á

Þakka
undan þér...”
Þér fyrir stúlka mín, það er fallega
Vkk taulað> pabbi. Ég verð að fyrirgefa
5a r’ Þó ekki væri nema vegna drengsins.
hvaðheitir litli maðurinn?”
ág 3 ^rost' °8 aetlaði að fara að svara, þegar
uðu ^ana- Égsá að varir hennar mynd-
gen Emil, en það fannst mér of langt
se[l) ' ’ SVo ég lokaði þeim á þann eina hátt
bahb' *8t 6r' ^'r öxt'na á henni sá ég, að
stúH' sér aö ávextinum af hjónabandi
aer>tsins.
t^-LUKKAN þrjú síðdegis sunnudaginn
28. júní 1914 ruddist ungur, grannur maður
tð bil einum í Sarajevo, höfuðborg Bosníu, og
ikaut tveimur skotum. Önnur kúlan hæfði
Francis Ferdinand, ríkiserfingja ungversk-
tusturríska kejsaradæmisins, í hálsinn, hin
;ekk í kvið konu hans, Hochenberg prinsessu.
Bílstjórinn i bilnum jók hraðann, en nær-
itaddir gripu tafarlaust hinn unga tilræðis-
rnann, serbneskan stúdent að nafni Gavrilo
Princip. Hann veitti ekki viðnám.
Hálfri stundu síðar voru hertogahjónin
átin. Skotin tvö „bergmáluðu um allan
teim.” Þetta voru fyrstu skotin í þeirri lóngu
ityrjöld, sem hófst i höfuðborg Bosníu og var
táð, með lengri og skemmri vopnahléum, allt
:il loka siðari heimsstyrjaldarinnar.
Hundruð bóka og þúsundir blaðagreina
lafa verið ritaðar um þetta blóðuga timabil.
>ó er sú saga ærið óljós á köflum. Og forsaga
málsins er feikna flókin.
Ef til vill má segja, að þetta hafi allt byrjað
878, þegar Bosnia og Mercevonina, sem til
less tíma höfðu verið skattlönd Tyrkjaveldis,
'oru innlimuð í Austurríki. Ríkisstjórnin i
/ínarborg hugði, að innreið hinna austurrisku
lerja i þessi frumstæðu fjallalönd mundi
'erða næsta auðveld. Reyndin varð þó önnur.
búarnir urðu ekki knésettir fyrr en eftir
veggja ára blóðuga bardaga; hið harðgerða
jallafólk hataði að vísu Tyrki, en hatur þess
; Austurríkismönnum og Þjóðverjum var
. afnvel dýpra.
Það vildi ganga i eitt ríki með nágrönnum
sínum og vinum í Serbíu. Hagur þess fór að
vísu batnandi undir stjórn Austurrikismanna.
En engu að síður sauð upp úr að nýju 1908,
þegar austurrisku stjórnarvöldin tóku sig til og
lýstu yfir „ævarandi” sambandi fjallaland-
anna við Austurriki.
Víkur nú sögunni að Francis Ferdinand,
rikiserfingjanum sem myrtur var i Sarajevo.
Kann að vera, að ekki hefði farið sem fór, ef
það hefði ekki einmitt átt að falla i hans hlut
að stýra hinum undirokuðu löndum. Hann
var að ýmsu leyti torskiiinn maður. Hann átti
fáa vini og marga óvini. Hann var stór og gild-
vaxinn og hafði árum saman verið berkla-
veikur. Sá sjúkdómur kann að hafa mótað
skapgerð hans að einhverju leyti: hann var
uppstökkur og það var erfitt að gera honum til
geðs.
Hann hafði mikið yndi af veiðiferðum — en
honum þótti hreint ekkert gaman að leita að
bráðinni og elta hana uppi. Það eina, sem
veitti honum ánægju, var að fella dýrin; því
fleiri veiðidýr, sem honum og félögum hans
tókst að drepa á einum degi, því kátari var
hann. „Hann er enginn veiðimaður, hann er
slátrari,” sagði gamall skógarvörður, þegar
erkihertoginn lét taka af sér mynd innan um
hundruð fugla, sem skotnir höfðu verið á
einum degi.
Francis Ferdinand var óbilgjarn maður og
átti til talsverða grimmd í fari sinu.
Hjónaband hans átti eftir að valda honum