Vikan - 15.11.1979, Blaðsíða 38

fyrir foreldra lítilla barna. Sögulegir,
menningarlegir og hugsjónalegir þættir
skipta miklu máli þegar ein þjóð ákveður
bvað þjóðfélagið skuli gera fyrir fjölskyld-
una eða mótar það sem oft er nefnt
fjölskyldupólitík.
Ameríska rannsóknin sýndi að
Bandaríkin eru t.d. algjörlega vanþróuð í
þessu tilliti. Þar er t.d. ekki almennt að for-
eldrar fái fæðingarorlof né barnalífeyri.
Bandaríkjamenn hafa heldur ekki ákveðið
skipulag á dagvistunarmálum.
í Austur-Þýskalandi voru hins vegar
60% allra barna undir þriggja ára aldri á
dagheimili, og þar er leitast við að öll börn
fái ókeypis dagheimilispláss.
Svíþjóð er einstæð í mörgu tilliti þegar
um fjölskyldupólitík og uppeldi ungra
barna er að ræða. T.d. kom í ljós að
sænskir feður hafa réttindi sem fyrirfinnast
ekki annars staðar í heiminum. Þeir geta
fengið fæðingarorlof til jafns við mæður.
Svíþjóð var eina landið af löndunum 6 þar
sem ekki er bara litið á uppeldi lítilla barna
sem einkamál móðurinnar. Svíar veita
foreldrum ungra barna rétt til 9 mánaða
fæðingarorlofs (þeir geta skipt því með sér),
rétt á háum barnalífeyri, rétt á 6 tíma
vinnudegi og bjóða upp á dagheimili þar
sem gæði eru tiltölulega mikil hvað
viðvíkur fjölda starfsmanna og uppeldis-
legum möguleikum.
Hitt er annað mál að þó að lög og reglu-
gerðir geri sænskum foreldrum jafnara
undir höfði en tíðkast annars staðar í heim-
inum eru ýmsir misbrestir á framkvæmd
mála í Svíþjóð. Það eru t.d. aðeins 10% af
börnum undir þriggja ára aldri sem hafa
möguleika á að komast á dagheimili. Ennþá
eru aðeins 14% af feðrum sem notfæra sér
fæðingarorlof. Það eru efnameiri og betur
menntaðir feður. Einnig kemur ekki fram í
rannsókninni að oft verða sænskar konur
að segja vinnu sinni upp þar sem þær geta
ekki fengið dagheimilispláss fyrir börnin.
Skoðanir á fjölskyldunni
Hvernig mismunandi þjóðir reka sína
fjölskyldupólitík er að miklu leyti háð því
hvernig þær líta á fjölskylduna. í grófum
dráttum má segja'að skoðanir þjóða skiptist
í tvennt. Það eru þær þjóðir sem álíta að
aðalábyrgðin á börnum eigi að hvíla á hinni
einstöku fjölskyldu og það eru þær þjóðir
sem álíta að það sé samábyrgð samfélagsins
hvernig búið sé að fjölskyldunni. Slíkar
grundvallarskoðanir eru síðan stefnumark-
andi um það sem gert er eða ekki gert fyrir
fjölskylduna. Þeir sem álita að barna-
uppeldi sé einkamál hverrar fjölskyldu
styðja t.d. miklu síður að byggð séu fleiri
dagheimili en hinir sem álíta að samfélagið
sé ábyrgt fyrir uppeldi allra barna.
Skoðanir manna á fjölskyldupólitík mót-
ast einnig af því hvernig skoðanir manna
Lífskjör
foreldraog barna
víðsvegar
um heim
Oft ber fólk lifskjör sín saman við lífskjör
annarra þjóða. Oft hefur slíkur saman-
burður verið einskorðaður við efnahagsleg
kjör. Þetta er sennilega skiljanlegt þar sem
efnahagslegur samanburður er tiltölulega
auðveldari en t.d. samanburður á andlegri
velferð. Lífskjör eru hins vegar ekki bara
peningar þótt það vilji oft gleymast. Það er
hins vegar hægt að bera saman önnur lífs-
kjör, lífskjör sem aldrei verða metin til fjár.
Það er: Hvað gera iðnvæddar þjóðir fyrir
foreldra lítilla barna, foreldra sem verða að
sameina hlutverk hins útivinnandi manns
og foreldrahlutverkið.
Rannsókn í 6 löndum
í öllum iðnaðarþjóðfélögum hafa
stöðugt fleiri konur farið út í atvinnulífið.
Það er vitað hversu erfitt það er að sameina
útivinnu og foreldrahlutverk, sérstaklega
þegar um lítil börn er að ræða. Iðnaðar-
þjóðirnar hafa mætt þessari staðreynd á
mjög mismunandi hátt. Columbiaháskóli
reyndi í umfangsmikilli rannsókn að kanna
hvernig 6 lönd hefðu komið til móts við úti-
vinnandi foreldra. Rannsóknin var fram-
kvæmd í Bandaríkjunum, Frakklandi, Sví-
þjóð, Austur- og Vestur-Þýskalandi og
Ungverjalandi, og niðurstöður hennar voru
kynntar á ráðstefnu Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar í Kaupmannahöfn í sumar.
Fjölskyldupólitík mismunandi
eftir löndum — Svíþjóð einstæð
Rannsóknin sýndi að það var mjög
mikill munur á því hvað löndin 6 gerðu
38 Vikan46. tbL