Vikan - 13.12.1979, Blaðsíða 6

Viðbrögö við fötluðum
Eftir margra ára vinnu og rannsóknir á
endurhæfingu fatlaðra kemst Jörgen Hviid,
prófessor í sálfræði við Hafnarháskóla, að
þeirri niðurstöðu, að alvarlegasta hindrunin
fyrir viðurkenningu fatlaðra í samfélagi
þeirra, sem ekki eru fatlaðir, séu viðbrögð
samfélagsins við fötluðum. í bók sinni um
viðbrögð heilbrigðra við fötluðum kemst
Hviid m.a. að þvi að eitt algengasta
viðbragðið við fötluðum sé hræðsla. Þessi
hræðsla stafi oft af því að þeir sem eru
ekki fatlaðir tengja fötlun annarra við
bíómyndir, sögur og ævintýri, þar sem
líkamslýti eru notuð til þess að leggja
áherslu á neikvæð persónueinkenni sögu-
persónanna. Hræðsluviðbrögðin verða þvi
oft til í bernsku.
í bókinni kemur einnig i ljós að margt
„venjulegt” fólk verður mjög óöruggt
þegar það kemst í tengsl við fatlaða. Um
500 einstaklingar létu í ljós skoðun um
Að
kenna börnum
um fatlaða
En það kom í ljós, að það var erfitt að
hegða sér eftir þessum reglum, þrátt fyrir
góðan ásetning um umgengni við fatlaða.
Viðbrögð gagnvart fötluðum koma oft allt i
einu og ósjálfrátt, áður en hægt er að hugsa
sig um. Árangurinn verður oft sá að
viðbrögðin einkennast af miklu óöryggi.
Hvaða viðbrögð sem fullorðnir kunna að
sýna fötluðum munu þau alltaf að einhverju
leyti endurspegla þá afstöðu sem fullorðnir
hafa fengið gagnvart þessu fólki sem börn.
Málefni fatlaðra hafa verið mikið á
döfinni. Undanfarnar vikur hafa útvarp,
sjónvarp og blöð ef til vill opnað augu ein-
hverra fyrir því að fatlað fólk hefur búið
við afar léleg kjör og verið beitt ýmiss
konar misrétti. Það hefur hins vegar lítið
verið fjallað um af hverju fatlaðir lenda í
því að verða eins konar utangarðshópur í
samfélaginu og hvernig það vill til að
samfélagsborgararnir hafa ekki litið á
fatlaða sem fullgilda borgara. Útilokun
fatlaðra úr samfélagi hinna, sem telja sig
heilbrigða, byggir að miklu leyti á for-
dómum. Fordómar verða til í gegnum þær
upplýsingar sem menn miðla sín á milli.
Fordómar verða oft til þegar í bernsku.
Þannig hafa fullorðnir gjarnan fengið
fordóma sina gagnvart fötluðum sem börn.
Lítil börn hafa enga fordóma. Þau eru hins
vegar full af forvitni, fróðleiksfýsn og
spyrja af hverju sumt fólk sé öðruvísi en
annað. Það er mikilvægt hvernig
spurningum barna um fatlaða er svarað og
að það sé gert. Það er ein leið til þess að
börn framtiðarinnar þurfi ekki að reyna
fötlun á eigin líkama til þess að geta síðan
barist fyrir því að fá að lifa mannsæmandi
lífi.
hvaða reglur væru mikilvægar í umgengni
við fatlaða. Fjórar eftirfarandi reglur voru
nefndar. Það á að umgangast fatlaða eðli-
lega — það á að hjálpa fötluðum að vissu
marki — það má ekki sýna þeim forvitni og
ekki meðaumkun.
Dæmi um viðbrögð barns og
fullorðins
Drengur á fjórða ári togar í handlegginn
á mömmu sinni og segir: „Sjáðu mamma,
sjáðu manninn i stólnum, hann hefur enga
fætur. Af hverju hefur hann enga fætur?”
Móðirin togar í handlegg barnsins og reynir
að flýta sér. Hún ávítar barnið og segir því
að hætta að horfa á manninn.
6 Vikan 50. tbl.