Vikan - 13.12.1979, Blaðsíða 18
— Hvernig maður var Árni?
— Séra Árni var mér ákaflega góður
og ég hef ekkert til hans að segja nema
gott. Ég er enginn dómari en ég geri ráð
fyrir að hann hafi verið sæmilegur
prestur en fyrir utan það var hann ekki
neitt — nema hvað hann hafði þessa
einstöku frásagnargáfu sem var með
eindæmum. Hann kallaði ekkert vont
fólk nema fólkið í sinni eigin sókn sem
var Miklaholtshreppur, Eyjahreppur og
Kolbeinsstaðahreppur. Um leið og hann
var kominn út fyrir hreppamörkin þá
hældi hann eiginlega hverjum manni.
Hann kenndi okkur í baðstofunni á
Rauðamel en undir henni var lítil stofa.
Hann var vanur að ganga um fyrir
framan okkur og segja: „Elsku börnin
min, þið verðið að halda þvi við sem ég
hef kennt ykkur um Guð og góða siði.”
Svo hljóp hann að stigagatinu og
hrópaði niður í stofuna sem lá undir:
„Heyrðu Beta! Er ekki lapið bráðum til,
ég er orðinn svangur.” Að því búnu
sneri hann sér aftur að okkur: „Eins og
ég hef sagt ykkur, börnin mín, þá verðið
þið að elska Guð eins og sjálf ykkur...”
Aftur rauk hann að stigaopinu og
kallaði: „Heyrðu Beta! Láttu reka
helvitis beljurnar úr túninu.” Svo kom
hann aftur til okkar með guðsorð á vör.
— Svona gekk fermingarundir-
búningurinn hjá séra Árna, hann var
sérstakur frásagnarsnillingur en dálitið
trúgjarn og gat verið illskeyttur ef því
var að skipta. Það var betra að hafa
hann með sér en á móti. í augum vina
sinna var hann eins og hvítþveginn eng-
ill, en i augum fjandmanna svartasti
púki.
— Árið eftir að ég fermdist fór ég til
séra Vilhjálms Briem og Steinunnar á
Staðastað, var þar í einn vetur og lærði
allt sem ég kann í dag. Ef ég hef ein-
hvem tima lært eitthvað þá lærði ég það
þar. Hann kenndi mér dönsku, hann
kenndi mér það sem ég kann í íslensku
og margt margt fleira.
— Annars var lfka barnaskóli i
Stykkishólmi þar sem Brynjólfur heitinn
Kúld kenndi. Þar voru ekki nema 12-14
börn í stofu og móðir Brynjólfs, Þuríður
Kúld, var vön að taka fyrir nefið þegar
hún kom inn í stofuna. „Þaðer svo mikil
kotungalykt hérna inni,” var hún vön að
segja. Þrátt fyrir allt var ég orðinn allæs 6
ára. Svona var nú skólaganga min,
punktur og basta!
— Hvað tók þá við?
— 15 ára gamall fór ég í vegavinnu,
mest fyrir náð Árna heitins Zakaríus-
sonar, vegna þess hvað móðir mín hafði
marga munna að metta, og þar var ég
gerður að kúski. Ég fór með skipi vestur
í Búðardal, þaðan var gengið yfir
Laxárdalsheiði inn allan Hrútafjörð,
yfir Hrútafjarðarháls og loks
komumst við í Víðidalstungu. Engan
ferðakostnað fengum við greiddan og
hvað þá dagpeninga, það eina var að við
fengum frítt tjald til að liggja i.
Vinnunni var þannig háttað að við
unnum frá 8 á morgnana til 8 á kvöldin,
fengum tvo tima í mat og kaupið var 18
aurar á tímann. Ég sparaði eins og ég gat
og að lokum tókst mér að senda móður
minni 50 krónur í peningum. Hún
þakkaði mér fyrir með bréfi sem ég vildi
að ég ætti núna ...
— Svo lá leiðin til Reykjavíkur og þar
eyddi ég næstu tveim árum í að læra
„skrædderí” (klæðskeraiðn) hjá
Anderson & son, því ágæta fólki, og þar
leið mér vel. En er til lengdar lét þá
kunni ég því ekki vel að sitja uppi á borði
með krosslagða fætur eins og skraddarar
gerðu í þá daga. Það var ómögulegt að
sitja svona ofan á fótunum á sér. Enda
hætti ég eftir tveggja ára setu á
skraddaraborðinu. 18 ára gamall kynnist
ég svo dönskum manni, F. C. Muller að
nafni, sá var alveg gull af manni, þótti
gott í staupinu en það var honum þó
aldrei neitt til trafala. Hjá honum steig
ég mín fyrstu spor i þá átt að verða
forretningsmaður. Muller var mér
afskaplega góður og hjá honum starfaði
ég sem sölumaður. Ég man sérstaklega
eftir þvi þegar hann eitt sinn sendi mig
til ísafjarðar í söluerindum og lagði mér
lífsreglurnar fyrir brottför. Hann sagði
mér að ef stæði á mat þá ætti ég að
bjóða viðskiptavinum mat, ef ekki væri
til matur þá ætti ég að bjóða þeim vín
o.s.frv.
— Hvað seldirðu helst?
— Það var nú allt milli himins og
jarðar. T.d. seldi ég kínalífselexír og
kjörin voru þannig að ef menn keyptu
50 flöskur þá urðu þeir að borga á
borðið. Ef menn keyptu 100 flöskur þá
gátu þeir fengið 3 mánaða krít og ef þeir
keyptu 500 flöskur þá borgaði Muller
tollinn og þeir síðan vöruna eftir því sem
þeir seldu sjálfir. Ég seldi líka vín, fínt
danskt brennivín kostaði 40 aura pottur-
inn og koníak, í 80 potta tunnu, 80 aura.
„Þœr voru orðnar
svo gamlar að þœr
gátu ekki lengur átt
börn — það heitir að
vera komin í
kaskó."
— Svona gekk þetta í nokkurn tíma
þar til að Muller kom að máli við mig og
sagði: „Heyrið þér mig nú, Clausen! Þér
verðið að fara til útlanda, skoða yður
um í heiminum og sjá með eigin augum
hvernig málin ganga fyrir sig ytra.” Og
svo bætti hann við: „Ég skal borga
túrinn.” Ég sigldi á fyrsta farrými til
Danmerkur en þá kostaði farið 65
krónur. Muller kom mér í Kost & Logi
hjá tveim systrum sem báðar voru
komnar í kaskó....
- Kaskó!!
— Já, þær voru orðnar svo gamlar að
þær gátu ekki átt börn lengur. Það heitir
að vera komin í kaskó — eða hét það
alla vega hér áður fyrr. En hvað um það.
Eitt kvöldið þarna úti sá ég að auglýstir
voru tónleikar í Frúarkirkjunni þar sem
William Herold, einn frægasti söngvari
Dana, ætlaði að syngja einsöng. Þarna
sá ég að var eitthvað fyrir mig þar sem
ég hef alltaf haft mjög gaman af söng,
stundaði meira að segja söngnám hjá
Sigfúsi Einarssyni í tvö ár. Ég dreif mig
af stað í fyrra lagi, þar sem ég bjóst við
að yrði örtröð, og fékk ágætis sæti. Svo
fylltist kirkjan og Herold birtist á
sviðinu og hóf sönginn. Ég hlustaði
andaktugur — það gerðu að sjálfsögðu
allir — en hvað gerðist? Herold var ekki
búinn að syngja nema 3-4 hendingar
þegar kirkjan var orðin eins og hvítt haf.
Fólkið var svo hrifið að það grét og vasa-
klútamir blöktu eins og um meðalsnjó-
komu væri að ræða. Svo lauk tónleik-
unum og allir fóru ánægðir heim. En þar
með er sagan ekki öll sögð, því ég las það
nokkrum dögum síðar í Politiken að það
hefði alls ekki verið Herold sem söng í
kirkjunni heldur einhver annar sem ég
kannaðist alls ekkert við. Herold hafði
þá verið veikur þetta kvöld. Þetta sýnir
hversu mikil áhrif Herold hefur haft á
aðdáendur sína því það hefði verið sama
hver hefði sungið þarna í kirkjunni —
hvort sem það hefði verið ég eða þú —
fólkið hefði grátið jafnmikið af imyndun
einni saman. Ha, ha, ha, ha!
— En þarmeðerHerold ekki alveg úr
sögunnii Það var nefnilega þannig að
nokkrum árum síðar var ég á söluferða-
lagi með Muller á Akureyri. Við vorum
þar samfleytt í 3 vikur vegna þess að
þannig stóð á ferðum og líka vegna þess
að við vorum með 30 kistur af varningi
sem þurfti að sýna viðskiptavinum.
Þetta var á þeim tíma þegar nýfarið var
að flytja inn grammófóna og Muller
hafði umboð fyrir slík tæki sem fram-
leidd voru hjá Skandinavisk
Grammófón Selskab. Þessir
grammófónar voru með stórum kopar-
trektum og á hverjum fón var lítið skilti
þar sem á stóð: „Hunden hörer sin herres
stemme.” Einn daginn tjáir Muller
mér að hann hafi hugsað sér að halda
smáknall þá um kvöldið og bjóða til þess
völdum viðskiptavinum en biður mig
um að sjá um tónlistina sem að sjálf-
sögðu átti að flytja af plötum. Ekkert
var sjálfsagðara og um kvöldið mæta
gestirnir allir uppstrílaðir og ég man sér-
staklega að engin kona var með i
hópnum. Ég byrja að spila, I þá daga
voru bara spilaðir valsar, strássar,
polkar, rælar og þess háttar, og allir
skemmtu sér vel. Vínið, sem var drukkið
í þessum fögnuði, var ekki af verri
endanum, kampavín sem hét Pomme de
Greno og kostaði 6 krónur með hótel-
prís. Nú spilaði ég lengi vel og karlarnir
dönsuðu saman en ekki sást vín á
nokkrum manni.
— Dönsuðu karlarnir saman?
— Já, þeir dönsuðu saman — en
bíddu nú hægur. Svo segir Muller við
mig: „Heyrðu mig, Clausen! Er ekki rétt
að við hvílum okkur aðeins á dansinum
og spilum frekar einhverja plötu sem er
bara söngur?” Allt í lagi — ég setti að
sjálfsögðu plötu á fóninn þar sem
Herold söng Husker du í höst da vi
hjem af marken gik og síðan annað lag
með Herold: Skin nu ude du klare
solskin. En hvað gerist? Þegar platan er
búin þá stendur upp maður einn í
salnum og syngur sömu lögin. Þetta var
þá maður sem hafði lært söng hjá sama
kennara og Herold og það var talið að
hann hefði fullt eins góð hljóð og Herold
— en hann vantaði sviðsframkomuna.
Og það munaði miklu. En hver var
maðurinn? Þetta var Geir Sæmundsson
vígslubiskup. Mikið lifandis skelfing
hafði maðurinn góð hljóð. Svona er nú
þetta — það er margt í mörgu.
— Hvernig gekk annars í
Kaupmannahöfn? Gerðirðu ekki
eitthvað fleira en að fara á konsert hjá
Herold?
.. gefið yður ekki
mikið að bílstjórum
né þjónum og þó
allra síst að vændis-
konum."
— í stuttu máli sagt þá var ég í 3
mánuði í Kaupmannahöfn og lærði ekki
neitt! Systurnar sem ég bjó hjá —
þessar sem komnar voru í kaskó — voru
ágætar. Þegar ég fór út á kvöldin þá var
ég vanur að segja sem svona: „Heyrið
þér mig, fröken Olsen! Get ég ekki
fengið útidyralykilinn með mér í kvöld
af þvl að það má vera að ég komi í
18 Vikan SO.tbl.