Vikan - 13.12.1979, Blaðsíða 37

banka var Nelson Aldrich. Hann barst
inn í innsta hring æðri fjármála, þegar
dóttir hans, Abby, giftist John D.
Rockefeller II. Sonur hans, Winthrop
Aldrich, varð seinna forseti stjórnar-
nefndar Chase National Bank (Rocke-
feller) og sonarsonurinn, Richard
Aldrich, forstjóri IBEC (International
Basic Economy Corporation), ásamt
Rodman Rockefeller, syni Nelsons.
IBEC er í eigu Rockefellerættarinnar.
Römm er sú taug.
Nelson Aldrich var þekktur í öldunga-
deildinni sem málpípa John D. Rocke-
fellers. Þegar menn hlýddu á rödd hans,
vissu þeir að hugsunin sem lá til grund-
vallar kom frá Rockefeller. Þess vegna
öðlaðist Aldrich meiri áhrif og völd,
innan öldungadeildarinnar og utan, en
nokkur annar þingmaður á þessum
tima. Eftir upplausnina 1907 var hann
sendur til Evrópu til að kynna sér banka-
mál þar og koma með tillögur til úrbóta.
Sigur var í sjónmáli.
Og enn æsist leikurinn. Árið 1910 var
haldinn á afskekktri eyju undan
ströndum Georgíufylkis einn mikil-
vægasti og jafnframt furðulegasti leyni-
fundur sem frá greir.ir i sögu Bandaríkj-
anna. Hafi einhver verið í vafa um
tilgang alríkisbankans og hvers
hagsmunum hann þjónar, þá ætti þessi
fundur að taka af öll tvímæli þar um.
Það var ekki fyrr en röskum 20 árum
eftir þennan ieynifund að Frank
Vanderlip, stjórnarformaður í National
City Bank (Rockefeller), segir frá honum
i minningum sínum:
„Þrátt fyrir mœtur þær sem ég hef á
þjóðskipulagi þar sem viðskipti aðila
fara fram fyrir opnum tjöldum, þá
gerðist það, nálœgt árslokum 1910, að
ég var jafn pukurslegur — já laumuleg-
ur — og hver annar samsœrismaður.
. . . Ég tel engar ýkjur að tala um
leynilega ferð okkar til Jekylleyju sem
atburðinn sem raunverulega mótaði það
sem seinna varð Federal Reserve System
(alrikisbankakerfið). "8
Að sjálfsögðu var það Poul Warburg
sem stofnaði til þessa leynimakks og var
höfuðið á bak við það. Auk hans voru
mættir Frank Vanderlip og Nelson
Aldric, sem fulltrúar Rockefellers,
Benjamin Strong, sem fulltrúi Morgans,
og A. Piatt Andrew frá fjármála-
ráðuneytinu.
Sú hugmynd Poul Warburgs sem kom
fram á þessum leynifundi að kalla
alríkisbankann ekki banka, heldur
Federal Reserve System, var mjög
snjöll. Bandarikjamenn höfðu alla tíð
haft megnustu ótrú á miklum ríkis-
umsvifum — og þá sérstaklega á ríkis-
bönkum. Þótt Federal Reserve System
væri ekkert annað en alrikisbanki, þá sló
nafniö eitt ryki í augu fjölda hrekklausra
manna.
Eftir þrotlaust erfiði og harðvítugar
deilur, voru lögin um Federal Reserve
System loks samþykkt af þinginu og
undirrituð af nýjum forseta landsins,
Woodrow Wilson, árið 1913. Til að vera
|'I< StllM
öruggir um að frumvarpið næði í
gegnum þingið, þóttust bankaeigendur í
Wall Street vera á móti því. McAdoo,
sem átti viðtöl við þessa „Andstæðinga”
frumvarpsins, segir:
„Þessi viðtöl við bankaeigendur
leiddu mig að athyglisverðri niðurstöðu.
Ég skynjaði smátt og smátt, þrátt fyrir
allan hamaganginn og sýndarand
stöðuna, að bankaheimurinn var alls
ekki jafn andvlgurfrumvarpinu og hann
þóttist vera við mig." 9
Eins og áður sagði, héldu flestir
Bandaríkjamenn að Wall Street hefði
fengið á baukinn með þessum lögum.
Ekki voru allir þó svo auðtrúa og þing-
maourinn ^naries a. unaoergn, iaoiri
flugkappans fræga, sagði í þingræðu:
„Þessi lög skjóta stoðum undir
feiknarlegustu stofnun jarðarinnar . . .
Þegar forsetinn undirritar þessi lög,
verður ósýnileg stjórn peningavaldsins,
sem þingrannsókn hefur sannað að er
til. lögleidd."
Og hann bætti við:
„Upp frá' þessu verða kreppur
skapaðar með visindalegum
aðferðum. "I0
Lindbergh átti eftir að reynast
sannspár. Þegar hann talaði þessi orð,
skuldaði bandaríska þjóðin einn milljarð
dollara. I dag borgar hún yfir 30
milljarða dollara á ári í vexti og
afborganir af lánum — og menn geta
rétt ímyndað sér hvert það fé rennur.
En lítum aðeins betur á tæknilegar
hliðar þessa máls. lslendingar og aðrir
Vesturlandabúar tala mikið um verð-
bólgu og hugsanlegar orsakir hennar.
Samt er eins og flestir geri sér alls enga
grein fyrir stöðu seðlabanka og annarra
banka í þessu tafli. Ef verðbólgan er
stöðugt hærri, prósentulega, en útláns-
vextir — og bankinn þarf auk þess að
borga kaup, húsnæði og vexti af inn-
Ferskleiki
cinkt'tinir ktcUtœkin frú A /'S, Xorcgi.
Þújivrt) oll hciinilistœkin i \iimu gltcsilcgn
tízkulitununi frú sitniu frutnh’ióanilti.
I >1 A',T|

Hkps
— Tryggur heimilisvinur.
EINAR FARESTVEIT & CO. HF.
BERGSTADASTRÆTI 10 A
Sími 16995.
EF
lánum — hvers vegna verður hann ekki
gjaldþrota? Einstaklingur sem stundaði
slík viðskipti færi fljótlega á höfuðið.
Svarið, sem er allt að því eðlisfræði-
legt, er að finna í seðlamagni i umferð
(mætti jafnvel reikna í kílóum). Gerum
dæmið eins einfalt og mögulegt ér og
hugsum okkur að allir Islendingar eigi
samtals eitt hundrað krónur, og það eina
sem hægt er að kaupa á öllu iandinu eru
eitt hundrað þorskar. Á meðan þetta
hlutfall er óbreytt, er hvorki um verð-
bólgu né verðfall að ræða. En segjum að
nú verði 100% verðbólga án þess að
þorskunum fjölgi eða fækki. Það þýðir
að nú vantar okkur nákvæmlega
helmingi meira seðlamagn i umferð, því
eitt hundrað krónur kaupa ekki þorska
sem kosta tvö hundruð krónur. (Hér er
ekki reiknað með tíma og veltuhraða
peninga, sbr. jöfnu prófessors Irving
Fisher (peningamagn í umferð X
veltuhraði, samsvarar verðlagi)). Nú
kemur til kasta Seðlabankans að prenta
þessar nýju eitt hundrað krónur, en þá
vaknar ný spurning: Hvernig kemst
þetta seðlamagn í umferð? Er því útbýtt
á Lækjartorgi? Nei, Seðlabankinn lánar
það bönkunum (og stundum ríkis-
stjórninni) og bankarnir lána það svo
meö vöxtum út í þjóðfélagið. Það er
gamla sagan um að skapa sér auð úr
engu. Þvi meiri verðbólga, því meiri
pappír úr prentvélunum til að lána
fólkinu. Eins og Reginald McKenna
sagði: Þeir sem stjórna seðlaeign þjóðar-
innar halda í hendi sér örlögum fólksins.
Ársskýrsla Seðlabankans 1977 segir
okkur að heildarútlán innlánsstofnana
hafi aukist það árið um 42.2% — eða
um 30 milljarða kr. Þessi aukning er í
samræmi við verðbólguna og aukið
seðlamagn úr prentvélunum. Er ekki
óvarlegt að áætla, að prentgróði innláns-
stofnana sé um tíu þúsund milljónir
króna fyrir árið 1977!
önnur leið til að stjórna seðlamagni í
umferðer meðsölu ríkisskuldabréfa. Þar
sem slik sala er stöðug (ríkið selur og
borgar út á sama tíma), er hægt að draga
úr seðlamagni í umferð með því að
herða á sölu skuldabréfanna (fólkið
borgar ríkinu) og auka seðlamagnið með
þvl að draga úr sölunni (ríkið borgar
fólkinu). 1 Bandaríkjunum er þetta mjög
mikilvægt hagstjórnartæki og er í hönd-
um Federal Reserve System.
Federal Reserve System er byggt upp
á svipaðan máta og seðlabankar annarra
rikja, en óvenjuleg stærð peninga-
markaðsins í Bandarikjunum útheimtir
þó viss séreinkenni. Stofnuninni er skipt
í ftmm valdsvið: I) Stjómamefnd; 2) 12
Federal Reserve banka; 3)
markaðsnefnd (ríkisskuldabréf); 4)
ráðgefandi nefnd; og 5) viðskiptabanka.
Stjómarnefndin er valdamest og valin
af forseta og þingi, hver meðlimur
hennar er til 14 ára i senn. Samkvæmt
lögum skal enginn þeirra vera viðriðinn
meiriháttar viðskipti. Fyrsti forseti
nefndarinnar var Poul Warburg! Hann
sagði lausu 500 þúsund dollara starfinu
SO.tbl. Vikan 37