Alþýðublaðið - 23.02.1923, Blaðsíða 2
2
Fé til barnafræðslu.
---- Nl.
Hr. Klemenz Jónssoa segir.-
sé enga astæðu til, að efn-
aðir foreldrar sleppi við aila
greiðslu tit mentunar barna sinna
á vissum aldri<. Þá verður mér
íyrir að spyrja: En hvað se'gir
hann þá um hina, sem hvorki
ala upp sín börn né annara?
Eiga þeir að sleppa við allar
fjárgreiðslur til uppeldismálaDna?
Eða — hvorir leggja meira fram
manniélaginu og þjóðinni til
gagns og gengis að öðru jöfnu,
þeir, sem skila þjóðfélaginu vel
uppöfdrm börnum, þó þeir sæki
sér aðstoð til menningar þeirra
i skóla, sem ríkið kostar eða
sveitarfélagið, ellegar hinir, sem
hvorki ala upp sín börn né
annara? Hvor flokkurinn er þá
sanngjarn: ra að leggi fram iéð
lil skóla ryi ir börnin eftir io ára
aldu'-, þeir sem hafa haft allau
kos'naðinn af uppeldi þeirra og
kenslu þangað til og halda á-
fram að al i önn fyrir þeim að
öllu öðru leyti, eða hinir, sem
Jítið eða ekkert fé Ieggja til
uppeldis barna að öðrum kosti?
Mér virðist svarið við þessum
spurningum blasa við.
Það er í fylsta máta réttlátt,
að batnlausa fólkið, sem ekki
hefir heldur á hendi framfærslu
gamalmenna, greiði þann kostn-
að, er hér ræðir um, í hlutfalli
við aðra jafuefnaða og eigi síður.
Það ér svo langt frá því, að
sangjarnt sé, að þeir, sem engin
börn ala upp, sleppi öðrum
fremur við skólakostnaðinn, að
miklu nær lægi, að þeir gieiddu
hann einir, þsr sem foreldrar
eða fósturforeldrar barnanna kosta
annað uppeldi þeirra. Hitt er
miðlunarmál, að ríkið greiði gjöld
þessi. Þ.tð er sú stofnunin, sem
hvorir tveggja eiga að réttu lagi
að gjalda til hlutfallslega eftir
efnam og ástœðum. Eg á hér við
réttlátan tekju og eignaskatt,
þar sem þeim, sem ehkert hefir,
er ékki gert að greiða tiltululega
mest, eins og nú er í lögum.
Hefir áður veuð nokkuð minst
á það hér f blaðinu, en tekju-
skattslagaómyndin, sem vér eig-
um nú undir að búa, er flestum
að nokkru kunu.
í sambandi við það, hverjir
ALÞYÐUBLAÐIÐ
greiða eigi fræðslukostnaðinn, er
rétt að geta þess, að sú mun
reynslan vera alment, að tátgek-
asta fjöldskyldurólkið á áð jaln-
aði flest börnin.
Til er líffræðileg skýring á
þessu, og virðist mér hún ekki
ósennileg. S imkvæmt henni er
eðlilegt, að kona, sem daglega
er þreytt, eigi oftar börn en ella
myndi, ef hún lifði í hóglífi.
Hvað svo sem þessari skýringu
líður, þá mun rétt vera, að fá-
tækustu heimilin eru oltast barn-
flest. Er þar að finna ein af
sterkustu rökunum fyrir því. að
réttlátt er, að ríkið greiði fræðslu-
kostnað barnanna.
Hér á ekki að eins við: >berið
hver annars byrðar<, heldur á
hver maður, sem til þess er fær,
að leggja sinn slcerf til þroska
og menningar komandi kynslóð-
ar. Það gerir sá ekki, sem hvorki
eiur sjálfur upp börn né greiðir
fé til uppeldismála, þó hann hafi
efni og ástæður til.
Rök hr. Klemenz Jónssonar, er
hann færir gegn þvf, að ríkið
greiði skólakostnað barnanna að
miklu leyti, eru, að >með því
verði skattaþunganum alveg ó-
jafnt skift milli atviimuvegannac.
Þessu ber að svara á þá leið,
að sá atvinnuveguiinn, sem mest
hefir gjaldþolið, á að gjalda
mest til ríkissjóðs, og þeir ein-
staklingar, sem mest eiga efnin
og mestan fá ágóðann í skjóli
ríkisins, eiga líka að greiða
mest í ríkissjóðinn. Hitt er ann-
að mál, hvort ekki er allra
heppilegast, að ríkið m. a. létti
á gjöldum þegranna með þjóð-
nýtingu. Sú stefna er að fá
betri og betri byr í seglin og
ekki að ástæðuiausu.
Þá er sú ástæða fyrir því, að
betra er að ríkið greiði féð til
barnafræðslunnar eða mestan
hluta þess Inéldur cn sveitafélög-
in, að meiri trygging er þá fyrir
því, að kenslu sé haldið uppi í
sveitum og á iámennum stöðv-
um, heldur en ef sveitunum sjélf-
um er ætlað að h lda henni uppi
á sinn kostnað að öllu eða
jafnvel þó ekki sé nema að
nokkru leyti, og fræðslunefnd-
unum er jalnframt sett í sjálfs-
vald, hvort þær láta nokkra
opinbera kenslu fara fram eða
ekki, eins og nú er að mestu
orðið fyrir víxlspor síðasta Al-
þingis. Á þvf sannaðist eða á
meiri hluta þess, er það sam-
þykti bræðingslögin um breyt- '
invu á fræðslulögunum, að »sá,
sem ekki samansafnar, hann
sundurdreifir.t Æ>að heimilar nið-
urlail opinberrar kenslu í sveit-
um án annarar tryggingar en
álits nokkurra nefndarmanna um
kenslugetu heimilanna, —t manna,
sem vanalega eru ekki uppeldis-
fræðingar, þó að stundum sé
svo að vísu1). Um leið bendir
það raunar á, að stofna megi
heimavistarskóla, en sá galli er
á gjöf Njarðar, að sömu dagana,
sem frumvarpið kom fram í
neðri deild, feldi sama deild all-
an styrk til skólabygginga úr
fjárlögunum. Ekki skorti sam-
ræmið! Og efri’ deild lagði bless-
un sína yfir aft saman.
Vonandi reynist næsta Alþingi
meira mentáþing en hið síðasta,
eltir að þingmennirnir hafa haft
tíma til að hugsa gerðir sínar
þá2) — og hvíla höfuð sín. —
Ályktun (um aðalefni þessarar
greinar):
Bíkíð á að kosta skolanám harn-
anna að mestu cða jafnvél öllu
leyti. Pað er bœði rétfíátast og
tryggilegast.
Ouðm. B. Ólafsson
úr Grindavík.
Smekkvísi
kaupsýsluinanna.
Pyrir skemstu var sýnt fram á
það hér í blaðinu, að andúð ýmsra
kaupsýs'umanna gegn jafnaðar-
siefnunni og hreyfingu þeirri hinni
miklu, er hún hefir vakið hér á
landi á síðustu árum, stafaði af
mentunarleysi þessara manna. En
fað kemur ekki eingöngu fram í
þ Sjá 2. gr, laga þessara, er til-
færð er hér að framan neðanmáls.
2) Langt er fra, að allir þing-
mennimir eigi hóif óskilið mál.
Fiægastar eru mentaspjallatillögur
fjarvitinganefndar neðri deildar.
Mega kjósendur þó sérstaklega
minnast þeirra Péturs Ottesens og
Jóns á Reynistað, þegar gengið
vei ður tii kosninga á næsta hausti,