Vikan - 14.01.1988, Blaðsíða 43
markmið sín og sannfærst um
tilgang sinn.
Árið 1893 flutti Lenín til Stal-
ingrad og stofnaði þar leynilegt
marxistafélag. Eftir mikla leyni-
starfsemi var hann aftur dæmd-
ur í útlegð. Komst hann þá til
Sviss. Þar stofnaði hann blað
sem hét „Iskra“ (Neistinn) og
var þetta blað að málgagni
marxista. Á þessum tíma ferðað-
ist hann mikið landa á milli,
meðal annars til London og
dvaldi þar um skeið. Hann átti í
miklum deilum við hina ýmsu
leiðtoga marxista og kommún-
ista. Var hann oftast harður og
óvæginn í orðum við þá sem
hann taldi að væru að hvika frá
marxismanum og aðhyllast hin-
ar ýmsu „hentistefnu".
Baktería í
tilraunaglasi
Heimsstyrjöldin íýrri veikti
mjög stöðu Rússakeisara. Hung-
ursneyð og hernaðarlegar ófar-
iri drógu mjög úr völdum hans.
Þá sá Lenín tækifæri sitt. Með
samböndum sínum í Þýskalandi
tókust samkomulag milli hans
og yfirvalda Þjóðverja um að
koma honum til Rússlands. Þeir
sáu sér hag í því að koma hon-
um til valda því hann hafði lofað
að stöðva þátttöku Rússa í styrj-
öldinni. Um það hvernig Lenín
komst til Rússlands aftur og gat
beitt sér þar í byltingunni fer
mörgum sögum. Ein þeirra er
eftirfarandi:
„Það mun vera staðreynd að
vorið 1917 fór lokuð og innsigl-
uð járnbrautalest frá Sviss um
Þýskaland og allt til Finnlands.
Þetta hefði ekki verið hægt án
þess að Þjóðverjar leyfðu, ættu
jafnvel hlut að máli, ogþvíhefur
verið haldið fram. Tilgangurinn
með þessu var að senda á vett-
vang mann, sem gæti komið af
stað þvílíku róti í Rússlandi, að
Rússar yrðu að semja frið við
Þjóðverja á austurvígstöðunum,
og Þjóðverjar gætu þannig beitt
sér af öllum kröftum gegn vest-
urveldunum. Þetta tókst, friður
var saminn... en það var raunar
um seinan fyrir Þjóðverja en
það er nú önnur saga. Hitt var
ekki vitað fyrr en síðar að íhinni
lokuðu járnbrautalest var sá
maður sem líklegastur var til að
koma öllu í uppnám tRússlandi,
en það var Lenín."
Afburðarmenn og örlagavaldar, 156.
Leiðtogi
Lenín var sá maður sem með
ótrúlegum viljastyrk gat haldið
velli í sviptingum byltingarinn-
ar. Hann þurfti að berjast við
andstæðinga sína Menshevika
(hvítliða) og herir frá hinum
ýmsu löndum sóttu að frá öllum
hliðum. Ekki má gleyma að eitt
aðalatriði marxismanns brást:
Það varð engin heimsbylt-
ing. Rússar stóðu því einir. Þeir
höfðu fjendur á allar hliðar og
baráttan varð heiftarlegri og
grimmilegri eftir því sem líða
tók á. En þegar upp var staðið
hafði Lenín sigurinn í hendi sér.
Margir hafa orðið tii þess að
reyna að varpa Ijósi á persónu
Leníns. Sumir hafa talið hann
slægvitran og grimman. Hann
hafi fyrst og fremst beitt fyrir sig
fullkominni hugmyndafræði til
að þjóna eiginhagsmunum.
Hann hafi verið ofstopamaður,
óbilgjarn, kreddufastur og járn-
kaldur í mannlegum samskipt-
um.
Aðrir segja að hann hafi að-
eins verið stjórnmálamaður sem
þurfti og þorði að taka erfiðar
ákvarðanir. Maxim Gorki segir
til dæmis um hann í ævisögu
hans:
Starf heiðarlegs þjóðarleið-
toga er óumræðilega erfitt. For-
ingi, sem ekki er að vissu leyti
harðstjóri, kemur engu til leið-
ar. Sennilega voru á stjórnarár-
um Leníns drepnir fleiri menn
en á dögum Tómasar Munters,
því að andstaðan var mikil og
vel skipulögð. Einnig verður að
taka tillit til þess, að með þróun
„menningarinnar" fellur sýni-
lega líf einstaklingsins í verði,
því ber ómótmælaniega þróun
eyðileggingarinnar í Evrópu
vitni og það yndi sem margir
hafa af því fyrirbæri. Segið mér
undanbragðalaust hvort yður
finnst hræsni þeirra siðferðis-
postula viðurkvæmileg sem tala
um morðæði rússnesku bylting-
arinnar en hafa sjálfir í fjögur ár
staðið fyrir svívirðilegum múg-
morðum í Evrópu og ekki sýnt
minnstu hryggð yfir milljónum
fallinna manna, heldur á allan
hugsanlegan hátt knúið áfram
þessa andstyggilegu stríðsvél
„þangað til sigur er unninn".
Maxim Gorkí: Lenín, 244—245.
Lenínisminn
Lenín skapaði ekki neina sjálf-
stæða hugmyndafræði heldur
byggði hann kenningar sínar
fýrst og fremst á kenningum
Marx. Starf hans sem
hugmyndafræðingur gekk fýrst
og ffemst út á að útskýra marx-
ismann og tengja þá hugmynda-
ffæði við veruleika síns tíma.
Oftast er talað um að Lenín hafi
lyft marxismanum í æðra veldi
og haldið þróun hans við. Enda
er algengasta kenning sósíalism-
ans í dag Marx-Lenínismi.
Á þeim tíma sem Lenín var að
móta sínar hugmyndir, gat hið
rússneska þjóðfélag tæplega tal-
ist vera komið á það stig að bylt-
ing verkalýðsstéttarinnar væri
yflrvofandi. Því þrátt fyrir mikla
kúgun og fátækt þá var verka-
Iýðsstéttin ekki orðin það stór
að hún gæti áorkað því að koma
í kring byltingu og einnig verð-
ur að taka það með í reikning-
inn að rússneska þjóðfélagið
einkenndist fremur af bænda-
menningu heldur en af kapital-
isma eins og í Þýskalandi og á
Englandi.
Lenín reyndi þá að kveða nið-
ur raddir þeirra sem vildu bíða
eftir „réttum" aðstæðum sam-
kvæmt kenningum Marx. Hann
taldi að með réttu áróðurstarfi
mætti breiða út boðskap marx-
ismans meðal öreiganna, auka
þannig hjá þeim stéttarvitund-
ina og hvetja til athafna. Með
því mætti sleppa hluta úr skeiði
í söguþróuninni.
Þegar Marx og Engels birtu
kenningar sínar um hina komm-
únisku byltingu, höfðu þeir fýrst
og fremst miðað rannsóknir sín-
ar við þýskt og enskt þjóðfélag.
Þetta telja ýmsir að Lenín hafi
gert sér ljóst og telja honum
það til tekna að hann hafi getað
skilið á milli þess sem hafði al-
þjóðlegt gildi í marxismanum
og þess sem átti aðeins við að-
stæður í Þýskalandi og Englandi.
,Mþjóðlegt gildi Lenínis-
mans er þannig fólgið í því, að
hann sér á undan öðrum jjiin-
eiginiegt verkefni í réttu ijósi og
hlutföllum, fremur en í því, að
nánari skilgreiningar hans og úr-
lausnir séu algild sannindi"
Jóhann Páll Ámason:
Þættir úr sögu sósialismans, 44.
En ekki eru allir sammála um
gildi Lenínsmans og þýðingu
hans fyrir marxismann. Ýmsir
hafa orðið til þess að segja að
Lenín gefi í skrifum sínuin fá
svör við grundvallarspurning-
um byltingarinnar á yfiifctand-
andi tímabili né heldur að hann
gefi bestu túlkun á marxisman-
um í heild sem allir verði að
byggja á (en það er algeng skoð-
un meðal marxista).
VIKAN 43