Vikan - 12.10.1939, Síða 9

Nr. 41, 1939
VIKAN
9
Anton Tchekov:
Skólastjórinn.
Fyodor Lukitch Sysow, skólastjóri
verksmiðjuskólans, sem rekinn var
á kostnað Kulikin-firmans, var að
búa sig undir veizluna, sem skólanefndin
hélt á hverju ári eftir prófið. Þangað var
boðið eftirlitsmanni gagnfræðaskólanna,
öllum, sem starfað höfðu við prófið og
öllum deildarstjórum og verkstjórum við
verksmiðjuna. Þetta voru alltaf góðar og
skemmtilegar veizlur, og gestirnir sátu þær
lengi. Þeir gleymdu allri stéttaskiptingu,
og minntust aðeins lofsverðra starfa sinna,
átu fylh sína, drukku glaðlega, og mösuðu
saman, þangað til þeir voru orðnir hásir.
Síðan skildu þeir seint um kvöldið, og ætl-
uðu að æra allt verksmiðjuhverfið með
söng sínum og rembingskossum. Sysow
hafði tekið þátt í þrettán slíkum veizlum,
því svo mörg ár hafði hann veitt verk-
smiðjuskólanum forstöðu.
Nú, er hann var að búa sig undir hina
fjórtándu, reyndi hann að líta eins hátíð-
lega og snyrtilega út og mögulegt var.
Hann hafði verið heila klukkustund að
bursta nýju, svörtu fötin sín, og næstum
því eins lengi fyrir framan spegihnn að
klæða sig í nýtízku skyrtu. Skyrtuhnapp-
arnir vildu ekki ganga inn í hnappagötin,
og það varð til þess, að hann hellti sann-
kölluðu flóði af umkvörtunum, ógnunum
og ásökunum yfir konu sína.
Veslings konan hringsólaði í kringum
hann og var orðin alveg uppgefin. Að lok-
um var hann reyndar einnig orðinn dauð-
þreyttur. Þegar gljáfægðir skórnir hans
voru færðir honum utan úr eldhúsinu, hafði
hann ekki krafta til að setja þá á sig. Hann
varð að leggjast niður og fá sér glas af
vatni.
— En hvað þú ert orðinn máttfarinn!
andvarpaði kona hans. — Þú ættir alls
ekki að fara í þessa veizlu.
— Engar ráðleggingar! Skólastjórinn
greip reiðilega fram í fyrir henni.
Hann var í mjög slæmu skapi, því hann
hafði verið afar óánægður með síðustu
prófin. Prófin höfðu gengið ágætlega. Alhr
drengirnir í efra bekknum höfðu fengið
skírteini og verðlaun, og bæði verksmiðju-
stjórarnir og embættismenn stjórnarinnar
voru ánægðir með árangurinn; en það var
skólastjóranum ekki nóg. Honum gramd-
ist, að Babkin, drengur, sem aldrei gerði
villur í réttritun, hafði gert þrjár villur, er
hann skrifaði eftir upþlestri. Annar dreng-
ur, Sergeyev, hafði verið svo æstur, að
hann mundi ekki, hve sautján sinnum
þrettán var mikið. Eftirlitsmaðurinn, sem
var ungur og óreyndur, hafði valið erfiða
grein til upplesturs, og Lyapunov, skóla-
stjóri við nágrannaskóla, sem eftirlitsmað-
urinn hafði fengið til að lesa upp, hafði
ekki breytt eins og góður félagi, heldur
hafði hann blátt áfram gleypt orðin, og
ekki borið þau fram eins og þau voru
skrifuð.
Þegar hann hafði sett á sig skóna, með
hjálp konu sinnar, og skoðað sig einu sinni
í speghnum, tók hann kvistótta stafinn
sinn, og hélt af stað til veizlunnar. Rétt
fyrir framan hús verksmiðjustjórans, kom
dálítið óhapp fyrir hann. Hann fékk ákafa
hóstakviðu. — — Húfan fauk af höfði
hans, og hann missti stafinn úr hendinni,
og þegar eftirlitsmaðurinn og kennararnir
heyrðu hóstann og hlupu út, sat hann í
neðsta stigaþrepinu, í einu' svitabaði.
— Fyodor Lukitch, eruð það þér? sagði
eftirlitsmaðurinn, undrandi. — Þér-------
eruð kominn?
— Hvers vegna ekki?
— Þér ættuð að vera heima, kæri vinur.
Þér eruð alls ekki frískur í dag.
— Ég er alveg eins í dag og ég var í
gær. En ef þér óskið ekki eftir návist
minni, þá get ég farið aftur.
— Ó, Fyodor Lukitch, svona megið þér
ekki tala! Gjörið þér svo vel að koma inn.
Samsætið er líka eiginlega yður til heið-
urs, ekki okkur. Og við erum himinlifandi
yfir að sjá yður. Auðvitað erum við það!
Inni var allt tilbúið fyrir veizluna. I stóra
borðsalnum, sem var skreyttur þýzkum
olíumálverkum, og angaði af blómum
og fernis, voru tvö borð. Annað stærra
fyrir borðhaldið, og hitt minna fyrir auka-
bitana. Heitt dagsljósið skein dauft í gegn
um gluggatjöldin, sem dregin voru niður.
Hálfrökkrið í salnum, svissnesku lands-
lagsmyndirnar á gluggatjöldunum, blómin,
þunnar pylsusneiðar á diskunum, aht hafði
einfaldlega hátíðlegan svip, og átti vel við
húsbóndann, sem var glaðlyndur, lítill
Þjóðverji, með kúlumaga, og vingjarnleg,
lítil augu. Adolf Andreyitch Bruni var
nafn hans. Hann hringsólaði í kringum
borðið með aukabitunum, eins og það væri
logandi hús, fyllti vínglösin, hlóð á disk-
ana, og reyndi á allan hátt að gera sig
þægilegan, skemmta og sýna vinarhug
sinn. Hann sló á axlirnar á mönnum, rýndi
í augu þeirra, hló, neri saman höndunum,
og var yfirleitt eins fleðulegur og vin-
gjarnlegur hundur.
— Hvern sé ég? Fyodor Lukitch! sagði
hann með rykkjóttri rödd, er hann sá Sy-
sow. — Fyrirtak! Þér hafið komið, þrátt
fyrir veikindi yðar. Herrar mínir, má ég
óska ykkur til hamingju, Fyodor Lukitch
er kominn!
Skólakennararnir voru farnir að þyrp-
ast í kringum borðið og fá sér aukabita.
Sysow hleypti brúnum; honum sárnaði, að
stéttarbræður hans skyldu hafa byrjað að
borða og drekka án þess að bíða eftir hon-
um. Á meðal þeirra sá hann Lyapunov,
þann, sem lesið hafði upp við prófið. Hann
gekk til hans og byrjaði:
— Þetta var ekki að breyta eins og góð-
ur félagi! Nei, alls ekki! Enginn heiðvirð-
ur maður les þannig upp.
— Guð minn góður, þér eruð enn þá að
nöldra um það! sagði Lyapunov og ygldi
sig. — Eruð þér ekki orðinn þreyttur á
því ?
— Já, enn þá að nöldra um það! Hann
Babkin minn hefir aldrei gert villur. Ég
veit, hvers vegna þér lásuð svona upp. Þér
ætluðuð bara að láta nemendur mína falla,
svo að yðar skóli virtist betri en minn.
Ég veit allt um það--------!
— Hvers vegna eruð þér að reyna að
koma illindum af stað? hvæsti Lyapunov.
— Hvem djöfulinn eruð þér að ásækja
mig.
— Hlustið á mig, herrar mínir, greip
eftirlitsmaðurinn fram í og gretti sig vand-
ræðalega. — Borgar það sig að verða svo
æstur út af smámunum ? Þrjár villur .. .
engin villa .. . skiptir það nokkru máli ?
— Já, það skiptir máli. Babkin hefir
aldrei gert villur.
— Hann vill ekki hætta, hélt Lyapunov
áfram, og fussaði ergilega. — Hann notar
aðstöðu sína sem sjúklingur, og gerir okk-
ur öllum lífið óbærilegt. En, herra minn,
ég ætla ekkert tillit að taka til þess, að
þér eruð veikur.
— Látið veikindi mín eiga sig! hrópaði
Sysow, reiðilega. — Hvað koma þau yður
við? Þið gerið ekki annað en að endur-
taka þetta við mig: veikindi! veikindi!
veikindi! ... Eins og ég þarfnist meðaumk-
unar ykkar! En hvar hafið þið annars
fengið þá hugmynd, að ég sé veikur? Ég
var veikur fyrir prófið, það er satt, en nú
er ég alveg búinn að ná mér, það er ekkert
eftir af því nema slappleiki.
— Hafið þér fengið heilsuna aftur, ætt-
uð þér að þakka guði, sagði kristindóms-
kennarinn, Faðir Nikolay, ungur prestur í
spjátrungslegum, brúnum kufli, og með
skálmarnar utan yfir stígvélunum. — Þér
ættuð að gleðjast, en í stað þess eruð þér
skapvondur og þar fram eftir götunum.
— Þér eruð líka laglegur peyi, greip
Sysow fram í fyrir honum. — Spurningar
eiga að vera blátt áfram og auðskildar,
en þér töluðuð alltaf í gáturii. Það mega
menn ekki gera.
I sameiningu tókst þeim að sefa hann
og fá hann til að setjast til borðs. Hann
var lengi að ákveða, hváð hann ætti að
drekka, og gretti sig, þegar hann drakk
eitt glas af einhverjum, grænum líkjör.
Síðan fékk hann sér bita af skorpusteik,
og tók innan úr henni egg með lauki, ön-
ugur á svip. Við fyrsta munnbitann fannst
honum ekkert salt vera í því. Hann stráði
salti á það og ýtti því samstundis frá sér