Vikan - 18.02.1943, Blaðsíða 3

VTKAN, nr. 7, 1943
EFTIR
DONALD
WELHELM
James Patrick Sinnott Devereux majór
vaknaði í tjaldi sínu í Heel Point á
Wakeeyju við lúðrablástur klukkan
4,46, sunnudagsmorguninn 7. desember, í
Pearl Harbor var mánudagur 8. desember,
því að Wake er rétt vestan við hádegis-
bauginn, 180° frá Greenwich, en fyrir aust-
an og vestan hann eru dagarnir mismun-
andi.
Er hann hafði rakað sig og gætt fyllstu
varúðar við hið 'litla yfirvararskegg sitt,
spennti hann á sig byssu sína og stefndi til
skála yfirmannanna. Hann var lítill en
sterklegur maður, rólegur, seinn til að
reiðast og seinn til að tala. Hann leit til
himins og sá mánann, sem var að hverfa;
það ætlaði að verða gott flugveður. Eftir-
litsflugvélar hans voru þegar úti á Kyrra-
hafinu.
Majórinn var í essinu sínu. Hann var
fæddur á Kúbu, sonur herlæknis, fjórða
bam af tíu í fjölskyldu, sem hafði átt
marga meðlimi í hernum. Hann hafði inn-
ritazt í sjóherinn, er hann var nítján ára.
Þótt hann væri rólegur, þá var hann bar-
dagamaður, þegar hann var eggjaður,
segir maður einn, sem sá hann í móði í
Nicaragua, þar sem hann aflaði sér eins
hinna þriggja heiðurspeninga sinna. Hann
hafði mikla ást á sjóliðalífinu.
Wake eyja er 2004 mílur vestur af Pearl
Harbor, en aðeins 352 mílur frá Taong
og 700 mílur frá Marshall-eyjum, þar sem
majórinn vissi, að Japanir höfðu öflugar
flugstöðvar. Wake, sem er afskekkt kóral-
hringrif, er byggð á barmi sokkins eld-
f jalls, eldgígurinn myndar grunnt lón, sem
er fjórar mílur á lengd og hálfa aðra á
breidd. Kóralrif umkringdi norðvestur
enda þess og hinn hlutinn var umluktur
þrem eyjum, sem snertu næstum því hver
aðra: Wilkes, sú minnsta; Peale, þar sem
var bækistöð Pan-Amerikan flugfélagsins,
og Wake. Landið var hvergi meira en ein
míla á breidd og hæsti staðurinn á trjá-
lausu sandhæðunum, sem voru hér og hvar
vaxnar lágu kjarri, var ekki hærri en tíu
fet yfir sjávarmál, þegar flóð var.
Það var fallegt þar, en hvílíkur staður
að verja!
Þegar Pan-Amerikan flugfélagið áætlaði
fyrst að taka bækistöð á Wake eyju, var
hún óbyggð. Aðeins fyrir fáeinum mánuð-
um, voru fyrstu verkamennirnir og sjólið-
amir sendir til þess að styrkja varnir
Wake eyju. Devereux og megin þorri sjó-
liðanna höfðu aðeins verið þarna í fáein-
ar vikur. Hann hafði nú 25 fyrirliða og
418 óbreytta hermenn.
Ér Devereux nálgaðist skála yfirmann-
anna, sá hann flugbátinn, sem komið hafði
frá Pearl Harbor um sólsetur daginn áður.
Er klukkuna vantaði þrjár minútur í sjÖ,
hóf flugbáturinn sig á loft og stefndi í
áttina til Guam og Manila.
Tæpum hálftíma seinna kom sjóliði þjót-
andi úr loftskeytaklefanum og rétti Dever-
eux skeyti:
Sprengjum liefir verið varpað á Pearl
Harbor.
Majórinn þakkaði manninum. — ,,Jim-
my,“ segja gamlir félagar hans, „var allt-
af fram úr hófi kurteis," — og sendi lúðra-
blásaranum skipun um að kalla menn til
vopna.
Klukkan 7,30 kom flugbáturinn aftur.
Síðasti maðurinn, að undanskildum einum,
sem vissi um aðgerðir Devereux og slapp
frá Wake eyju, var flugforingi hans, J. H.
Hamilton. Hamilton hafði fengið skipanir
frá San Francisco um að snúa aftur til
Wake og biðja Devereux að vera viðbúinn.
Hann segir, að majórinn hafi verið „alveg
rólegur“, er hann kom til hans. Á meðan
Devereux tók á móti skýrslum og sendi-
mönnum og gaf skipanir í síma, ræddi hann
aðstöðuna rólega og nákvæmlega. Hann
vildi, að Hamilton flugforingi færi með
starfsmennina við Pan-Ameríkan. Hann
hefði þegar þúsund óbreytta menn að sjá
fyrir. Þeir höfðu boðizt til þess að berjast,
en hann hafði ekki útbúnað nema fyrir fá-
eina. Svo var það enn eitt — gat flug-
foringinn tekið að sér langar njósnarferð-
ir ? Eltingarflugvélar Devereux komust að-
eins stutt.
Undireins og búið var að koma sé saman
um varðsvæðin, flýtti Hamilton sér til Pan-
Ameríkan gistihússins til þess að kalla
saman áhöfn sína. Hann var varla kominn
þangað, er hann heyrði flugvélagný og sá
sveit tólf flugvéla nálgast úr suðurátt. I
fyrstu vonaði hann, að það væru amerísk-
ar flugvélar. En svo sá hann leiftur, heyrði
sprengingar, sá reyk gjósa upp — og vissi,
að Japanirnir höfðu gert árás. Önnur
sveit tólf flugvéla stefndi nú beint á hann.
1 hálftíma varð Hamilton og áhöfn hans að
þola það, sem íbúarnir á Wake eyju áttu
við að búa í tvær vikur.
Er þeir lágu þarna í sandinum, og vél-
byssur óvinanna beindust að þeim, voru
þeir svo hjálparvana að óttinn vék fyrir
reiði. Earle yfirverkfræðingur kastaðist til
jarðar vegna þrýstings, er sprengja ein
féll, komst á fætur, var aftur varpað um
koll, komst enn á fætur, varð fyrir lausa-
grjóti, sem kastaðist til, en svo hljóp hann
í áttina til flugbátsins. Hluti af hhð flug-
3
tj essi einstæða frásögii Donald Wilhelm
um hina hetjulegu vöm Wake eyjar-
innar er ekki einungis uimin úr opinberum
skýrslum, hún er og samin eftir irásögn-
um ýmissa manna. Hann talaði við gamla
vini Devereux og liðsforingja og menn, sem
börðust undir stjóm hans; við starfsmenn
Pan-Ameríkan og sjóliða, æðri sem lægri;
við hershöfðingja, flugmenn og óbreytta
hermenn.
IMeðan Donald Wilhelm var enn stúdent
við Harward húskólann, var hann ritstjóri
við fyrsta flugmálablaðið, „Aero Daily
News“. I síðasta stríði var haim aðstoðar-
maður Herbert Hoover fyrrverandi Banda-
ríkjaforseta, og eftir stríðið ferðaðist hann
víða um í Rússlandi.
bátsins hafði verið sprengdur burtu. Pan-
Ameríkan gistihúsið hafði verið tætt i
sundur með spréngjum. Verkstæðið var eitt
eldhaf. Skrifstofubyggingin og aðseturs-
staður starfsmanna var jafnaður við jörðu.
En af einskærri tilviljun slapp áhöfn flug-
bátsins lifandi úr þessari árás. Á flugbátn-
um voru 26 göt eftir byssukúlur, en hann
var flugfær.
Sumir af áhöfn flugbátsins voru svo
reiðir, að þeir neituðu að fara. En loks
hóf flugbáturinn sig til flugs með tíu
manna áhöfn og 29 farþega. Hann flaug
fram hjá Midway eyju og logandi sjóliða-
bröggum 2004 mílur til Hawaii. Hamilton
og áhöfn hans bauðst strax til að leggja af
stað aftur, hvert sem vera skyldi og flytja
menn til Hawaii.
Á Wake höfðu japönsku flugvélarnar
flogið aftur í suðurátt og nú var kominn
tími fyrir majórinn til þess að athuga
ástandið. Tuttugu og fimm sjóliðar höfðu
verið drepnir og sjö særðir, þar á meðal
Paul A. Putman majór, yfirmaður hins
litla flugflota á Wake eyju. Átta af þeim
12 orustuflugvélum, sem flogið hafði verið
þangað frá flugvélamóðurskipi nokkrum
dögum áður, hafði verið grandað á jörðu
niðri. Sjö voru eyðilagðar, ein illa skemmd.
Er hinar fjórar komu úr eftirlitsferð og
lentu, rakst ein á lausagrjót og beygði
skrúfuna.
Fjórar litlar orrustuflugvélar á móti
öllum þeim flugvélum og orustuskipum,
sem Japanir kynnu að senda!
Að öðru leyti höfðu sjóliðarnir aðeins
skammbyssur og rifla, sex 5 þumlunga
fallbyssur, 12 loftvarnabyssur, 18 stórar
vélbyssur og 30 minni. Allt var þetta varla
meira en vopnaútbúnaður á einum tundur-
spilli.
Tíu mílna strandlengjan gerði það mjög
sennilegt, að Japanir mirndu reyna að
setja herafla í land á mörgum stöðum
samtímis. Til þess að geta notað vélbyss-
ur sínar sem bezt, varð majórinn að dreifa
hinum litla herafla sínum, og hann og
menn hans yrðu að mæta Japönunum svo
Framhald á bls. 7.