Vikan - 04.03.1943, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 9, 1943
Fögur lýsing á lögrum stað.
Hér fer á eftir kafli úr lýsingu Björns B.
Bjömssonar á Yellowstone Park. Þessi landi
vor er eins og fleiri Vestur-lslendingar
prýðilega ritfær og athugull. Björn var
fæddur 1870 að Ási í Norður-Þingeyjar-
sýslu, en fluttist vestur um haf 1876 og
varð síðar prestur og ritstjóri.
Yellowstone Park iiggur í norðvesturhorninu á
ríkinu Wyoming að mestu, en yztu jaðrar hans
ná þó bæði inn í Montana og Idaho. Vegalengd
þangað frá St. Paul er rétt um 1000 mílur. Land-
spilda þessi er 62 mílur á lengd frá norðri til suð-
urs og 54 mílur á breidd frá austri til vesturs.
Hún nær yfir 3,412 ferhymingsmílur. Með sér-
stakri löggjöf kongressins 1872 var land þetta um
aldur og ævi gert að ríkiseign, og er það alger-
lega undir stjórn þingsins, sem áriega leggur fram
mikla peningaupphæð til vegagerðar og hirðingar
á því. Allt árið um krirtg era þar flokkar'her-
manna, sem líta eftir, að ekkert sé þar skemmt,
né skotin dýrin þar. Að eins f jóra sumarmánuðina
er „parkinn" opinn fyrir ferðafólk.
Ferðin um Yellowstone Park tekur sex daga,
ef farið er eftir hinni venjulegu ferðaáætlun. Vilji
maður haga ferðum sínum öðruvisi og vera leng-
ur, borgar maður 8 dollara fyrír hvem dag, sem
umfram er. En þessir sex dagar nægja til að sjá
allt hið helzta, ef maður notar vel tímann. Alls
ekur maður í „parkinum" 152 mílur. Vegurinn,
sem stjórnin hefir látið gera þar, er sannkallað
stórvirki. Hann liggur æ hærra eftir því sem
sunnar dregur, þar til komið er um 10.000 fet yfir
sjávarmál. Sumsstaðar er vegurinn höggvinn inn i
kietta og ekið eftir fárra feta breiðum stöllum;
er þá stundum annars vegar himinhátt hamra-
berg, en hinsvegar hyldýpis gjá. En þó sumum
þyki stundum nóg um, er þetta þó engin sérleg
glæfraför, og ökumaðurinn stýrir hestunum af
mikilli list.
Þótt svona sé hátt farið og öldótt þar uppi, er
þó Yellowstone Park eiginlega dalverpi uppi í
fjöllunum. Og öll náttúruumbrotin þar held ég
séu aðeins dauðateygjur ógurlegs eldgígs, sem
þar hefir á umliðnum öldum verið með miklu
meira og hrikalegra lífi en nú er. Enda þykjast
menn hafa veitt því eftirtekt, að alltaf sé að
draga af kröftum umbrotanna. Tvær „höfuð-
skepnur", eldur og vatn, eru valdar að flestu,
bæði því fagra og hrikalega, sem hér gefur að
líta. Eldurinn, hitinn í jörðinni, er voldugastur
herra í riki þessu. Einkum ber á því við fyrsta
áfangastaðinn, Mammoth Hot Sþrings (heitu
laugamar stóru). Þar eru klettamir og jarðkúp-
an full af kalki og brennisteini. Hefir þar aug-
sýnilega lengi logað eldur, en við það að kólna og
storkna hefir svo jarðlagið fengið á sig ótal ein-
kennilegar kynjamyndir. Enn þá rýkur á þessum
stöðvum víða upp úr jörðinni og víða er hin
megnasta brennisteinssvæla. Af því stafar það þá
einnig, að flest örnefni um þær slóðir em kennd
við djöfulinn. Var okkur lika af fylgdarmanni
okkar sögð mjög kímileg saga um það, hvernig
djöfullinn hefði hafzt þar við, áður en hann flutti
sig til Chicago! Af híbýlum hins foma óvinar
þama á brennisteins-svæðinu nefni ég ekkert
nema eldhúsið hans — „The Devils Kitchen". Því
nafni heitir hellir einn niðri i jörðinni. Er farið
þangað niður í stiga 30 fet gegnum ofurlitla
rifu, sem er á jarðskorpunni. Að neðan er hellir-
inn miklu víðari um sig og áfar-langur. Þar niðri
er áköf hita- og brennisteins-svæla, og flýta því
flestir sér upp aftur.
Margt er þar í útsýninu, sem lengi verður
minnisstætt þeim, sem um Yellowstone Park aka.
Margir em þar tignarlegir fjallahnúkar, svo
sem eins og „Electric Peak“ — hann á að vera
þrunginn af rafmagni, — og glerhóllinn, „Obsi-
dian Cliff“. Þá er heldur ekki sízt að sjá kletta-
brúna, „The National Bridge", sem liggur milli
tveggja kletta yfir djúpa gjá, og til að sjá skyldi
enginn öðru trúa en að hún væri gerð af manna-
höndum. Tvisvar liggur leiðin gegnum skínandi
falleg „hlið“ — svo em nefnd opin, þar sem veg-
urinn hefir verið sprengdur gegnum björg. Annað
hliðið heitir „Silfurhliðið", en hitt „Gullhliðið'1 og
draga þau nöfn sín af litunum á berginu, sem á
öðrum staðnum er silfurgrátt, en á hinum sem
gull að lit. En ekki get ég látið mér til hugar
koma að lýsa útsýninu hér í þessu stutta máli.
Ég segi hér ekkert um ána, Yellowstone River,
svo fögur sem hún er; ekkert um lækina, sem
hvarvetna buna eftir giljunum, og ekkert um
silunginn í ánni og lækjunum; stöðuvatninu fagra
þarna uppi i fjöllunum, Yellowstone Lake, og
gufuskipsferðinni eftir því, sleppi ég. Ekki heldur
minnist ég neitt á dýrin í Yellowstone Park;
minnist jafnvel ekki á nafna mína, birnina, sem
voru svo gæfir og góðlyndir og stóðu kyrrir fáa
faðma frá okkur, meðan við vorum að taka mynd-
ir af þeim.
En ómögulegt er að minnast svo á Yellowstone
Park, að maður geti ekki um heitu laugarnar,
hverana og geysana. I þessum undrahelmi, Yellow-
stone Park, eru yfir 4000 sjóðandi hverar og 100
geysar. Heil svæði eni þar, þar sem allt vellur og
sýður. Sumsstaðar eru feiknastórar skálar, þar
sem aur og leðja vella og sjóða. Eru slikir staðir
kallaðir „Mud Pools" (leirhverar). 1 klettaskál-
um sér maður víða kalkkennda leðju, með ýmsum
litum, vella og sjóða. Þær skálar eru kallaðar
„Paint Pots”. En lang-merkilegast er sjálft hið
heita, tæra vatn. Hvarvetna verða á vegi manns
ýmist smáar eða feikna-stórar skálar úr alls-
konar og marglitum málmtegundum, fullar af
tærasta vatni, sjóðandi heitu. Ég hefi aldrei séð
litadýrð fyrr en ég sá þessa vatnspolla. Sumar
þessar ,,skálar“ virtust samsettar úr óteljandi
smáögnum, hver smáögn með sínum sérstaka lit.
Vatnið er tært eins og tár, og svo heitt, að lá við
suðu, og var því ávallt eins og titringur á því,
en titringurinn vlrtist ekki vera á vatninu sjálfu,
heldur sýndust allar hinar marglitu agnir í börm-
urn og botni skálarinnar iða, og var því á að
horfa eins og verið væci að hrista óteljandi dem-
anta fast' við augu manns. Þegar svo sólin glamp-
aði á þessa gimsteinaspegla, þá varð litfegurðin
svo dásamleg og dýrðleg, að henni verður við
ekkert líkt. Regnboga-litirnir eru ónógir til sam-
anburðar. Enginn málari hefir blandað svo litum;
aðeins guð og náttúran geta málað svona. —
Sumsstaðar sér maður eins og „skálar“ þessar
á hvolfi og brotið gat á botninn. Vatnið vellur
og sýður undir skálunum og spýtist við og við
upp um gatið; því stærri sem skálatnar eru, þvi
hærra spýtist upp úr. Þetta er þá kallað „Baby
Geysers" (Geysa-ungar), og minnir þetta mig á
það, sem mörgum þykir tilkorriumest í Yellow-
stone Park, geysana.
Hvergi í heimi eru eins margir geysar saman
komnir ehis og í Yellowstone Park, og hvergi eru
þeir eins stórir eins og þeir stærstu þar. Þeir
eru oftast margir á sama stað, en svo langt bil
á milli byggða þeirra. Auðvitað gjósa þeir ekki
allir í einu og enginn einn maður getur séð þá
alla. Margir geysanna gjósa með reglulegu milli-
bili, og getur maður þvi setið um þá. — „Excel-
sior“ heitir stærsti geysirinn í Yellówstone Park
og er hann sagður stærstur í heimi. En því miður
lætur hann ekkert á sér bera á síðari árum;
hefir ekki gosið svo menn viti siðan 1881. Næstir
að stærð eru þeir „Giant'1, „Giantess", „Beehive"
og „Old Faithful". Þeir eru allir sífellt á ferðinni.
„Giant" spýr vatninu 250 fet upp í loftið, „Bee-
hive" 200 fet, og hinir tveir, sem nefndir voru,
nálega eins hátt. öllum þykir vist vænst um
„Old Faithful", því hann ber nafn með rentu og
bregzt aldrei. Hann gýs nákvæmlega einu sinni
á hverri klukkustund. Fyrst heyrast dunur og
dynkir niðrí í skálinni, þegar hann er að taka
sig til; svo fara smámsaman að koma stórar
hvítfyssandi gusur af sjóðanda .vatni upp úr skál-
aropinu, og svo allt i einu gýs hann i háa loft.
þráðbeint upp í loftið, nærri 200 fet. Svona stend-
ur úr honum strokan 5—6 mínútur í einu. Hálfri
annarri millíón gallóna af vatni spýr hann í
hvert sinn. Smámsaman fer ofsinn í honum að
sefast og hann missir mátt sinn, sígur hægt og
hægt og hverfur ofan í skálina, og er þá borð á
henni eftir. Fjórum sinnum sá ég „Old Faithful"
leika leik sinn, og þótti mér ávallt tilkomumeira
í hvert sinn. Marga fleiri geysa sá ég í algleym-
ingi, en sleppi að lýsa þeim.
Aðeins einu undri enn skal ég reyna að lýsa.
Það er hin mikla gjá — „The Grand Canyon".
Hún er eitthvað 20 mílna löng, og er varið næni
heilum degi til að skoða hana. Er það þó aðai-
lega um svo sem 4 milna svæði, að farið er.
Þar sem hún er mest, er hún hér um bil 1,200
feta djúp, undur mjó að neðan, og rennur þar
Yellowstone-áin og sýnist svolítil spræna. Gjáin
víkkar alltaf eftir þvi sem ofar kemur, og er
fjarska breitt milli gjárbarmanna. Veggirnir eru
að sjá sem væru þeir úr kristalli og eru með
allskonar lagi og litum og gljá og glitra í sól-
skininu. Maður gengur fram á klettasnös í gjái-
barminum og horfir upp og ofan gjána, svo langt
sem augað eygir, og þá er eins og blasi við manni
allsstaðar í gjárhlíðunum óteljandi hallir með
turnum og portum og kastalar úr gimsteinuni
og gulli. Tveir voldugir fossar eru i ánni með
nokkru millibili þarna í gjánni; er annar hærri
en hinn, og þegar horft er eftir gjánni, ber þá
hvorn í annan. Neðri fossinn fellur á fimmta
hundrað fet, og er það hin dýrðlegasta sjón i
sjálfu sér, en þó miklu meiri sökum litadýrðar
gjárinnar, sem blandast saman við dýrð fossins.
Ein klettasnösin, sem skagar fram í gjárbarm-
inn og maður stendur á til að horfa eftir gjánni,
heitir „Inspiration Point" (Innblásturs-oddi).
Það ætti einnig að vera réttnefni, því enginn sjón
getur hugsazt meir „inspirerandi" en þessi vold-
uga, tignarlega, dýrðlega mynd. ..."
Fljúgandl virki. Amerískt fljúgandi virki á flugvelli einum, sem amerískar hersveitir hafa búið
til á Guadalcanal, er hersveitirnar höfðu unnið eyjuna frá Japönum.