Vikan - 25.03.1943, Qupperneq 7

VIKAN, nr, 12, 1943
7:
f fjtiK St&pAcm Q. St&pKcmsson
Framhald af bls. 3.
rís getspeki mín loks á réttan kjöl: Þetta
er ekki kaupstaðarferðafólk — það er ís-
lenzk gestrisni að fagna komu ferðamann-
anna! Þó eru heyannir að hefjast, upp-
skerutími íslenzka bóndans, örstuttur og
veltandi á veðrinu, en sem allflestar árs-
bjargir héraðsbúa hvíla á. Þenna dag er
gott vinnnveður, að hálfu eytt í gestrisni!
Vestrænni aðsjálni finnst það nærri
skylduverk að fjúka upp og mótmæla, ef
það héldi ekki aftur, að hún stendur aug-
liti til auglitis við lífsgleðina, sveitar-alúð-
ina, héraðsfegurðina. Ekki er að vita,
nema það sé einmitt þetta skemmtilega,
áhyggjulausa örlæti með góðviðrisstund-
irnar stundum, sem veitir þessum vinnu-
lýð þrek og þol, til að leggja saman nærri
nótt og dag við örðugt erfiði, ef á þarf
að hálda. Svo gengur maður varla grun-
laus um það, að íslenzk gestrisn'i tæki sér
nærri, ef gestur hennar gæti um, að hún
tæki sér of mikið í mein sín vegna; hún
finnur ekki til þess fyrir unaði þeim, sem
hún sjálf hefir af sinni eigin alúð.
Af skarðsbrúninni opnast sveitarsýning
niður í sólskinsmóðu sumarsins. Inni í tíð-
bránni bregður fyrir ýmsum hillingum
utan úr fortíð og út í framtíð, eins og
hálfkveðinni vísu, hér og þar. Sveitin eins
og úthöggvið ker, dvergasmíð í landslags-
list Frosta og Funa. Vatnið á botni þess,
stafað eyjum og ósum. Baugurinn kring-
um það smelltur iðgrænum engjum og tún-
um, bæjum og byggð. Barmarnir uppi,
skornir úr hnjúkum og hrauni. Það er sem
hér hefði rekið konungsgjöf einhvers Ein-
ars skálaglamms úr liði landvætta, þegar
Island var yrkisefni þeirra — eða að hér
sé bikar Boðnar, sem mannafaðir geymir
„mjöðinn góða“ í — hálf-tæmt stundum af
hallærum og harðindum, svo tvísýnt var,
hvers hlutur kæmi upp, lífs eða landauðn-
ar, eða nærri brotinn saman í helgreipum
lamdskjálfta og hraunflóða.
Einhversstaðar í byggðar-hringnum
þarna er bærinn Neslönd, þó ókunnugt
auga rati ekki þangað í rétta átt, né hug-
urinn gegnum tíðbrá tveggja alda. Hann
er heldur ekki höfuðból, og ber líklega
lágt. En á sömu öldinni sem Shakespeare
hefir lokið við Hamlet, á þar heima ís-
lenzkur bóndi, Illhugi Helgason, og hefir
sér það að dægradvöl, að kveða rímur út
af sömu sögunni sem Shakespeare gróf
upp gullið í leikrit sitt, Amlóðasögu. Báðir
fundu þeir, að það var lýsigull í þessum
leir,. en ávöxtunaraðstæður þeirra gerðu
gæfumuninn; íslenzki hagyrðingurinn gekk
þar ekki jáfn heill til skógar eins og enski
snillingurinn, hann átti ekkert leiklistar-
fólk né hugskyggna áhorfendur að bak-
hjarli, þó jafnvel Shakespeare hafi stund-
um orðið líka að taka niður fyrir sig, til
að þóknast þeim. Illhugi kvað fyrir þann
aldaranda, sem leit á mannlífið líkt og
Hamlet hjá Shakespeare, þar sem Hamlet
slítur tryggðum við unnustu sína, Opheliu,
með þessum orðum:
----„Komdu þér í klaustur!
Kýstu að hlaða á heiminn syndabörnum?"
Allt lífið er ein óhjákvæmileg stórsynd,
eina vonin dauðinn og dómsdagur. Illhugi
átti öðrum fremur úr flokki að tala. Sjálf-
ur hafði hann erft ótilunna ættarfylgju,
Mývatns-Skottu, eða Illhuga-Skottu. Hann
gekk með kvilla sumra manna, sem vita
það, að andarnir hafa mikil mök við sig,
hann var taugasýktur, geðveikur. Jónas
Hallgrímsson hefði sagt hann „fylla breiða
byggð með aumlegt þvaður,“ en hvað um
gildir, Illhugi, og íslenzk alþýða þá, kvað
af sér geðveikina hálfa með rímum, eins og
kraftaskáldin holdsveikina, með sálmum
sínum. Illhugi var ekki Shakespeare, en
hann var Hamlet sinnar sveitar og tíma,
hugur hans fetaði jökulinn á þúfunum, þó
hann gengi ekki glerunginn á fjöllunum.
En því kemur mér hann í hug, að af þess-
ari skarðsbrún finnst mér ég vera í „ætt
við það allt“, sveit og öræfi, blítt og strítt,
„lifandi menn og leidda haugum“, jafnvel
hraunkarla, sem breyta svip eftir veður-
brigðum, sem standa eins og vofur gengn-
ar á glapstigu, úti í næturauðninni, en hilla
upp í morgunroðann, sem „skógar hug-
mynda“, sem séu að skapast, yfir tær-
ustu lindum, sem til eru á jörð, niðri í
bergbrunnum sínum, eða nýgræðingshrísl-
una í hundrað hol-lófum. Þó kvað Hlhugi
ekki fallegustu vísuna í öllum okkar
Ambales-rímum — því fleiri fengust við
þær en hann. Til þess varð annar, og á
undan honum og í mansöng. Sjálfur
Shakespeare sló ekki betur á sama streng:
„Minn þó komist hugurinn heim,
að hreyfa mærðar-formi:
ferst mér eins og fugli þeim,
sem flýgur á móti stormi."
Þarna er saga íslenzkrar þjóðar í
tveimur línum. Hún hefir, í meira en
þúsund ár, „flogið móti stormi“, en sífelt
syngjandi og kveðandi, og fyrir það hefir
hún „komist heim“.
Syngjandi og kveðandi býður hún þarna
við dyrastaf sveitarinnar sinnar, íslenzka
æskan, ung og gömul, úti í sumaránægju
heimáhagans. Sálmurinn, sem hún syngur
byrjar svona:
„Blessuð sértu, sveitin min!
sumar, vetur, ár og daga.
Engið, fjöllin, áin þin
— yndislega sveitin min!
heilla mig og heim til sin
huga minn úr fjarlægð draga."
Höfundur sálmsins er einn í hópnum,
hann, sem náði traustu taki á þessari
tilfinning allra barna, sem var unun
þeirra en ómálga, unz hann lagði þeim
hana í munn með ljóðstöfum.
En sést nokkuð út fyrir sveitar-fjöllin,
úr þessu skarði þarna ? myndi einhver
spyrja. Sittu uppi eina nótt á einhverj-
um góðum bóndabæ í þessari strjálbyggð,
sem þér sýnist sitja hér úti í afskekkju
veraldar, og þú verður þess var, að þetta
alþýðufólk getur orðið andvaka yfir spum-
um sjálfs sín, útí þá heima og geima, þess
sem helzt er rætt og ritað um, í hópi
þeirra, sem taldir eru spekingar og spá-
menn fjölmennra þjóða. Sýnist nokkrum,.
Uð svona léttúð skorti hæfileikann til að
hugsa fram á veginn, stikktu þá í vasa
þinn, þegar þú kveður, tímariti, sem stofn-
að er af alþýðumönnum innan þessa hér-
aðs, taktu það svo upp í tómstund og lestu
eitthvað í því, ef þú orkar við það, og
hugleiddu, hversu stórt sveitarsvæði við
þyrftum að hafa hér vestra, til að tína
saman búandi karla, sem stæðu jafnvel að
■ líku verki! En, slíkt er þó enginn kynbóta-
búskapur! myndu sumir svara. Getur
verið — en það gerir kannske góðan bú-
þegn, og ef til vill eru mennirnir mætasta
kvikféð í hverju landi sem er, og þrátt
fyrir svona frátafir, hefir þetta hérað kom-
ist yfir að ala sér upp sauðf jár-ltyn, Bald-
ursheims-féð, sem væri eins víðfrægt og
Framhald á bls. 15.
Landgangan 1 Norður-Afríku. Mynd þessi sýnir B andaríkjahersveitir, sem tóku þátt í innrás Banda-
manna í Norður-Afríku, eru þær hér að fara í land við Arzeu, nálægt Oran Algeria.