Vikan - 08.04.1943, Blaðsíða 7

VIKAJM, nr. 14, 1943 7
.'r.-;.-.: -■rrvr
Myndlistarsýningin.
t'ramliald af forsíðu.
stutta tíma í lífi þjóðarinnar og hvar við
erum staddir í dag á þessu sviði menn-
ingarmnar. Ýmsar ástæður valda því þó,
að sýningin getur ekki orðið eins fullkomin
til yfirlits, eins og æskilegt væri.
Mér fþinst tilefni til að fagna þessari
sýningu, af fleirum en einni ástæðu.
Bókin hefir þann útbreiðsluhæfileika, að
hana má margfalda í svo mörgum eintök-
um og selja svo vægú verði, að fjölmörg-
um gefst kostur á að eignast eintak af
henni — og eru öll eintökin jafn góð. Hún
fer ekki rúmfrek, auðvelt að flytja hana
með sér, lána hana öðrum til lesturs, þýða
hana á framandi mál o. s. frv. Frum-
myndin, hvort sem er málverk eða högg-
mynd, er ein. Eigandinn varðveitir hana,
aðallega fyrir sjálfan sig. Hún er oft rúm-
frek og dýr, samanborið við bókina..
Ódýrar eftirmyndir af henni er ekki hægt
að gera, svo njóti sín eins vel og frum-
myndin. Hún hefir ekki útbreiðsluhæfi-
leika bókarinnar.
Sýning sem þessi bætir hér nokkuð úr
skák, þótt hún sé opin aðeins stuttan
tíma. Eina fullnægjandi úrbótin væri gott
safnhús, sem opið sé allt árið. Við fáúm
hér nokkurt tækifæri til að kynnast þess-
um unga íslenzka menningarþætti. Hér
dvelja nú í landinu óvenjulega margir er-
lendir menn. f hópi þeirra geta verið menn,
sem bera gott skyn á myndlist. Þeim gefst
tækifæri til þess að kynnast því á hverju
stigi íslenzk myndlist stendur. Þeir lista-
mannarma, sem enn eru starfandi, komast
í meira samband við almenning. Eins og
útbreiðsla og lestur bóka, og dómur les-
endanna um þær, getur orðið skáldinu eða
rithöfundinum hvöt til nýrra og betri
átaka, eins getur slík sýning orðið mörg-
um listamanninum sams konar hvöt. Eins
og dómur almennings getúr orðið lista-
manninum mikils virði, eins getur það
orðið almenningi mikils. virði að fá tæki-
færi til að dæma.
En dómur um listir er vandasamur, ef
hann á að vera réttlátur og sanngjarn.
Þetta á ekki sízt við um myndlistina. Þar
ræður smekkurinn mestu.
Það væri ekki að furða, þótt við vær-
um þroskalitlir á því sviði, svo ný sem
myndlistin er hjá okkur.
Finnst mér myndin falleg eða ljót?
Finnst mér hún lík því, sem hún á að
sýna? Mundi mig langa að hafa hana í
híbýlum mínum? Á þessu líkum forsend-
um, og þeim eingöngu, hættir mörgum við
að byggja dóm sinn á myndlistinni. En
vel getur verið mn listaverk að ræða,
máske mikið listaverk, þótt myndin full-
nægi engri þessara frumstæðu smekk-
krafa áhorfandans. Og svo eru viðjar van-
ans eða tízkunnar. Margir hafa þótt litlir
listamenn, ef þeir fylgdu ekki nógu vel í
fótspor þeirra, sem tízkan hafði tekið á
arma sína — og öfugt. Seinna finnstmöpn-
um myndir þessara sömu manna skara
fram úr. Menn hafa séð seinna, að þeiíi
voru að ryðja nýjar brautir, betri þeim,i
sem áður þekktust. 1 þessum hóp eiga þó|
ekki heima aðrir en þeir, sem ég vil kalla
sanna listamenn. Menn, sem gæddir eru
listgáfu, nægri þekkingu og tækni og hafa;
áræði og djörfung til þess að leggja í
Sveinn Björnsson, ríkisstjóri.
myndina það, sem þeir vij_a sannast og
bezt, Sem þora að afhjúpa sjálfa sig í allri
sinni nekt, ef svo mætti að orði kom-
ast.
Hvort mér þykir! myndin falleg eða ljót,
lík eða ólík,; girnileg til híbýlaprýði eða
ekki, þetta mun ráða því, hvort mig lang-
ar til að fórna einhverju til þess að eign-
ast myndina. En það eitt verður ekki
ávallt fullnægjandi og sanngjarn dómui-
I um listagildi myndarinnar. /
Fyrir meir en tveim áratugum dvaldi
ég um tíma í Madrid á Spáni. Ég bjó í
nágrenni við Pradolistasafnið, sem ýmsir
telja meðal dýrmætustu listasafna heims.
Eg varði allmörgum tómstundum í safn-
húsi þessu. Þar var oft margt um mann-
inn, fólk á öllum aldri, af öllum stéttum
og mörgum þjóðernum. Menn gengu þar
um, stóðu og sátu hljóðir og hátíðlegir,
eins og í kirkju. Töluðu saman lágum rómi
og dáðust að listaverkunum, hver af sínu
viti og hver af sínum smekk. Ég hefi sjald-
an átt kost á að finna jafn átakanlega og
í Pradosafninu, hve mikill er menningar-
máttur myndlistarinnar fyrir allan al-
menning, ef hann á kost á að kynnast
henni við góðar kringumstæður. Að virða
fyi’ir sér í ró og næði, í þessu kyrrláta
og hátíðlega andrúmslofti, ýms listaverk,
opnuðu manni nýja heima. Lík áhrif kann-
ast sjálfsagt margir við, sem hafa átt þess
kost að skoða listasýningar eða listasöfn
erlendis.
Það er von mín og ósk, að sýning þessi
megi verða sem flestum þeirra, sem fá
kost á að sjá hana þann takmarkaða tíma,
sem hún verður opin, menningarlind af því
tagi, sem ég hefi stiklað á. Og að hún megi
eiga sinn þátt í því að hrinda í framkvæmd
hugsjóninni um myndlistasafn í Reykja-
vík, sem ekki má dragast of lengi, ef við
eigum að verðskulda að teljast menning-
arþjóða í ekki allt of þröngum skilningi.
Fyrr en slíkt safn er komið upp fær al-
menningur ekki nægilegt tækifæri til að
svala þorsta sínum úr þessari tæru lind.
Með þessum orðum lýsti ég sýninguna
opnaða.
-Á Alaskabrautínni.
Þessl mynct er tekln á hlnum nýlagða vegi milli Alaska og Canada. Jóarna sjást nútíma farar-
tæki, stóru herflutnlngabifreiOarnar, og hundasleðínn, farartækið, sem lengst hefir verið notað á
þessujn slöðum.