Vikan - 20.05.1943, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 20, 1943
{Ílkk afl
fpdím
cmg,u -
Ljósmynd af listamann-
inum,
Jóni E. Guðmundssyni.
Atvinnubótavinna.
Það er gaman að tala við unga og
vondjarfa listamenn. Þeir eru með
höfuðin full af hugmyndum, vita upp
á hár, að framtíðin er þeirra, og ein-
mitt þess vegna eru sumir þeirra fær-
ir um að rísa upp fyrir fjöldann,
skara fram úr. Vér heimsóttum ný-
lega einn þeirra, Jón E. Guðmunds-
son listmálara. Hann lætur að vísu
lítið yfir sér, en er þó fullkomlega
ákveðinn i, hvert hlutverk sitt er. Af
því að ferill hans er allmerkilegur,
inntum vér eftir honum:
Jón E. Guðmundsson er fæddur 5.
janúar 1915 á Geirseyri við Patreks-
fjörð, sonur Guðmundar trésmiðs
Jónssonar og konu hans, Valgerðar
Jónsdóttur. Guðmundur var hagur
maður og mjög listhneigður. Jón
byrjaði tiu ára gamall að skera út
i tré. Næsta skrefið var, að hann lit-
aði með „pastell“krít og varð að nota
undanrennu til að festa hana með.
Tólf ára hjó hann mannshöfuð út í
eik, en þá var honum bent á, að gips
væri miklu viðráðanlegra efni til að
höggva úr og fékk hann þá hjá lækn-
inum á Patreksfirði einn poka af
gipsi og rogaðist með það heim, náði
í þvottaskál og setti gips í hana,
hellti vatni á það og hrærði út og
setti það síðan í pappakassa. Þegar
gipsið var harðnað, sagaði hann það
niður með járnsög og hjó siðan út
fyrsta kvenmannslíkamann, sem hann
bjó til. Þetta gerði hann allt tilsagn-
arlaust, og fór því fram um hríð.
Þegar Jón var þrettán ára, skrapp
hann til Reykjavíkur og skoðaði safn
Einars Jónssonar og tvær málverka-
sýningar og fékk sér efni úr helli fyr-
ir austan fjall, fór með það til Pat-
reksfjarðar og mótaði úr því manns-
höfuð.
Jón E. Guðmundsson fluttist til
Reykjavíkur árið 1927 og hóf teikni-
nám hjá Bimi Björnssyni. Ekki gat
hann þó haldið þvi stanzlaust áfram,
Á plani.
því að hann varð að vinna fyrir sér
með daglaunavinnu, en málaði þó
alltaf í frístundum og gagnrýndu
Finnur Jónsson og Jóhann Briem
listmálarar myndir hans. Er fróðlegt
plagg, sem Jón á í fórum sínum frá
þessum tveim velþekktu listamönn-
um. Það hljóðar þannig:
,,Hr. Jón Guðmundsson hefir um
langt skeíð málað upp á eigin hönd.
Hann er mjög áhugasamur og hefir
í hyggju að mennta sig i þeirri grein.
Það, sem við höfum séð af mynd-
um Jóns, ber vott um ótvíræða list-
Framhald á bls. 15.
Jón Baldvinsson.
Vistaskipti.
Frú Soffía Gudlaugsdóttir.
Framhald af bls. 3.
nm frú Soffíu var húsfreyjan mikla á Sól-
liaugum jafn heilsteypt í sinni köldu stór-
mennsku, er hún dylur logandi harm í
fyrsta þættinum, í tryllingslegri baráttu
fyrir ást sinni og hamingju, og síðast, er
hún gengur út úr hildarleiknum sem brot-
in kona, kveður þá hamingju, sem henni
finnst lífið hafa svikið sig um, og gengur
í klaustur.“
Hlutverk þau, sem frú Soffía hefir leilt-
ið, eru orðin svo mörg, líklega uppundir
sjötíu, að ógerningur er hér að telja þau
fram eða lýsa þeim, enda gæfi það harla
litla hugmynd um meðferð hennar á þeim.
En svo að nokkur séu nefnd skulu talin
fáein þeirrá: Hún hefir leikið Höllu í
Fjalla-Eyvindi Jóhanns Sigurjónssonar,
Steinunni í Galdra-Lofti eftir sama höf-
und, Fríði í Dansinum í Hruna eftir
Indriða Einarsson, Guðrúnu í Syndum
annarra eftir Einar H. Kvaran, Frú Kald-
an í Straumrofum eftir H. K. Laxness,
Úlriku í Kinnarhvolssystrum eftir G.
Hauch, Fröken Júlíu í samnefndu leikriti
eftir Strindberg, Frú Cliveden-Banks í Á
útleið eftir Sutton Vane og nú í annað sinn
Margréti í Veizlunni á Sólhaugum eftir
H. Ibsen.
Um það verður ekki deilt, að frú Soffía
er í fremstu röð þeirra leikKvenna, sem
íslendingar hafa átt.
Frú Soffía er, sem vænta má, afburða
upplesari. Þeim, sem þetta ritar, er minnis-
stætt, þegar hann heyrði hana síðast lesa
upp kvæði. Það var á kvöldvöku Blaða-
mannafélagsins. Hún las þar kvæði eftir
Kamban og þýðingu eftir Magnús Ás-
geirsson. Hún gerði það snilldarlega. Hver
setning, hvert orð varð lifandi. Þannig
tökum þarf að taka tunguna og þau lista-
verk, sem á henni hafa verið samin. Og
það er vel, að slík leikkona skuli fást
við að kenna framburð málsins.
Veizlan á Sólhaugum var frumsýnd á
mánudagskvöldið, að tilhlutan Norræna
félagsins, frú Gerd Grieg var leikstjóri, en
Soffía Guðlaugsdóttir lék aðalhlutverkið
og gerði það með slíkum tilþrifum, að lengi
mun í minnum haft. Henni fataðist aldrei,
hún var sár af miskunnarleysi örlaganna,
vonbjört í veikleika sínum, mild í tilbeiðslu
sinni, sterk í mótþróanum og brotin og
göfug í vonbrigðunum. Hún sýndi það enn
einu sinni, að hún er mikil leikkona, þegar
hún fær verkefni við sitt hæfi. Lok annars
þáttar voru einkum sterk og áhrifamikil
í meðferð hennar.
Annars má í heild um sýninguna segja,
að hún tókst afburða vel. Þó að ef til vill
mætti þar einhver mistök finna, þá hurfu
þau vegna heildaráhrifanna. Valdimar
Helgason, sem lék Bengt Gautason, höfð-
ingja á Sólhaugum, mann Margrétar
(Soffía), náði ágætum tökum á hlutverki
sínu. Eins var um Hjörleif Hjörleifsson í
hlutverki Knúts Gæsling konungsfógeta.
Edda Kvaran var líka tilþrifarík í hlut-
verki Signýjar, systur Margrétar. Gestur
Pálsson lék Guðmund Álfsson, frænda
Margrétar, sem mikið kemur við sögu í
leikritinu. Hlutverk hans var erfitt, en á
köflum leysti hann það ágætlega af hendi.
Um hljómlistina erum vér síst færir að
dæma, en það má mikið vera, ef Páll ísólfs-
son hlýtur ekki lof fyrir hana. Forleikurinn
að 3. þætti snart oss sérstaklega. Annars
hefir Páll samið þessa músik sérstaklega
fyrir Veizluna á Sólhaugum. Leiktjöld og
búninga teiknaði Ferdinant Finne, norskur
listamaður, sem nú dvelur í Englandi, og
lagt hefir mikla alúð við starf sitt, en
Lárus Ingólfsson og Kristinn Friðfinnsson
hafa séð um leiksviðsútbúnað.
Frumsýningin var tilkomumikil og virðu-
leg frá upphafi til enda, hrifning áheyr-
enda mikil og lófatakinu ætlaði aldrei að
linna og náði hámarki sínu, þegar leik-
stjórinn, frú Grieg, kom inn á leiksviðið
með norska fánann. Þá var hrópað fjór-
falt húrra fyrir Noregi.