Vikan - 01.07.1943, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 26, 1943
3
Iðnsaga íslands.
Iðnsagan er hið mesta stórvirki og merkileg fyrir margra hluta
sakir. ,,Bók þessi er gefin út til minja um sjötíu og fimm ára af-
mæli Iðnaðarmannafélagsins í Reykjavík 3. febrúar 1942“, en
verkið er nýkomið á markaðinn, í tveim þykkum bindum, vönduð-
um að frágangi og prýddum mörgum myndum. Um aðdraganda út-
gáfunnar segir ritstjóri verksins, Dr. Guðm. Finnbogason í formála:
,,. .. íslenzkur iðnaður hefir fengið mikinn vöxt og viðgang síðustu
áratugi. Á slíkum tímum er holt að nema staðar, líta yfir farinn veg
og átta sig:
„Að fortíð skal hyggja, ef frumlegt skal byggja,
án fræðslu þess liðna sést ei hvað er nýtt.“
„Húsagerð á lslandi“ eftir Guðmund
lækni Hannesson, er geysimikil grein,
sem fyrra bindi Iðnsögu Islands hefst
á. Er þar afarmiklum fróðleik um
húsagerð þjappað saman, enda er
höfundurinn velkunnur fyrir áhuga
sinn á því sviði. Um fyrsta stein-
steypuhúsið segir hann m. a. í grein-
inni: ,, . . . Til þess að vekja almenna
athygli á steinsteypu þurfti einhver
að byggja steinsteypuhús, sem allir
gætu séð og þreifað á. Þetta var gert
árið 1895 og var merkisviðburður i
sögu húsabygginga hér á landi. Jó-
hann Eyjólfsson, bóndi i Sveinatungu,
lét byggja hús þetta og hafði fengið
til þess Sigurð Hansson, steinsmið,
sem fyrr er getið um. Bær þessi er
efst í Norðurárdal, afskekktur, en
þó i þjóðbraut milli Suður- og Norð-
urlands . . . Hér var úr vöndu að
ráða, en að lokum kom þeim saman
um það, Jóhanni og Sigurði, að reyna
að steypa steina hér úr mulningi og
sementmúrlími. Báðum þótti líklegt,
að múrlímið myndi engu síður geta
límt smáa steina saman en stóra . . .
Auðvitað harðnaði þessi steypa fljótt
og vel, og þótti nú þeim Jóhanni og
Sigurði ráðið vænkast . . . Hér var
þá íslenzkur sveitabóndi og stein-
smiður að gera tilraunir eftir sinu
höfði og uppgötvuðu steinsteypu! Áð-
ur hafði Sigurður uppgötvað kalk-
steypu og byggt heilt hús úr henni.
En þeir létu ekki þar við sitja. Þeg-
ar vissa var fengin fyrir því, að próf-
steinarnir hörnuðu vel, lá það nærri
að steypa steina og hlaða veggina úr
þeim, sérstaklega vegna þess, hve
grjótið var erfitt viðfangs, enda hafði
Sigurður notað þessa aðferð í Görð-
um. Þessi leið var þó ekki farin, því
að þeim félögum kom til hugar, að
einfaldara væri að gera mót að sjálf-
um veggjunum og steypa þá í því.
Á þennan hátt mátti spara sér alla
vinnu við veggjahleðsluna. Þeir félag-
ar hurfu að þessu ráði.
Nú höfðu hvorugur þeirra séð
veggjamót, og það var engan veginn
vandalaust að finna hentuga gerð á
þeim . . . Þetta vandaverk tókst svo
vel, að þessi „Sveinatungumót" taka
að sumu leyti öllum færanlegum mót-
um fram, sem notuð hafa verið hér
á landi ..."
Prédikunarstóll frá Bæ á Rauðasandi,
gerður af Jóni Greipssyni 1617.
Postularnir. Altarisklæði úr Hrafnagilskirkju.
Þessar myndir eru í greininni „Bókband" eftir Guðmund Finnbogason, ritstjóra Iðnsögu Islands. Svofelld skýr-
ing fylgir (myndin til vinstri): „Ársæll Árnason: Band á Guðbrandarbiblíu, brúnt marquinskinn, handgyllt eftir
eigin teikningu. Krossinn innlagður svörtu skinni, sólin rauðgulu, Íitlu hornreitirnir hvítu skinni. Á kili innlagðir
sömu litir." (Myndin til hægri): „Innhliðin á fremra spjaldi bókarinnar. Sexhyrnda stjarnan innlögð hvítu
skinni, reiturinn inn í henni bláu skinni. Eign frmrst. Eddu og er þetta stúkumerkið."
Það hefir stjórn Iðnaðarmanna-
félagsins í Reykjavík skilið, er hún
Framhald á bls. 7.
I .
Brauðmót, fiskfat, bakki, spænir, sýrukönnur, askur.