Vikan - 07.10.1943, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 40, 1943
3
Skipstjóra,- og stýrimannafélagið „Aldan"
V1
rIKAN átti stutt viðtal við Guðbjart
Ólafsson hafnsögumann, en hann
er nú formaður „Öldunnar“. Er það,
sem hér fer á eftir, byggt á frásögn hans:
Skipstjóra og stýrimannafélagið „Ald-
an“ var stofnað 7. október 1893. Stofnend-
ur voru um 30 að tölu og því ekki allir á
myndinni, sem birt er á forsíðunni.
Tilgangur félagsins er, eins og sagt er
í 2. gr. laga þess, að hlynna að öllu því,
sem til framfara og eflingar
lýtur við fiskiveiðar og sigling-
ar landsmanna, og ennfremur '
að auka samvinnu meðal skip-
stjóra og stýrimanna og gæta
hagsmuna þeirra. Fyrstu stjórn-
ina skipuðu Ásgeir Þorsteinsson
skipstjóri form., gjaldkeri Mar-
teinn Teitsson, ritari Stefán
Pálsson. 1 þann mund, sem fé-
lagið var stofnað, var lítið um
stéttasamtök hér og má því
segja að þeir sem beittu sér fyr-
ir stofnun Öldufélagsins hafi
verið g undan sinni samtíð.
Eftir að félagið tók til starfa
var mikið líf og fjör í öllum fé-
lagsframkvæmdum, og verður aðeins fátt
nefnt hér af því, sem það tók sér fyrir
hendur. Það mun hafa verið með því fyrsta
sem kom til átaka um við útgerðarmenn,
að matarforði skipverja væri ekki vigt-
aður á landi til hvers eins, heldur tekinn
heildarforði til „túrsins í einu lagi, og af-
hentur um borð hverjum einum vikulega.
Þótti þetta mjög mikil réttarbót frá því
sem áður var, því oft skemmdust mat-
væli, þar sem geymslurúm var
mjög ófullkomið. Ennfremur
var beitt sér fyrir því að inn-
eign væri greidd að einhverju
leyti í peningum, en þá var mjög
algengt að greiðsla færi fram í
innskrift eða vörum. Fékkst
strax nokkur lagfæring á þessu
fyrir atbeina félagsins.
Frá Öldufélaginu komu fyrstu
tillögur viðvíkjandi lögum um
atvinnu við siglingar á íslenzk-
um skipum og hefir félagið
ávallt fylgst vel með, þegar
breytingar hafa verið gerðar á
þeim, og reynt að hafa áhrif á það til
bóta.
Sjá forsídu
Einnig var reynt eftir mætti að hafa
áhrif á að vitar væru reistir sem víðast
og þar sem mest var aðkallandi þörf, en
sá róður gekk mjög seint, þar til nú á síð-
asta áratug, að talsvert hefir úr rætzt, þó
mikið vanti á, að vitakerfið sé eins og
æskilegt væri.
Það er óhætt að fullyrða það, að félagið
hefir beitt sér fyrir öllu því, sem hefir
verið sjómannastéttinni og sjávarútveg-
inum til heilla og skulu hér nefnd nokkur
dæmi. Aldan var með að stofna Fiskifélag
Islands og hefir átt fyrir meðlimi sína
alla formenn þess, nema þann sem nú er.
Ennfremur var það Öldufélagið, ásamt
fleirum, sem gekkst fyrir stofnun Slysa-
varnafélags Islands. Þá ovar það Öldufé-
lagið, sem var með í því að beita sér fyrir
stofnun Farmanna og fiskimannasam-
bands Islands og ennfremur að byrjað var
hefir félagið alltaf haft samvinnu við önn-
ur stéttafélög sjómanna, þegar um stór-
mál stéttarinnar hefir verið að ræða og
hefir mikið áunnist við það.
Meðan bæjarmál Reykjavíkur voru rædd
að mestu án flokkaskipta átti félagið
venjulega tvo fulltrúa í bæjarstjórn
Reykjavíkur, en nú síðari árin hefir þetta,
breytzt, enda hefir félagið aldrei merkt sig
neinum pólitískum lit. Fulltrúa í hafnar-
stjórn Reykjavíkur hefir „Ald-
an“ átt í fjölda mörg ár og er
svo enn.
Skömmu eftir stofnun félags-
ins, eða nánar tiltekið í ársbyrj-
un 1894, var stofnaður sjóður,
sem nefndur var styrktarsjóður
Skipstjóra og stýrimannafélags-
ins Aldan. Stofnféð var kr. 144,
en við síðasta aðalfund nam
sjóðseign 68 þúsundum. Á þess-
um árum hefir verið veitt í
styrki hærri upphæð en sjóðs-
eignin er nú. Tilgangur með
sjóðstofnuninni er að styrkja
meðlimi „Öldunnar11, sem hjálp-
arþurfa verða, ekkjur þeirra og
börn. Það má sjá það á stofnfénu að pen-
ingar hafa ekki verið miklir í umferð í þá
daga, en það var vel Unnið að eflingu sjóðs-
ins með hlutaveltum o.fl. Einnig greiddu
sumir af útgerðarmönnum árl. nokkrar kr.
til sjóðsins — en það var aðeins á skútu-
tímabilinu. — Þegar skúturnar hurfu og
togararnir tóku við, breyttist mjög í óhag
fyrir Öldunni. Nú voru félagarnir bundnir
við störf sin mest allt árið, gátu lítinn
tíma misst til félagsstarfsemi,
fundir urðu strjálli en verið
höfðu. — Allt fyrir það lifir
,,Aldan“ samt á fimmtugs af-
mælinu og jafnvel getur svo
farið áður en langt um líður, að
hún rísi hærra en nokkru sinni
fyrr.
Þilskipafloti Keykjavíkur um aldamótin.
á því að helga sjómannastéttinni einn dag
á ári — sjómannadaginn. — Auk þess,
Stjórn „öldunnar" skipa:
Formaður Guðbjartur Ólafs-
son hafnsögumaður, gjaldkeri
Guðmundur Sveinsson skipstjóri og ritari
Kristján Schram skipstjóri.
Úr ýmsum áttum.
Ameriskir hermenn á Suður-Kyrrahafi eru oft
grátt leiknir af íbúum eyjanna þar. Eitt sinn kom
ungur sjóliði á land á einni eynni og hafði með
sér pípu, sem hann hafði keypt heima fyrir einn
dollar. Hann seldi yfirmanni eyjunnar pípuna fyr-
ir sjötíu og fimm dollara.
Hann var mjög undrandi, er hann nokkrum
dögum seinna sá yfirmann sinn koma með þessa
sömu pípu um borð. „Hvað viltu selja mér hana
á?“ spurði hann, að gamni sínu. „Ég léti hana
ekki, hvað sem væri í boði", svaraði liðsforinginn.
„Hún er mörg hundruð ára gömul og hefir verið
í eigu sama ættflokksins alla tíð, og ég gat með
herkjubrögðum herjað hana út, fyrir hundrað
tuttugu og fimm dollara."
Líðsfoiingi einn ,á Guadalcanal hét hundrað
dollurum fyrir hvern Japana sem tekinn yrði
lifandi til fanga. Brátt tóku að streyma hermenn
með þau ógrynni af föngum, að yfirmennirnir
undruðust. Liðsforingi einn spurði hverju þetta
sætti, að svo auðvelt væri að taka Japanina til
fanga, og fól liðþjálfa einum að komast að því.
„Ó,“ sagði liðþjálfinn, „þetta er auðvelt. Yfir-
mennirnir héma úti i skóginum hafa ekki heyrt
um þessi verðlaun, svo við kaupum Japanina af
þeim, á fimm dollara hvern."