Vikan - 16.12.1943, Blaðsíða 6

6
JÓLABLAÐ VIKUNNAR 1943
GUNNAR TANNEFORS:
Snillingurinn A
NSKI rithöfundurinn Somer-
set Maugham, sem er heims-
kunnur fyrir hinar áhrifa-
miklu skáldsögur sínar, hefir
skrifaðákaflega hrífandi sögu,
„The Moon and the Sixpence" (Tunghð og
tíeyringurinn). Þessi skáldsaga er að mörgu
leyti frábrugðin öðrum verkum þessa höf-
undar. Hún er ekki eins glæsileg og sögur
hans yfirleitt og gerist á allt öðrum og
ólíkum vettvangi. Hann segir hér frá
enskum kaupsýslumanni, sem lifir í ham-
ingjusömu hjónabandi og á mörg börn, en
hverfur einn góðan veðurdag frá heimili
sínu í London og fer til Parísar. Kona
hans heldur, að ástamál valdi hvarfi hans,
og fær einn vina hans til að veita honum
eftirför til Parísar og reyna að fá hann
til að koma heim aftur. Vinurinn fer og
í>essi mynd heitir „hrifning", og er af tveim
konum frá. Tahiti.
kemst að raun um, að Strickland (það
er nafn kaupsýslumannsins) lifir mjög
óbrotnu lífi í París, og engin kona hefir
haft áhrif á gerðir hans. Strickland seg-
ir, að honum sé orðið ljóst, að hann þrái
ekkert heitar í hfinu en að verða hstmál-
ari og neitar að fara heim. Vinurinn fær
engu tauti við hann komið.
Hann byrjar hið nýja líf sitt í París, en
margir erfiðleikar verða á vegi hans. Eng-
inn hirðir um listaverk hans, og hann verð-
ur að gerast veggfóðrari og leiðsögumað-
ur útlendinga, til þess að geta dregið fram
Hfið. Aðeins einn maður trúir á hann —
hollenzki málarinn Dirk Stroeve. Stroeve
er auðugur og málar sér til dægrastytt-
ingar, en hann veit, að Strickland er mikið
málaraefni. Hann tekur hann að sér. og
lætur hann vinna og búa heima hjá sér,
er hann hefir fundið hann fárveikan og
aðhlynningarlausan. En meðan Strickland
býr hjá Stroeve, verður eiginkona hins
síðarnefnda ástfangin af Strickland. Þeg-
I Þessari grein er sagt
sem á fullorðinsórum sínum yfirgaf
gerast málari og varð einn mesti
Pául Gauguin fæddist í París 1848. FaSir hans
var blaðamaður, og móðir hans var kreóli af há-
um ættum. 1 bemsku sinni var hann hjá frænda
sínum i Lima, sem var landstjóri i Perú. Siðar
vann hann í banka í Frakklandi. Hann kvæntist
árið 1873 danskri konu, og áttu þau fimm böm.
Þegar hann var þrjátíu og fimm ára gamall, af-
neitaði hann konu og bömum og starfi sínu, og
helgaði sig eingöngu málaralistinni.
ar Strickland endurgeldur ekki ást henn-
ar, fyrirfer hún sér. Strickland getur nú
ekki búið lengur hjá Stroeve og hverfur
aftur til síns fyrra lífs.
Meðan Strickland er veikur, vaknar ný
þrá í brjósti hans. Hann óskar einskis
frernur en að komast til Suðurhafsins, því
að hann veit, að list hans muni hvergi ná
meiri þroska en þar. Honum tekst að aura
saman í fargjaldið til Tahiti. Þar finnur
hann þann frið og þá starfsgleði, sem hann
hefir dreymt um. Hann giftist innfæddri
stúlku og er fullkomlega hamingjusamur.
Andinn kemur yfir hann og hann málar
og málar.
En ógæfan eltir hann. Hann sýkist af
ólæknandi holdsveiki. En allt til hinztu
stundar — jafnvel eftir að hann er orðinn
blindur — heldur hann áfram að mála.
Þegar hann er dáinn, kveikir kona hans í
húsi þeirra, samkvæmt siðvenju eyjar-
skeggja, og mörg málverk hans eyðileggj-
ast. En þau, sem geymast, skapa honum
ódauðlega frægð.
Listunnendur munu ekki vera í vafa
um, hver muni vera fyrirmynd Maughams
í þessari skáldsögu. Það er hinn frægi
franski málari Paul Gauguin og hin átak-
. TAHÍTI
frá Paul Gauguin, málaranum mikla,
heimili sitt, konu og börn, til þess að
listamaður heimsins.
anlegu örlög hans, sem rithöfundurinn
hefir tekið til meðferðar.
Paul Gauguin var, eins og Strickland í
sögu Maughams, giftur maður og orðinn
miðaldra, þegar hann sagði skilið við sitt
fyrra líf og settist að á Tahiti. Hann fædd-
ist 7. júní 1848. Þegar hann var á barns-
aldri, dvaldist hann með móður sinni í
Lima í Perú. Seytján ára gamall fór hann
til sjós og kom m. a. til Brazilíu. Árið
1871 snýr hann heim til Frakklands, fær
stöðu í banka og gegnir því starfi í ellefu
ár. 1873 giftist hann danskri stúlku, sem
hét Mette Gad. Um 1875 fór hann að mála
— fyrst í stað sér til gamans og dægra-
Þessi mynd er í listasafni í Moskvu. Gauguin var
brautryðjandi nýrrar aðferðar listmálunar, og
litanotkun hans er dýrleg.
dvalar, en brátt fann hann, að málara-
listin var köllun hans, og 1880 hélt hann
fyrstu málverkasýningu sína. Árið 1883
segir hann upp starfi sínu í bankanum og
skrifar í dagbók sína. „Héðan af geri ég
ekkert annað en að mála.“ Á þessum ár-
um fór hann viða og dvaldi í Bretagne,
Normandie, París og Kaupmannahöfn.
Fjölskylda hans bjó í Kaupmannahöfn,
eftir að konu hans hætti að lítast á hið
ótrygga listamannalíf.
Um þetta leyti ávann hann sér nokkurt
álit, en fjárhagvandræði vörpuðu sífellt
skugga á líf hans. Þó rættist nokkuð úr,
þegar hann kynntist málaranum Daniel de
Monfried, sem lét honum í té vinnustofu
sína og gerðist aldavinur hans. Það er aug-
ljóst, að de Monfried er fyrirmynd Dirk '
Stroeves í skáldsögunni.
En á þessum órólegu og erfiðu tímum
vaknaði draumurinn um Suðurhafið í
brjósti Gauguins — hann þráði að mála
heiðari himin og eygja dýrlegra litskrúð en
til var í föðurlandi hans. Draumurinn sner-