Vikan - 16.12.1943, Blaðsíða 7

JÓLABLAÐ VIKUNNAR 1943
7
ist aðallega um Tahiti, ef til vill vegna þess,
að eyjan var eign Frakka, en sennilega
hefir höfuðástæðan verið sú, að Gauguin
hefir hrifizt af lýsingum franska skálds-
ins Pierre Loti frá þessum slóðum. Loks
tekur hann ákvörðun sína. Hann sparar
eins og hann getur, og í aprílmánuði 1891
leggur hann af stað til Tahiti. Hann verð-
ur ákaflega hrifinn við komu sína til eyj-.
arinnar og skrifar konu sinni í Kaup-
mannahöfn: „Ég skrifa þetta um kvöld.
Næturkyrrðin á Tahiti er dásamlegri en
allt annað. Ekkert rýfur kyrrðina — ekki
einu simii hljóð í fugli. Öðru hvoru fellur
visið laufblað hljóðlátlega til jarðar. Hin-
ir innfæddu ganga um berfættir og þögul-
ir . . . alltaf þessi kyrrð. Ég skil, hvers
vegna eyjarskeggjar sitja tímum saman
og horfa dreymandi til himins, án þess að
segja aukatekið orð. Ég finn, að allt þetta
töfrar mig og fyllir mig undursamlegum
friði . . .“
En framtíðin varð ekki eins undursam-
leg. Gauguin kemst að raun um, að jafn-
vel á Tahiti er ekki hægt að lifa án þess
að borga fyrir það, og f járhagsvandræði
knýja enn á dyr hjá honum. Hann veikist
og verður að leggjast í sjúkrahúsið í
Papeete, og sparifé hans fer í það, að
greiða legukostnaðinn. En hann málar
stöðugt, allt til þess að hönd hans titrar
af þreytu, og hann svíður í augun. Hann
dvelur á Tahiti í tvö ár, en þá verður hann
að hverfa heim. Honum finnst hann hafa
beðið ósigur, en vonar þó að málverkin,
sem hann hefir meðferðis, muni verða
sér til bjargar. En fáir hafa áhuga á
list hans eða sýna henni skilning. Hann
lifði sultarlífi í Frakklandi um hríð og fór
aftur til Tahiti árið 1895. I þetta skipti
dvaldi hann á eyjunni til 1901. Hann
byggði sér hús og kvæntist innfæddri stúlku.
En baráttan fyrir tilverunni var jafn erfið
sem fyrr, og hann neyddist til að ráða sig
sem skrifstofumann í Papeete, til þess að
vinna fyrir daglegu brauði, og þótti hon-
um þetta að vonum mikil kaldhæðni ör-
laganna. En á þessu sex ára tímabili mál-
aði hann þau málverk, sem nú eru metin
á milljónir franka.
Beizkja hans varð þess valdandi, að
hann lenti í deilum við yfirvöldin. Eink-
um réðst hann hastarlega á kaþólsku
prestastéttina fyrir framkomu hennar
gagnvart eyjarskeggjum. Þegar hami
skrifaði kæruskjal gegn stjórninni, var
hann dæmdur í þriggja mánaða fangelsi
og þúsund franka sekt. En hann afplán-
aði aldrei þessa refsingu. Þegar dómurinn
var kveðixm upp, var hann farinn til Mar-
quesaeyjanna, og þar andaðist hann 8.
maí 1903. Hann málaði til hinztu stundar
og síðasta málverk hans var — þótt und-
arlegt megi virðast — vetrarmynd frá
Bretagne!
Eignir hans — og þar á meðal málverk-
in — voru seldar fyrir gjafverð og lentu
hjá hinum og þessum.
Þannig voru í fáum dráttum hin um-
Þessi' sjóliöi nauðlenti á eyðiey í
Kyrrahafinu og var þar í 72 daga,
enda var hann orðinn hálf villimann-
legur eins og sést hér á myndinni.
Þessi mynd er úr kvikmyndinni ,,The moon and the sixpence,“ sem er gerð eftir samnefndri bók
eftir enska rithöfundinn Somerset Maugham. Myndin er úr brúðkaupi hins lífsleiða listmálara
Charles Strickiand, sem er leikimi af hinum fjölhæfa leikara George Sanders (til hægri). Fyrir
miðri myndinni situr hin 14 ára gamla brúður Ata, sem að lokum vinnur ást Stricklands, sem svo
mörgum öðrum hefir mistekizt. Strickland aðvarar hana í byrjun, með þessum orðum: ,,Það getur
verið, að ég muni berja þig.“ Ata svarar: ,,Hvemig gæti ég annars vitað, að þú elskaðir mig?"
árum til Tahiti, til þess að afla sér upp-
lýsinga um Gauguin, en varð ekki mikils
vísari.
Ein gata í höfuðborginni Papeete, bar
nafn hans, og nokkrir franskir embættis-
menn mundu óglöggt eftir honum. Kona
hans var enn á lífi, komin fast að sextugu,
en minning hennar um hinn hvíta mann,
sem hún hafði búið með endur fyrir löngu,
var fremur óljós.
Nielsen hitti einnig son Gauguins, fríð-
an og þrekvaxinn mann, sem stundaði
fiskveiðar. Harrn hafði litla hugmynd um,
hve frægt nafnið var, sem hann bar, og
langaði ekki minnstu vitund að koma til
Evrópu.
,,En,“ segir Nielsen, „hann var svo
frjálsmannlegur og áhyggjulaus í fasi, að
hann myndi hafa yljað hinum þunglynda
snillingi um hjartaræturnar.“ Hann var
„hold og blóð Gauguins, en hafði sál og
lundarfar Suðurhafseyjabúans.“
Líf Gauguins var barátta snillingsins
fyrir hugsjón sinni. Hann var haldinn
þeirri listamannsástríðu, sem kemur glöggt
fram í bréfi hans til vinarins de Monfried:
„Þú veizt, að ég hefi keppt að einu marki
— réttinum til að hætta á allt
. . .“ Og eins og hann skrifar í dagbók
sína: „Starf, þrotlaust starf — hvers virði
væri lífið án þess? Við erum, höfum ver-
ið og verðum skip, sem hrekjast fyrir
stormum allra átta.“
breytingasömu örlög Gauguins. I dag er
hann talinn til höfuðsnillinga málaralist-
arinnar, en Tahiti, eyjunni, sem hann
skapaði ódauðlega frægð, er hann lítt
þekktur. Danski landkömiuðurinn Aage
Krarup Nielsen ferðaðist fyrir nokkrum