Vikan - 22.05.1947, Síða 7

VIKAN, nr. 21, 1947
7
„Synda eöa sökkva"
heimkynni. 1 f jölmenni að Hrafnagili. Nýir
hrakningar. Fyrstu árin á Botni. Ferming-
in. Fullorðinn maður. Á Möðruvöllum 1897
—’99. Hafnir á Skaga. ReykjadalUr og Mý-
vatnssveit.Noregsför. Rek á reiðanum 1901
—’03. Tvö ár að Askov. Kennaranám í
Kaupmannahöfn. ,Heimkoman. Harmsaga.
Öræfagönguförin 1908. Kennslustörfin.
Kennarastofan. Hjúskapur og búskapur.
Ameríkuförin. Römm er sú taug. — Auk
þessa er skrá um blöð, bækur, félög og
menningarstofnanir, sem koma við sögu í
bókinni, og skrá um mannanöfn. Yfir þrjá-
tíu myndir eru í bókinni og ágætur fengur
í sumum þeirra, einsog sjá má á þeim, sem
fylgja þessu orðum.
Eftirfarandi kafli er framarlega í bók-
inni, í kaflanum Nýtt heimkynni: „ . . Það
varð mér mikið happ í fámenninu á
Stokkahlöðum, að þangað réðst ungur og
efnilegur, næstum fulltíða maður til latínu-
náms. Það var Sigtryggur Guðlaugsson,
síðar prestur á Núpi í Dýrafirði og stofn-
andi héraðsskólans þar. Hafði hann tekið
þá ákvörðun, að ganga skólaveginn og
nema til prests. Ég hændist fljótt að hon-
um, því að mér þótti hann sérlega
skemmtilegur og svo vel að sér um alla
hluti, að undrun sætti. Hann kunni öll
ósköp af sögum, er hann sagði í rökkrinu
á kvöldin. Þær voru svo skemmtilegar, að
ég hefði helzt aldrei viljað láta kveikja.
Þetta voru sögur af tröllum, útilegu-
mannasögur og ævintýri. Mest var gaman
af Grámanni í Garðshorni. Sigtryggur
söng mikið, kunni falleg kvæði og skrýtn-
ar gátur, sem hann lét fólkið ráða. Þegar
hann hætti að lesa á kvöldin, lék hann sér
á bitanum í baðstofunni. Þar fór hann í
gegnum sjálfan sig, og var það mikið und-
ur. Hann fór þar á kjöl og kerlingu, stang-
aði hrúta, hékk á tánum og gerði sitthvað
fleira. Á gólfinu þræddi hann nál sitjandi
á flösku, gekk undir sauðarlegg og kyssti
kóngsdóttur. Frammi í skála járnaði hann
,,pertu“ sitjandi á kaðli, sem strengdur
var milli tveggja stoða. Þetta var dásam-
legur maður, sem allt gat, það var áreið-
anlegt. Auðvitað fór ég að apa ýmislegt
eftir honum af þessu tagi, en gat lítið ann-
að en undrazt yfir öllu, sem hann gerði.
En ég var þó alltaf að reyna að hafa eftir
listirnar og læra gátur og léttar söngvís-
ur mér til mikillar ánægju . . .“
Úr kaflanum „Hjúskapur og búskapur“:
,,... Um miðjan ágúst 1909 efndi ég til
hópferðar í Vaglaskóg með sundnemend-
um mínum og þeim ungmennafélögum, sem
vildu slást í hópinn. Fórum við á smábát-
um yfir fjörðinn frá Oddeyrartanganum
og drógum þá á land, er yfir kom. 1 hópn-
um mun hafa verið um 40—50 manns, mest
ungt fólk á aldrinum 12—30 ára. Rólega
var farið að öllu, en þumað í áttina. Krakk-
arnir tóku smáspretti milli berjalautanna
og úðuðu í sig berjunum af ánægju. Hinir
eldri röbbuðu saman, virtu fyrir sér útsýn-
ið og verksummerki náttúrunnar, lásu
blóm eða fleygðu sér á bakið til þess að
hvíla sig og horfa út í endalausan geim-
inn. Þegar í skóginn var komið, dreifði
fólkið sér í smáhópa um skógarjóðrin, sem
þar eru mörg og falleg. Eg lenti í einum
hópnum, því að einhvers staðar þurfti ég að
vera, þó að ég væri fararstjóri og hálf
vegis utanveltu. Við þetta var ekkert að
athuga og ekki heldur við það, að ég borð-
aði af góðri lyst úr nestispinklinum, og
þarna var skrafað og hlegið og býtti höfð
á brauðsneiðum með osti og brauðsneið-
um með rullupylsu. Það var ekki fyrr en
upp var staðið, að tíðindi gerðust. Þá varð
ég þess allt í einu var, að ég stóð afsíðis
hjá elskulegum kvenmanni. Ég þekkti
þessa stúlku ekkert að heitið gæti, en hún
hafði fyrir mörgum árum vakið á sér eftir-
tekt mína, þá sem sjö til átta ára barn.
Eitt sinn sem oftar hafði ég verið sendur
í kaupstað frá Botni og reið löturhægt í
gegnum Akureyrarbæ með eggjakassa á
hnakknefinu. Þá sá ég þessa ungu stúlku
koma frá leik ásamt nokkrum jafnöldrum
sínum. Hún gekk upp háar tröppur, hamp-
aði bolta og kastaði langri og þykkri hár-
fléttu aftur á bakið með snöggri höfuð-
sveiflu, um leið og hún mælti sér mót við
leiksysturnar. „Anzi er þetta falleg stelpa,“
hugsaði ég með sjálfum mér og fannst ég
helzt vildi grípa hana, en hendurnar voru
tepptarviðeggjakassana og ég svo fastgró-
inn niður í hnakkinn, að hún var horfin inn
um dyrnar, áður en ég vissi af. Nú stóð
þessi fallega stúlka hjá mér undir fögru
birkitré í sumarblíðunni, og var báðum
orðfátt í bili. Við litum til birkihríslunnar
og fundum þar ofurlitlar greinar með lauf-
um og brumhnöppum. Við slitum þær af og
skreyttum hvort annað.
Síðan slógumst við í för með fólkinu og
létum sem ekkert hefði komið fyrir og um-
gengumst ekki hvort annað þann dag, fyrr
en á heimleiðinni, en þá létti það svo mik-
ið gönguna að verða samferða upp brekk-
una. Samræður okkar voru léttar og f jör-
legar, og við fundum, að við áttum sam-
eiginleg áhugamál. Hún hafði verið eitt ár
í Kaupmannahöfn og æft þar leikfimi um
skeið, svo að ekki skorti umræðuefni. Ég
vissi, að hún hét Margrét Sigurjónsdótt-
ir, fædd að Sörlastöðum í Fnjóskadal, og
að móðir hennar hét Anna Þorkelsdóttir
frá Flatatungu í Skagafirði, en þau hjón
höfðu bæði farið til Ameríku vorið 1898 og
afhent Pálínu, systur Önnu, dóttur sína
til fósturs. Nú var Pálína fyrirvinna hjá
bróður sínum, Páli, sem hafði verzlun í
Hafnarstræti nr. 33.
Ekki datt mér í hug að spyrja hana,
hvað hún væri gömul, og fékk ég ekki að
vita það fyrr en löngu síðar, að hún var
fædd 9. ágúst 1888, og því níu árum yngri
en ég. Hvað mig snerti, gerðist ekki fleira
sögulegt í þessari ferð, en hvort aðrir hafa
nokkurs slíks að minnast þaðan, veit ég
ekki, þó að ánægjubros léki um allra varir,
þegar hópurinn kvaddist . . .“.
Tírvaí
2. hefti 1947.
er komið í bókabúðir.
E F N I :
Dáleiðsla.
Fáir kunnu betur en
Kínverjar listina —
Að njóta iífsins.
Hún er holl og bætiefnarík,
Plöntumjólkin.
Útburðarvæl er óliugnan-
legt hljóð.
Á draugaveiðum.
Dýr geta líka verið slysin.
Slysfarir í dýraríkinu.
Púðurtunnan Palestína.
Arabar búa þar einnig.
Á margan hátt má
ávaxta fé sitt.
Fjársjóður í frímerkjum.
Nýtízku skopstæling
gamals atburðar.
Kolumbus finnur Ameríku.
Hvað á að gera við —
Vanþroska börn.
Misjafnt höfumst við að . . .
Ég er lokræsa-rotta.
Kllin og æskan mætast á hrífandi liátt í þessari
grein hins aldna, danska rithöfundar.
Hamingjusöm æska.
Einn mesti óvinur jarð-
ræktarinnar er —
Kartöflubjallan.
Mikill er máttur trúarinnar.
Faðir minn skaut lielgan tarf.
Hjónaband er oft val
um ett af tvennu:
Koss eða kökukefli.
I»eir eru nú horfnir.
Hundarnir í Kohstantinopel.
Fáir forstöðumcnn brjóta öll þessi boðorð,
en allir brjóta eittlivcrt þeirra.
Tíu höfuðsyndir yfirmanna minna.
Hún er mikil,
Orkan, sem í jarðskjálftum býr.
Snillingur á lágu gáfnastigi.
Málgefna konan í Lansdowne-tröðinni
Yfir 70% brindra Islendinga cru blindir
af völdum sjúkdóms þess, er ncfnist —
Gláka.
BÖKIN:
Til miklis að vinna.
Nútímaskáldverk eftir Upton Sinclair.