Vikan - 16.10.1947, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 42, 1947
LITLI PRINSINN.
Söguleg frásaga
T>etri, tryggari vin og félaga, né meiri að-
dáenda en prins Maximiliam af Wiirt-
emburg eignaðist Karl XII. aldrei. Maxi-
miliam var sonur Friðriks hertoga af
Wiirtemberg. Hann var aðeins 14 ára gam-
all, er hann heimsótti Karl XII. í herbúð-
um hans og óskaði eftir að fá að ganga í
sænska herinn, til þess að fá að taka þátt
í hinum miklu styrjöldum, er nú voru
framundan undir stjórn hins víðfræga
sænska konungs.
I fyrstu vildi Karl ekki verða við óskum
prinsins, þar sem hann áleit hann of ung-
an og óreyndan til þess að taka þátt í
svaðilförum þeim, sem ávallt eru samfara
styrjöldum. En eftir að Maximiliam hafði
nokkrum sinnum fylgt Karli á hinum
fífldjörfu og lífshættulegu reiðtúrum hans
og í þeim sýnt mikla reiðfimi og hugrekki,
urðu hinir ungu furstar beztu vinir og helzt
sú vinátta meðan Maximiliam lifði.
Litli prinsinn, eins og Maximiliam venju-
lega var kallaður í sænska hernum, varð
nú stöðugt með Karli XII. í svað-
ilförum hans og herferðum. Við Pultusk
sýndi hann fádæma hugrekki ásamt
megnri fyrirlitningu fyrir hættum þeim, er
að steðjuðu. Seinna var hann einnig með,
er Thom og Elbing voru yfirunnar, er
Lemberg var tekin með skyndiáhlaupi,
drýgði hann þær hetjudáðir, sem tæplega
er hægt að skýra frá. Þetta allt varð til
þess að auka álit og dálæti konungs á hon-
um að miklum mun.
Maximiliam tilbað Karl konung næstum
því sem væri hann goðum lík vera og glað-
ur myndi hann hafa fórnað lífi sínu fyrir
hann. Atburður, sem sannar þetta er, að
í orustunni við Brezina 1708 leiddi hann
athygli óvinanna frá Karli að sér, og særð-
ist af skotsári mjög hættulega við það.
Tæpum mánuði seinna þrátt fyrir að Maxi-
miliam væri þá hvergi nærri búinn að ná
sér, tók litli prinsinn þátt í orustunni um
Holofzin.
Eftir þessa orustu útnefndi Karl XII.
hann til foringja fyrir riddaraliðssveit. I
hinni örlagaríku orustu við Poltava sýndi
litli prinsinn fádæma hugrekki og vaska
framgöngu, en varð að síðustu umkringd-
ur og tekinn til fanga af Rússum.
I rússneska hernum ríkti vitanlega mik-
ill fögnuður yfir sigrinum við Poltava.
Pétur keisari tók þátt í fagnaðarlátum
manna sinna, en þrátt fyrir það gat hann
ekki annað en dáðst að hugrekki og hetju-
dáðum Svíanna, og styrjaldarrekstri þeirra
gagnvart ofureflinu.
Strax eftir sigurinn fyrirskipaði keisar-
inn að halda stórkostlega sigurhátíð. I
henni voru flestir foringjar Svía látnir
taka þátt. Meðal þessara sænsku fanga
voru t. d. forsætisráðherrann Karl Piper,
Rehnsköld marskálkur, herforingjarnir
Lewenhaupt og Horn, ásamt prins Maxi-
miliam.
Meðan setið var undir borðum snéri
Pétur keisari sér að Rehnsköld og spurði:
— Hve fjölmennur var her konungs
yðar fyrir orustuna?
— Eftir mínum útreikningi, svaraði
Rehnsköld, mun herinn hafa verið 24.000
manns og meðal þeirra nokkur þúsund
Kósakkar.
Undrandi hélt keisarinn áfram:
— En ég get hreint ekki skilið, hvernig
þið með ekki meiri herstyrk þorðuð að setj-
ast um Poltava.
Með þrunginni röddu svaraði Rehnsköld:
— Við foringjarnir vorum ekki ávallt
spurðir um okkar álit, þegar um umsát
eða einhverjar aðrar hernaðaraðgerðir var
að ræða. En sem herforingjar í sænska
hernum álitum við það skyldu okkar að
hlýða fyrirskipunum konungs okkar. Þrátt
fyrir það að við værum oft á annarri skoð-
un en hann.
Er keisarinn heyrði þetta svar, snéri
hann sér að foringjum sínum og öðrum
hirðmönnum og sagði:
— Þarna getið þið heyrt, hvernig á að
þjóna herra sínum og stjórnanda. I einu og
öllu að hlýða skipunum hans og vilja.
Meðan stóð á samræðunum, sem aðal-
lega snérust um Karl XII. lét einn af æðstu
foringjunum rússnesku falla nokkur lítils-
virðingarorð um Karl konung. Þetta vakti
auðvitað óhemju gremju og reiði hjá hin-
um sænsku foringjum. Það fór ekki
heldur fram hjá Pétri keisara, greip hann
Miriam Hopkins og- Frances Dee i kvik-
myndinni „Ævintýradrós.“
•7
því fram í fyrir hinum rússneska foringja
og sagði:
— Er ég ekki konungur og stjórnandi?
Hugsið ykkur að Karls hlutskipti hefði
orðið mitt, hefði nokkur rússnesku for-
ingjanna getað þolað það að Svíarnir töl-
uðu illa um mig?
Rússneski foringinn skildi sneiðina og
sagði ekki orð meira um Karl konung. En
Pétur keisari lyfti bikar sínum og drakk
skál hinna sænsku herforingja, sem hann
áleit vera kennara sína í hernaðarlist. Og
þó að þetta léti illa í eyrum hinna sænsku
herforingja, þá þorði samt enginn þeirra
að hreyfa mótmælum.
Að máltíðinni lokinni lét keisarinn af-
henda aftur nokkrum æðstu sænsku for-
ingjunum vopn sín. Og hann afhenti sjálf-
ur hverjum einstökum þeirra vopnin. Þeg-
ar röðin kom að þeim yngsta, litla prins-
inum, að fá sín vopn, sagði keisarinn:
— Yður, prins Maximiliam, sem ekki
eruð sænskur að uppnina og aldrei hafið
stigið fæti yðar á sænska jörð, yður mun
ég gera tilboð, sem mun hafa mjög mikil
áhrif á framtíð yðar, og samtímis koma í
veg fyrir, að hlutskipti yðar verði hið
sama og félaga yðar.
— Tilboð, sem gerir mín örlög á ann-
an veg en stríðsfélaga minna! hrópaði litli
prinsinn, mjög undrandi. — Hvers vegna
skyldi ég ekki hljóta sömu örlög og aðrir
sænskir stríðsfangar?
Keisarinn hélt áfram:
— Orðrómurinn um yðar sjaldgæfa
hugrekki og þor, prins Maximiliam, hefir
oft verið umræðuefni innan rússnesku her-
stjórnarinnar. Og þar sem ég hefi síður en
svo neitt á móti því að fá gáfaða og hug-
rakka foringja í her minn, býð ég yður að
ganga í rússneska þjónustu og nú þegar
að taka við herforingjatign í rússneska
hernum. Pétur keisari bætti ennfremur
við: — Svo há hernaðarleg metorð hefir
varla nokkur fursti áður boðið tvítugum
ungling ?
Léttur roði færðist yfir hið unga andlit
prinsins. Djarfur og óskelfdur horfði hann
í augu Péturs k'eisara um leið og hann
svaraði honum:
— Voldugi keisari og stjórnandi, ég get
ekki tekið yðar stórmerka tilboði um að
verða herforingi í rússneska hernum. Sam-
vizka mín og heiður, og hollustan, sem ég
hefi svarið Karli konungi XII., banna mér
það.
— Eru þetta allar ástæðurnar fyrir því
að þér hliðrið yður hjá því að taka tllboði
mínu, prins Maximiliam? spurði keisarinn
undrandi.
— Já, eins og ég sagði áðan, samvizkan
og trúnaðareiður sá, sem ég hefi svarið
konungi Svíþjóðar, er næg ástæða fyrir
mig til þess að neita því að verða herfor-
ingi í rússneska hemum. Og um leið og
ungi prinsinn hreyfði sig lítið eitt, mjög
tiginmannlega, bætti hann við.
—- Á meðan nokkur blóðdropi hrærist í
æðum mínum, mun ég verða trúr vini mín-
Framh. á bls. 13.