Vikan - 06.01.1949, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 1, 1949
3
Þórarinn Guðmundsson
Framhald af forsíðu.
landi, sem eiga honum þakkir að gjalda
fyrir góðar stundir.
Þeir Reykvíkingar, sem eru um það bil
miðaldra eða meira, muna einnig eftir
tónunum í fiðlunni hans áður en útvarpið
kom til sögunnar. Á þeim árum áttu hljóð-
færaleikarar ekki í önnur hús að venda
með atvinnu en kaffihúsin og kvikmynda-
húsin. Á aðalkaffihúsi bæjarins lék Þór-
arinn á fiðlu sína árum saman og þá var
annar bragur en síðar varð á veitinga-
húsunum í bænum, því að þá heyrðist
ekki annað en klassisk tónlist í þeim sal-
arkynnum. Rósenberg hafði þá aðalveit-
ingahúsið í bænum. Músíkin dró þangað
margan manninn, þótt reyndar kaffisopinn
hafi gert það líka, og svo kom unga fólkið
þangað auðvitað meðfram til að sýna sig
og sjá aðra. En í þá daga var ekki dansað
á kaffihúsunum í bænum. Menn drukku
kaffisopann og hlustuðu á óperuforleiki
og aðra klassiska tónlist, klöppuðu hljóð-
færaleikurunum lof í lófa og ef þeim lík-
aði lögin sérstaklega vel, þá voru þau
klöppuð upp. Þetta var eins og á hljómleik.
Það var einmitt á þessum árum, að út-
lendingur einn gat þess í bók um ísland,
að Reykvíkingar gerðu kaffihúsin að
musterum, þar sem tónlistargyðjan væri
tilbeðin. Þetta var ekki sagt til lasts,
heldur var maðurinn að segja frá stað-
reynd í lífi bæjarbúa. En síðar varð öldin
önnur og allt með öðrum brag á kaffihús-
um bæjarins. Djassinn hélt þar innreið
sína og hefur til skamms tíma skipað þar
öndvegið, en djassinn hleypur í mjaðm-
irnir og fæturna á unga fólkinu og þar
er því dansað. En sem betur fer, þá hafa
helztu veitingahúsin, ,,Borgin“ og „Sjálf-
stæðishúsið“ tekið upp þann sið, að hafa
klassiska tónlist nokkrum sinnum í viku
hverri, og hefur það gefizt vel.
Það er orðið langt síðan Þórarinn spil-
aði á Rósenberg-kaffihúsinu í kjallaran-
um í Nýja Bíó. Á árunum 1920-1930 spil-
aði hann undir kvikmyndum í Nýja Bíó,
meðan þöglu myndirnar voru sýndar, en
er talmyndirnar komu til sögunnar urðu
allir hljóðfæraleikarar í kvikmyndahús-
um atvinnulausir. Þórarinn gerðist þá
starfsmaður Ríkisútvarpsins og hefur
verið það síðan.
Ávallt meðan Þórarinn spilaði á kaffi-
húsum eða í kvikmyndahúsum var Eggert
Gilfer, bróðir hans, undirleikarinn á
píanóið. Eins og kunnugt er, þá hefur
Eggert unnið sín lárber fyrst og fremst
á öðru sviði eða sem skákmeistari og er
sú saga glæsileg.
Á bernskuárum Þórarins voru tæki-
færin hvorki mörg né góð, til að læra á
fiðlu að nokkru ráði. Þeir voru fáir, sem
með það hljóðfæri kunnu að fara, og
þessir fáu menn, sem gátu spilað á
„fiolín“, eins og það var kallað í þá daga,
höfðu flestir lært af sjálfsdáðum að
strjúka tóna úr fiðlunni og eins og nærri
má geta, þá hrökk sú kunnátta skammt.
Þess skal getið, að Jónas Helgason
hafði lært á fiðlu erlendis. Hann var heim-
ilisvinur tónskáldsins danska Niels Gade
og átti það að þakka landshöfðingjafrú
Olöfu Finsen, en síðari kona tónskáldsins
var, að mig minnir, systir hennar. Gade
mun hafa útvegað Jónasi kennara við
hans hæfi, en samt mun Jónas ekki hafa
náð mikilli leikni á þetta hljóðfæri, enda
námstíminn stuttur og hann orðinn full-
orðinn. Það skal sagt Jónasi til verðugs
Þórarinn Guðmundsson, fiðluleikari.
lofs, að hann notaði fiðluna við söng-
kennslu í barnaskólanum í Reykjavík.
Fyrstu gripin á fiðluna mun Þórarinn
hafa lært hjá frú Henriette Brynjólfsson,
konu Péturs Brynjólfssonar, konunglegs
hirðljósmyndara í Reykjavík. Þá var Þór-
arinn ekki nema á ellefta ári. Eftir nokkra
mánaða nám, var hann látinn leika' opin-
berlega í Góðtemplarahúsinu með kennara
sínum. Þetta þótti í þá daga viðburður og
var minnst á drenginn í blöðunum og
margir litu á hann sem midrabarn. Þá var
það, sem einn leikbróðir hans komst
þannig að orði: „Hann Dói — en svo var
hann kallaður — er orðinn heimsfrægur
um allan bæinn.“
Það vildi Þórarni til happs, að hingað
til landsins kom sænskur fiðluleikari,
Oscar Johanson að nafni. Hann var ráð-
inn til að leika á „Hótel ísland“. Hann
var góður fiðluleikari og lét mikið til sín
taka í músíklífi bæjarins. Þórarinn leit-
aði til hans og lærði hjá honum í eitt
ár. Þótti hann sýna ótvíræðar gáfur og
var því látinn fara utan til Kaupmanna-
hafnar til náms, aðeins 14 ára gamall og
gerðist þá nemandi í fiðluleik sem aðal-
námsgrein í konunglega tónlistarskólan-
um þar í borg. Aðalkennari hans í skól-
anum var próf. Anton Svendsen, sem er
nafnkunnur maður. Eftir þriggja ára nám,
lauk hann burtfararprófi úr skólanum. Það
er tvennt eftirtektarvert við þetta nám
hans, annað er aldurinn og hitt er hæfileik-
arnir. Samkvæmt reglugerð skólans var
lágmarksaldur nemenda bundinn við 17
ára aldur, en einmitt 17 ára gamall út-
skrifaðist hann úr skólanum, en þá hefði
hann eiginlega átt að vera að byrja nám
sitt þar. En til marks um það, að kennar-
ar hans hafa talið hann hafa góða hæfi-
leika, er það, að hann fékk öll árin í skól-
anum annað fríplássið af tveim, sem veitt
voru árlega efnilegum nemendum í fiðlu-
leik.
Á Kaupmannahafnarárunum tók Þórar-
inn þátt í allskonar hljómleikastarfsemi
utan skólans, t. d. var hann í hljómsveit
K. F. U. M. sem fyrsti fiðlari, en það var
stór hljómsveit, sem lék stundum opinber-
lega og m. a. í stóra salnum í Oddfellow-
höllinni og við það tækifæri kom Þórar-
inn fram sem einleikari. I sumarfríum
sínum leitaði hann út á landið til baðstað-
anna og spilaði þar í hljómsveitum, til
þess að fá skilding í vasann, en hjá náms-
mönnum er pyngjan oft létt.
Að loknu námi hurfu þeir bræður heim
til íslands, því að Eggert bróðir hans
hafði verið í skólanum með honum. Þeir
efndu þá til hljómleika saman og héldu
meðal annars kirkjutónleika í Reykjavík.
Þórhallur biskup skrifaði um þessa kirkju-
tónleika þeirra bræðra í Kirkjublaðið
og komst þannig að orði, að þetta væi’u
tónmessur. Þetta er fallegt nafn á kirkju-
tónleikum. En ekki var hægt að lifa á
hljómleikahaldi einu saman til lengdar
hér á landi í þá daga fremur en nú, nema
að síður væri. Þessvegna fóru þeir bræð-
ur að spila á kaffihúsum og í kvikmynda-
húsum, svo sem áður er sagt, þar til
Þórarinn gekk í þjónustu ríkisútvarpsins
árið 1930 og hefur verið þar síðan.
Hann er hljómsveitarstjóri útvarpsins,
en auk þess hefur hann haft þar mörgum
og margvíslegum störfum að gegna í
sambandi við dagsskrárliðina.
Útvarpshljómsveitin, sem Þórarinn hef-
ur alla tíð stjórnað, var framan af fá-
liðuð, fyrst var hún skipuð 4 mönnum,
síðan lengi 6 mönnum, en nú er í henni
meira en 20 manns, og er þar valinn mað-
ur í hverju rúmi. I útvarpshljómsveitinni
eru beztu hljóðfæraleikarar landsins,
menn sem eru hljóðfæraleikarar að at-
vinnu og menntun. Hlutverk hljómsveit-
arinnar er að vera sem flestum hlustend-
um til skemmtunar. Það er því ekki seilst
eftir hinni hærri tónlist, sem er að finna í
symfóníum og öðrum slíkum tónsmíðum, en
áherzlan lögð á óperuforleiki og létta tón-
list, eins og Straussvalsana, sem allir
ættu að geta hlustað á sér til gagns og
gamans, jafnt þeir vandlátu sem hinir,
sem ekki vilja hina strembnu tónlistar-
fæðu. Ég, sem þetta rita er persónulega
kunnugur mörgum hljómsveitarmeðlim-
unum, og er það einróma álit þeirra, að
Framhald á bls. 7.