Vikan - 06.01.1949, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 1, 1949
7
Þórarinn Guðmundsson
Framhald af hls. 3.
þeim er ljúft að lúta forustu Þórarins,
því að hann er vinsæll meðal þeirra og
samvinnugóður, og ber hag þeirra fyrir
brjósti í einu og öllu. Það var Þórarinn,
sem var aðalhvatamaður þess, að fjórir
úr hljómsveitinni stofnuðu útvarpsstrok-
kvartettinn ,,Fjarkan“, en í honum eru
þeir Þorvaldur Steingrímsson, Cortes,
Sveinn Ólafsson og Jóhannes Eggertsson.
Það eru þrjár hliðar á Þórarni, sem ég
ætla að fara um nokkrum orðum hér á
eftir, en það er kennarinn, fiðluleikarinn
og tónskáldið.
Kennarinn. Það var mikil þörf á góð-
um fiðluleikara hér í Reykjavík áður en
Þórarinn kom til sögunnar. Sænski fiðlu-
leikarinn Oscar Johanson, sem áður er
getið, hafði hér aðeins stutta dvöl og var
horfinn af landi burt mörgum árum
áður en Þórarinn kom aftur frá Kaup-
mannahöfn. Hann hafði verið hér þarfur
maður og opnað augu manna fyrir fegurð
fiðluleiks. Þegar Þórarinn var kominn
heim að loknu námi, tóku nemendurnir
að leita til hans hver af öðrum og með
árunum var sá hópur orðinn stór, sem
hann hafði kennt. Á veggnum heima í
stofunni hans er skemmtileg myna, sem
talar sínu máli. Hún er af stórum hóp
drengja og stúlkna, sem eru með fiðlu í
höndunum. Sjálfur meistarinn situr í
miðjum hópnum. Myndin er tekin að
loknum hljómleikum í Gamla Bíó, sem
þessi flokkur hafði haldið. Sjálfsagt hafa
þessir hljómleikar heitið: Nemendahljóm-
leikar Þórarins Guðmundssonar. Nú
myndu hliðstæðir hljómleikar heita: Nem-
endahljómleikar Tónlistarskólans. Af
þessii má marka það, hvaða starf það var,
sem Þórarinn var að vinna með kennslu-
störfum sínum. Hann var að vinna það
starf á sviði tónlistarinnar hér í bænum,
sem Tónlistarskólinn tók síðar við af
honum, að því er fiðluleik snertir. Á
myndinni þekkti ég mörg andlit, sem nú
eru orðin eldri. Þar voru fiðluleikararnir
Björn Ólafsson, Sveinn Ólafsson og þar
var hún Katrín Dalhoff, allt kennarar við
Tónlistarskólann, og fleiri væri hægt að
nefna, sem síðar urðu kunnir fyrir fiðlu-
leik sinn. Ef Þórarins hefði ekki notið við
á þessum árum, skyldu þá þessi börn hafa
nokkurn tíma lært að leika á fiðlu? Hver
hefði átt að kenna þeim ? Sjálfsagt hefðu
sum þeirra lært að leika á fiðlu seinna,
þegar tækifæri bauðst, en þá voru þau líka
orðin eldri og ef til vill allt um seinan
fyrir þá, sem vilja komast langt í þessari
grein. Það verður því varla gert af mikið
úr því, hversu mikið og gott starf Þórar-
inn hefur unnið með kennslustörfum sín-
um á þessum árum og orðið hefur tón-
listarlífinu í bænum til eflingar og heilla,
því að þegar fram liðu stundir gat hann
með þessum nemendum sínum og öðrum
kröftum stofnað hljómsveit Reykjavíkur,
sem síðar var formlega stofnuð með þessu
nafni af Sigfúsi Einarssyni og Jóni
Laxdal. Hljómsveitin var fyrstu árin ekki
annað en vísir að því, sem hún er nú
orðin og á eftir að verða, eins og gefur
að skilja. Þó að hljómsveitin hafi síðar
breytt um nafn, þá hefur ávallt sami hóp-
ur spilaranna verið kjarninn í henni.
Fiðluleikarinn. Það er sjaldan minnst á
kennslustarf Þórarins, því að fiðluleikar-
inn hefur skyggt á kennarann. Á skóla-
árum mínum vandi ég komur mínar i
kaffihúsið, til að heyra Þórarinn spiia.
Ég sat þar kvöld eftir kvöld með vinum
mínum. Við vorum þá ekki að hugsa um
það, hvernig Kreisler eða aðrir heims-
frægir snillingar myndu spila sömu lögin.
Við hlustuðum eins og menn eiga að
hlusta, til að njóta tónlistarinnar með
þakklátum huga. Við fundum að fiðluleik-
ur Þórárins var persónulegur og ríkur af
tilfinningu, sérstaklega í ljóðrænum tón-
smíðum. íburðarmiklar tónsmíðar heill-
uðu okkur minna í meðferð hans en ljóð-
ræn stemmingslög. En Þórarinn lék einnig
hin stærri fiðluverk, eins og sónötur eftir
Beethoven og Schubert, en mér hefur
jafnan fundizt hann sjálfum sér líkastur
í slíkum lögum, sem áður eru nefnd, en
þeim mun hann eiga mest að þakka vin-
sældir sínar hjá fólkinu og áþeimárumvar
almenn ánægja með hann sem fiðluleik-
ara. Síðar fóru frægir fiðlusnillingar að
venja komur sínar hingað til iandsins,
og urðu menn smám saman kröfuharðari,
og nú þykjast músíksnobbar ekki geta
lagt eyrun við öðru en því, sem er á borð
við það bezta á heimsmarkaðinum. Þess
hefur Þórarinn orðið að gjalda hjá mörg-
um, en ég býst við því, að sanngjarnir
menn muni vilja kannast við, að unmiæli
Anton Svendsen, kennara hans um hann,
séu ekki töluð út í bláinn, að Þórarinn
sé ,,af Naturen særdeles Violinbegavet“.
Það ætti hver maður að geta heyrt í lögum,
sem hann spilar eins og náttúrunnar
barn.
Tónskáldið. Það er langt síðan Þórarinn
sendi frá sér fyrstu sönglögin sín. Mig
minnir að það hafi verið lögin: „Dísa mín,
góða, Dísa mín“ og „Þér kæra sendi ég
kveðju“. Síðar komu út sönglögin: „Kom
þú, ljúfa, að kveldi“ og „Minning"
(Manstu er saman við sátum). Jakob
Smári hefur samið textana við tvö síðast-
nefndu lögin, en Þórarinn hefur gert lög
við fleiri kvæði eftir þennan frænda sinn.
Og svo vil ég nefna með þessum lögum
„Þú ert yndið mitt yngsta og bezta“.
Þessi sönglög lýsa vel höfundinum. Þau
eru blátt áfram, ljós og skýr, og laglínan
svo liðugt spunnin, að minnir á fiðluleik-
arann. I þeim er engin tilraun gerð til
að vera andríkur, en þau eru svo elskuleg
og lipur, að maður lærir þau áður en
maður veit af, enda eru þessi sönglcg
sungin um allt land. Alkunnugt cr lagið
„Það vorar, það vorar“ eftir að það var
prentað í „Ljóðum og lögum“. Karlakór-
arnir hafa sungið lýðveldishátíðarlagið
hans: „Land míns föður“, en í því er þrótt-
meiri tónn en í fyrstu sönglögum hans.
Hann hefur gerzt svo djarfur að semja lag
við „Táp og fjör og frískir menn“, því að
hverjum manni mun það ofraun að semja
lag, sem tekur fram sænska þjóðlaginu.
Þetta lag er ,,kanónn“, þar sem ein röddin
eltir aðra, karlmannaraddirnar elta kven-
raddirnar, og segir höfundur að þannig sé
þetta í lífinu sjálfu, að karlmennirnir elti
kvenfólkið hvar sem er á röndum. í sálma-
söngbókinni er lag eftir hann við sálm
Hallgríms Péturssonar: Vertu, guð faðir,
faðir minn“. Þykir .það jafnan heiður að
fá tekin lög eftir sig í slíkar bækur. 1
handritum á hann fjölda sönglaga.
Þórarinn er fæddur á Akranesi 27. marz
1896. Foreldrar hans eru Guðmundur
Jakobsson, trésmíðameistari í Reykjavík,
og kona hans þuríður Þórarinsdóttir.
Guðmundur, faðir hans, var sonur séra
Jakobs prests Guðmundar að Sauðafelli
og er sú ætt alkunn. Þuríður, móðir Þór-
arins, var dóttir Þórarins Árnasonar
jarðyrkjumanns. Árni var kvæntur Jór-
unni Sæmundsdóttur hins ríka að Eyvind-
arholti undir Eyjafjöllum, Ögmundssonar
prests að Krossi í Landeyjum, Högna-
sonar prestaföður. Er þetta Högnaætt.
Jórunn, langamma Þórarins fiðluleikara,
og Tómas Sæmundsson á Breiðabólstað
voru því systkini. Jón Helgason biskup
og Þórarinn því frændur. — Kona Þórar-
ins Árnasonar jarðyrkjumanns var Ingunn
Magnúsdóttir, Andréssonar alþingis-
manns í Syðra-Langholti í Hrunamanna-
hreppi, sem Langholtsættin er kennd við.
Þessi Magnús var fæddur árið 1790.
Sagt er um hann, að þegar hann var barn
að leika sér á palli í föðurhúsum, þá hafi
amma hans verið þar hjá honum og haft
auga með drengnum og ort við hann þessa
vísu, sem síðar varð alkunnur húsgangur:
Magnús raular, músin tístir,
malar kötturinn.
Kýrin baular. Kuldinn nístir.
Kumrar hrúturinn.
Þórarinn fiðluleikari er minni en meðal-
maður að vexti, holdgrannur og skarp-
leitur. Hann er ræðinn og orðheppinn og
drengur hinn bezti. Hann vil hvers manns
vandræði leysa og er því vel til vina og
komu vinsældir hans bezt fram, þegar
hann varð fimmtugur fyrir tveim árum.
Þá sótti hann f jöldi manns heim og hljóð-
færaleikararnir—vinir hans og samstarfs-
menn — komu þá ótilkvaddir og blésu í
lúðra honum til heiðurs fyrir framan bú-
stað hans nokkur lög.
Þórarinn er kvæntur Önnu ívarsdóttur,
systur Jóns ívarssonar píanóleikara og
hljóðfærasala í Reykjavík. Eiga þau fagurt
heimili, sem ber vitni um smekkvísi hús-
móðurinnar, og sá sem kemur inn á það
heimili, þarf ekki að vera lengi þar inni,
hvort heldur hann lítur á veggina eða
annað, að hann sjái ekki að þar býr fólk,
sem hefur tónlistina á hávegum.