Alþýðublaðið - 07.03.1923, Blaðsíða 2
2
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Rauðir þræðir.
Ettir Ágúst Jóhannesson.
X. Bökstudd reynsla.
Margur grær sem grenitrén,
gusti vetrar strokin,
starir & botnlaus fúafen,
fólks um andann lokinn;
kjálkagulur yfir er
oddborgarahrokinn.
1 Steph, G. Stephansson.
Bjartar hugsjónir hafa ætíð átt:
við örðugleika að etja. Því hefir
jafnaðarstefnan mætt mótspyrnu,
að hún vill gerbreytá ríkjandi
þjóðfélagsskipulagi og byggja á
rústum þess annað nýtt, — sam-
vinnu- og sameignarríki, þar sem
allir séu jafn-frjálsbornir, þar sem
.ekkert lejguþý; þrífist,
Andstæðingar þessarar hug-
sjónar, sem skapa viil þetta hið
nýja þjóðskipulag, stimpast á
móti; þeir eru vegna eiginhags-
muna hræddið við, að það nái fram
að ganga, og ekki síður vegna
þess, að það hefir þegar fyrir
nokkru náð yfirtökum hjá einni
stærstu þjóð Norðurálfunnar.
Eðlilega stimpast þeir og ham-
ast, svo að oft líkist það dirukkn-
andi manna fálrni, vekja upp
alía hugsánlega og óhugsanlega
drauga eftir viti og mætti, en
oft eru það broslega vanskap-
aðar forsendur, sem snú.ast í af-
skræmda umskiftinga í höndum
þeirra, gegn sjálfum frumsmiðun-
um eða þá eítirhermunum, því
að apanáttúran á oft óðul og
-fausnarbú í hugum þessara spek-
inga. En þeir ættu ekki að vera
að þrfeyta sig á þessu, því að
það reynist þeim enginn frægð-
arför; einu launin og þakklætið,
sem framtíðin geymir þeim til
handa, verða sárt enni og gulir
líjállíftr.
Því ættu þessir náungar að
taka til rækilegrar yfirvegunar
ogeftirbreytni málsháttinn: >Batn-
andi manni er bezt að lifa-c.
Hið kátlegasta af öilu er þó,
að þegar þessir svo kölluðu >kapi-
talistar< éru að bannsyngja sam-
eignarhugsjónina niður fyrir allar
hellur, þá framkvæma þeir hana
þó innan vébanda sinna fylgi-
nauta í fylsta máta og það jafn-
vel 1 stórum stíl daglega með
fjölda fyrirtækja. Við skulum þá
athuga, hvort ég fer með rangt
mál. :
Hvað eru hin ýmsu hlutáfélög
annað en sameign? Þrífast þó
mæta vel sum þeirra í skjóli
ríkjandi þjóðfélags, en yfir höfuð
eru þau sameignarfélög, sem
menn með miðlungs-fjármálaviti
stjórna. Hvað er t. d. >H.f. Eim-
skipafélag íslands< annað en sam-
eignarfélag? Lítur þó ekki út
fyrir annað en það beri sig
sæmilega og gefi hluthöfum sín-
um all-álitlegan arð árlega. Nú,
ekki veit ég betur en að >H.f.
Kveldúlfur< sé sámeignarfélag,
því að annars bæri þeim að
fella þetta >H.f,< burtu, en félag
það er gamalkunnugt að því að j
gefa hluthöíum sinum ail-lag-
legan skilding í aðra hönd. ,
Þannig mætti bendi á mörg
togarafélög o. fl. félög, sem eru
sameignarfyrirtæki, en sá ljóður
er þar á, : að því að eins eigi
þessi sámeignarfyrirtæki sér til-
verurétt, að það séu hinar svo-
kölluðu hærri stéttir, sem hafa
myndað þar nokkur skonar keðju
sín á milli, sem hefir þegar náð
í sínar hendur með svokölluðu
hyggjuviti yfirráðum yfir flestum
auðæfum heimsins. Þess ber að
gæta, að þetta eru tiltölulega
fáir menn af öllum þeim mill-
jóna-fjölda, sem heiminn byggja,
er hafa myiidað þessa sameign-
arhreyfingu. Fjöldanum, lægri
stétta lýðnum, er þeir nefna,
hafa þessir hluthafar bygt út
frá öllum sam.eignarrétti. Fjöld-
inn fær því ekki nema klipt og
skorið fyrir vinnu sína, sem
líka er skömtuð.
En engu að síður þjóna þessir
háu herrar sameignarfyrirkomu-
laginu trúlega, — eðlilega; þeir
geta ekki annað, þvf að menn-
irnir verða að vera hverir upp á
aðra komnir; það er órjúfanlegt
lögmál.
Þrátt fyrir marg-endurtekna
reynslu þessara manna á því,
að sameignarfyrirkomulagið hefir
fært þeim heim sanninn um raun-
verulegt nauðsynjagildi þess,
standa þeir og sitja gasprandi um
það frammi fyrir alþýðunni, að
sameignarfyrirkomulagið sé í
alla staði óhæft, óframkvæman-
legt og myndi bara*reynast á-
lagafjötrar á þjóðfélagið. Þeir
eru lagnir á að taka munninn
fullan af gífuryrðum, jafnvel
þóft það sé á móti þeirra eigin
sapnfæring. Verði svo einhverj-
um að fetta fingur út í þetta
markleysuhjal þeírra og gera þá
athugasemd, að sameignaríyrir-
komulag nqyndi eins geta þrifist
fyrir þjóðfélagið í heild eins og
f'a einstaklinga þess, þá þykir
það ganga goðgá næst að nefna
slíkt. Þeir menn, er þora að láta
heilbrigðar hugsanir í ljósi og
andmæla rakalausu moldvirði, eru
óspárt ausnir auri, ekki eiuungis
af þeim, er halda, að það sé
höggið nærri eiginhagsmunum
þeirra, sem hafa þegar um langt
skeið starfað í sameign með sfn-
um líkum, heidur líka af hinum,
er þeir, sem kalla sig séreignar-
postula, hafá biátt áfram gert
að hornrekum allra lífsþæginda,
.hinu þunnskipaða verkafólks-liði
sem auðvald-isameignarmenn hafa
enn í tjóðurbandí, en þéim aum-
ingjum fækkar, sem betur fer,
daglega.
En alþýðan,-fjöldi állra landa,
er að opna augun og sjá, að
sameign getur þrifist jafnt tyrir
alla sem einstaka; það hafa þeg-
ar einstaklingar í smáum og
stórum sameigarfélagsskap sýut
oss með fyrirmyndardugnaði ára-
tug eftir áratug og eiga Iof skilið
fyrir, en fyrir hitt, hvernig þeir
hafa beitt sínum sameignarlyrir-
tækjum og beita gagnvart fjold-
anum með því fyrst og fremst
að útiloka hina vinnandi hönd
frá mestum hluta af ágóða st.irf-
rækslunnar eog síðast, en ekki
sízt, fyrir það, hvernig þeir hafa
svo varið heimsauðnum og heims
aflinu, eiga þeir fylstu óþökk
skilda, enda hata þeir með því
reist sér þann minnisvarða, sem
uppi verður, meðan heimur bygg-
ist, — og liann mun standa óaf
máanlegur til viðvörunar komandi
kynslóðum.
Ef við lítum til baka og yfir-
, förum sögu mannlífsins, þá hljót-
um við að verða þess fljótlega
varir, að sameign og samvinna
hefir átt sér stað í smáum og
stórum stíi á öllum öldum. Það
liggur sem rauður þráður yfir
landabréf mannlífsaldanna.Flokk-
ar hafa barist við flokka um
yfirráð auðs og vulda, og þeir
ætíð orðið undir í baráttunni,