Vikan - 03.10.1991, Blaðsíða 24

AÐ
VERA
LYGAMÆUR
o
æ
iu
cr.
Z
m
ZD
o
z
<
zc
o
Oll stöndum við okkur
einhvern tímann að því
að segja hluti eins og
„ég ætlaði einmitt að fara að
hringja í þig“ þegar við höfum
vanrækt að hafa samband við
einhvern. Frekar en að ætlunin
sé beinlínis að blekkja viðkom-
andi reynum viö með þessu að
láta viðmælandanum líða
þannig að við viljum endilega
tala við hann. Þetta eru svokall-
aöar hvítar lygar, lygar sem af
flestum eru taldar réttlætanleg-
ar.
HÆTTULEGU LYGARNAR
Miron Zuckerman, prófessor
við háskólann í Rochester, hef-
ur gert fjölda lygarannsókna.
Hann segir að svo virðist sem
einhvers konar samkomulag sé
í gildi milli fólks um að athuga
ekki allt nákvæmlega sem því
fer á milli þar sem það gæti
raskað samböndum sem
byggð eru á félagslegum
grunni. En meðan litlu hvítu lyg-
arnar virðast skaðlausar geta
þær stærri verið hættulegar.
Sem dæmi má taka mann sem
lýgur að maka sínum um eftir-
vinnu sína. Við slíkar lygar má
hafa hag af því að milli fólks rík-
ir trúnaðarsamband því hjón
þurfa nauðsynlega að geta trú-
að hvort öðru og treyst. Þetta
gildir sérstaklega um þau atriði
sem varða hvort tveggja.
Sem betur fer þurfum við
ekki endilega að verða fórnar-
lömb svikaranna því margir
lygarar eru svo hræddir um að
upp um þá komist að þeir geta
ómeðvitað haft uppi tilburði
sem fletta ofan af þeim. Hér á
eftir fara lýsingar á nokkrum
einkennum sem gott er að hafa
í huga þegar maður veltir fyrir
sér hvort lygar leynist í því sem
sagt er.
FRAMKOMAN
Þvert á þaö sem flestir halda
forðast flestir lygarar ekki að
horfast blákalt í augu við mann
meðan þeir Ijúga. Andlitið er
miðdepill athyglinnar og því tel-
ur lygarinn mikilvægast að hafa
stjórn á því. Lygalykillinn liggur
í hegðunarmynstrinu. Þegar
fólk vandar sig sérstaklega við
að ná fram fullkominni lyga-
sögu virðist það oft halda aftur
af sér. Það hefur minna aö
segja en ætla mætti, talar
hægt, hreyfir sig minna í sæt-
inu, hreyfir hendurnar minna og
deplar jafnvel augunum
sjaldnar. Það reynir virkilega að
gefa enga vísbendingu um að
um lygi gæti verið að ræða en
lítur þó út fyrir að hafa eitthvað
að fela sem er náttúrlega raun-
in.
MÁLFARIÐ
Lygarar eru líka mjög spenntir
vegna þess að lygar krefjast
mikillar orku. í fyrsta lagi þarf
lygarinn að skálda söguna og í
öðru lagi þarf hann að vera
sjálfum sér samkvæmur, sagan
þarf að vera f röklegu sam-
hengi. Lygin getur nefnilega
verið þreytandi. Vökult eyra
getur einnig hjálpað upp á sak-
irnar þegar lygin er greind. Nei-
kvæðni er eitt af einkennum
lygarans. Hann svarar ekki
spumingum með beinum svör-
um heldur fer í kringum hlutina
og forðast að bera beina
ábyrgð á því sem hann er að
segja þannig að hann vísar oft
í almannaróm og því um líkt.
MÁLRÓMUR OG
HEGÐUN
Þeir sem hvað mest hafa rann-
sakað þessi mál hafa einnig
komist að því að málrómur
lygarans getur tekið breyting-
um. Hik í tali og óeðlilega marg-
ar villur segja sitt um það að
sannleiksgildið er ekki í háveg-
um haft. Eiginlega má segja að
lygaranum vefjist óeðlilega mik-
ið tunga um tönn. Þá getur al-
menn hegðunarbreyting komið
upp um lygarann. Vitaskuld er
auðveldast að sjá slíkar breyt-
ingar hjá fólki sem maður þekk-
ir persónulega mjög vel en þá
er einmitt áríðandi að vera vel
vakandi því þegar tengslin eru
þess eðlis er hætt við að traust-
ið sé of mikið þannig að ákveð-
in atriði fari fram hjá manni,
atriði sem vert væri að taka
eftir.
Enginn „lygamælir" er þó
svo fullkominn að ekkert geti
sloppið fram hjá honum. Fólk
lýgur nefnilega á mismunandi
vegu, sérstaklega er það fólk
varasamt sem lengi hefur
stundað sölumennsku. Rann-
sóknir á sölumönnum hafa sýnt
að nánast er ómögulegt að
greina satt frá lognu. Meira að
segja er útilokað að sjá á sölu-
mönnum, sem fengnir hafa ver-
ið til aö selja vöru sem þeim lík-
ar ekki sjálfum, að allt sem þeir
segja vörunni til ágætis sé gegn
betri vitund þeirra sjálfra. Og þó
að við sjáum ekki í gegnum
hverja einustu lygagildru sem
fyrir okkur er lögð getum viö
samt sem áður staðið lygarann
að verki þegar þess er virkilega
þörf, ef við horfum og hlustum
vandlega.
Sjálftraust og samskiptaleikni
Þínir kostir í fyrirrúmi
30 stunda nám þar sem þeir Jóhann Ingi Gunnarsson og Sæmundur Hafsteinsson
vinna markvisst með þátttakendum að eftirfarandi markmiðum:
Koma sjálfum sér og eigin hugmyndum á framfæri Laða það besta fram í sjálfum sér og öðrum
Kynnast betur eigin styrk og kostum Læra að gefa af sér og gera eðlilegar kröfur
Þola mótlæti og taka gagnrýni Móta eigin lífstíl og persónuleika
Standa á rétti stnum og bregðast við yfirgangi annarra
Hefst 17. Október nk.
Stjómtækniskóli íslands Innritun og upplýsingar
Vinnur með þér í síma 671466
24 VIKAN 20. TBL. 1991