Vikan - 03.10.1991, Blaðsíða 45

Flosasyni. Líka meö Friðriki Karlssyni og
Gunnlaugi Briem. Þeir ásamt Eyþóri og Rúnari
Georgssyni spiluöu meö mér á plötunni Ófétis
jazz sem kom út 1985.
- Þá ertu byrjaður aö semja djassmúsík.
Flvenær byrjaöir þú á því?
Þetta kemur allt saman einhvern veginn án
þess aö maður plani þaö. Ég átti eitt lag á plötu
Nýja kompanísins. Það heitir Stolin stef og
Kjartan Ragnarsson gerði síðar texta við það
og svo söng Ragnheiður Steindórsdóttir það
ásamt kór Leikfélags Reykjavíkur inn á plötu.
Þetta byrjaði sumsé í Nýja kompaniinu, við
vorum á frumsömdu línunni í bland við djass-
klassíkina, en veturinn eftir að ég kom heim frá
Kaupmannahöfn sat ég stundum við píanóið
heima í kjallaranum á Klapparstíg og var
svona að dúlla mér. Ég fór að skoða línur bi-
bopparanna og lög eftir menn eins og Mingus
og Wayne Shorter og svo kom þetta svona
smám saman uns ég var fullfær um þetta að
kalla.
- Er það ekki óðs manns æði, eins og þú
hefur verið að gera, að gefa út djassmúsík á
íslandi?
Það varð dálítið löng þögn, nógu löng fyrir
gömlu klukkuna á veggnum til að slá tvö högg.
Það er eins og Tómas sé að hugsa sig um,
verður svolítið spekingslegur á svipinn.
Jú, ef þú reiknar dæmið út frá sjónarmiði út-
gefanda getur verið erfitt að reikna það út með
hagnaði. En maður hugsar ekki þannig. Þú
gerir þetta af því þig langar til þess. Ef þú getur
gert plötu gerirðu það ef þú vilt koma einhverju
á framfæri. Þannig að skynsemin kemur aldrei
fyrr en eftir á, enda eins gott.
- Nú er liðinn langur tími frá því að platan
með Nýja kompaníinu kom út og þú hefur sjálf-
sagt þroskast. Er þetta ekki orðið léttara fyrir
Þig?
Eeee ... jú, en þó kemur það á móti að eftir
því sem maður batnar, bæði sem bassaleikari
og lagasmiður, þá ræðst maður í erfiöari verk-
efni. Þannig að það léttist ekkert svo óskap-
lega, maður spennir bogann einfaldlega alltaf
hærra og hærra. Og svo skipulegg ég alltaf
sjálfur upptökurnar því þó það sé dálítið puð
hefur það þann kost að maður ræður því sem
maður gerir. Það hefur enginn útgefandi komið
með neinar athugasemdir, hvorki við lög, út-
setningar eða annað. Og þetta skiptir mig
ákaflega miklu máli. Ekki síst þegar maður
semur lögin, þá verður maður að geta gert
þetta eftir eigin höfði. Það sem meðal annars
skilur djassmúsíkina frá dægurtónlistinni er að
upptökustjórarnir og útgefendurnir eru ansi
mikið með puttana í músíkinni. Kannski eðli-
legt, þeir vilja að þetta sé aðgengilegt og
seljist. Þar með er maður búinn að framselja
hluta af sínu listræna frelsi, svo maður gerist
Leyfi frá bólivískum lögregluyfirvöldum til að
gista i Oruro.
nú hátíðlegur. Ég vil frekar búa við það að taka
á mig einhver verk sem þessu fylgja og geta
þá stjórnað þessu sjálfur, jafnvel þótt það kosti
kannski einhverjar vinsældir.
- En hvers konar djassmúsíkant ert þú?
Ætli sé nú ekki best að lýsa því með því
hverju maður er hrifnastur af og hverju maöur
er ekki hrifinn af. Nú er það einu sinni svo að
maður er ekki fastmótaður einu sinni fyrir
lífstíð. Maður er alltaf að breytast og skoðanir
manns og músíksmekkur með. Ég held samt
að það séu nokkrir drættir sem einkenna þá
músík sem ég hef komið nálægt. Ég er til aö
mynda mikið fyrir sterkar melódíur og lagræna
hugsun. Þetta verður að vera sönghæft innan
ákveðinna marka, en mér er líka illa við klisjur.
Ef ég á að lýsa i mjög knöppu máli því sem ég
vildi að einkenndi mín lög væri það að þau
væru sönghæf og frumleg. Það er að segja að
þau færu óvenjulegar leiðir að þessu setta
marki, ekki leiðir sem aðrir hafa rutt. Ég er líka
mjög hrifinn af rólegum lögum, ballöðum þar
sem fólk berar sálina og spilar og syngur úr sér
hjartaö, eins og Billie Holiday til að mynda. Og
svo er ég hins vegar mikið fyrir blúsaðan og
kraftmikinn djass.
Ég er ekki mikið fyrir svefngengilsmúsík og
er ekki hrifinn af tónlist sem tekur mið af nú-
tímatónlist, klassískri og hræringi þar á milli.
Þetta eru fullkomlega aðskildir heimar og mér
finnst að þær tilraunir sem menn hafa gert til
að bræða þetta saman hafi allar mistekist.
Flvað þjóðlögin varðar hef ég mjög takmarkað-
an áhuga á að blanda þessu saman. Þjóðlög
eru þjóðlög og djass er djass. Mér finnst oft
þegar menn hafa verið að hræra þessu
saman, þjóðlögum og djassi, að þetta hafi
runnið út í meinlaust dinnergutl. Ég er aðskiln-
aðarsinni í þessum efnum. I mínum huga er
blúsinn lykilatriði í þessum efnum og þá á ég
ekki bara við þennan tólf takta klassíska blús
heldur er það blústilfinningin og bláu nóturnar
sem gilda. Án þeirra er enginn djass fyrir mig.
Þeir sem ekki spila þær eru að spila eitthvað
annað en djass.
- Á djassinn framtíð fyrir sér hér heima?
Já, svo sannarlega. Menn hafa reyndar ver-
ið að spyrja þessarar spurningar síðastliðin
fimmtán ár. Ég held að þessi djassvakning,
sem hófst um miðjan áttunda áratuginn, hafi
smám saman verið að síast heilmikið út í þjóð-
félagið. Það hafa ekki verið gerðar neinar bylt-
ingar og ekki alltaf troðfull hús en ég hef það á
tilfinningunni að djassinn sé fyrir alllöngu viður-
kenndur sem gildur þáttur í íslenskri tónlistar-
menningu. Nú má kannski segja að móttöku-
skilyrði hafi verið betri síðla á áttunda áratugn-
um. Svokölluð uppakynslóð og sú tíska sem
henni fylgdi var kannski ekki nákvæmlega kjör-
hópur djasstónlistar, en það hefur breyst aftur.
- Er eitthvað sem þú sérð eftir að hafa ekki
gert?
Nú tottar Tómas pípuna sína í gríð og errg
um leið og hann kveikir í og snörlið í henni hefur
magnast til muna. Það leikur tvfrætt bros um
varirnar.
Nú ætti ég líklega að segja að ég sjái eftir
því að hafa ekki byrjað að leika á kontrabassa
þegar ég var fjórtán ára, í staöinn fyrir tuttugu
og sjö. En ég held ekki, hvað sem líður ókost-
um þess að byrja þegar maöur er orðinn
roskinn! En ég gæti ekki hugsað mér aö hafa
farið á mis við það sem ég gerði og ég hefði
ekki gert ef ég hefði verið farinn að spila á
kontrabassa. Þannig að ég segi bara eins og
Edith Piaf: Je ne regrette rien, ég sé ekki eftir
neinu.
- Ertu trúaður?
Ekki var ég það nú. Ég sagöi mig úr þjóð-
kirkjunni þegar ég var sextán ára, strax og ég
hafði aldur til. Ég varð frægur trúleysingi (
menntaskóla eftir að ég hélt mikla ræðu gegn
þjóðkirkjunni og hvatti til þess að hún yrði lögð
niður og menn kostuðu sitt trúboð sjálfir. Varð
af þessu nokkur hvellur og ég fékk meira að
segja nafnlausa níðvisu í pósti. En það var nú
svo mikið af skandalíserandi fólki í Flamrahlíð-
inni að þetta var innan þeirra hefða sem þar
ríktu. Ég verð að viðurkenna að ég hef ekki
mikið leitt hugann að þessu en nei, ég get ekki
sagt að ég sé trúaður.
Flér slitum við samtalinu, kláruðum kaffið.
Tómas hafði ekki tekið niður skemmtilegu leð-
urhúfuna sína og enn var hann í leðurjakkan-
um góöa. Og þegar við gengum út í síðsumar-
kvöldhúmið í höfuðborginni, sem var róleg að
kveðja enn einn daginn, hljómaði eitt að stefj-
um Tómasar í kolli undirritaðs. Það yrði gott að
sofna út frá því.
Djassplötur/diskar sem Tómas R. Einarsson hefur átt
frumkvæði að:
Þessi ófétis jazz (Jazzvakning 005) 1985
Hinsegin blús (AB 8702)1987
Nýr tónn (Skífan SLP, SCD 53) 1989
Islandsför (PS: Músík 91032, 91034) 1991
20. TBL. 1991 VIKAN 45