Vikan - 21.10.1993, Blaðsíða 14

BARNEIGNIR
tilraun hefur misheppnast. í
Bandaríkjunum hafa verið í
gangi sjálfshjálparhópar þar
sem fólki, sem ekki getur
eignast saman barn, er veitt
hjálp við að takast á við vand-
ann. Það er tilfinningalegt
áfall að geta ekki eignast barn
þegar fólk langar virkilega til
þess. Ég held að það sé oft
ekki skilningur meðal vina,
kunningja, aðstandenda og
annarra gagnvart ófrjósemi.
Hér er um að ræða málaflokk
sem þarf að gefa gaum.“
BARNEIGNIR
EFTIR FERTUGT
- Mikið hefur verið rætt um
það á undanförnum misserum
Þá vaknar stundum með fólki
eftirsjá og það langar til að
gera betur ef þess er kostur.
Sumir byrja seint í barneign-
um og nota tímann á milli þrí-
tugs og fertugs, jafnvel eitt-
hvað lengur, til þess að koma
börnum sínum í heiminn. Eins
vitum við ekki að hve miklu
leyti lenging á fæðingarorlofi,
atvinnuleysi og fleira hefur
áhrif á þá ákvörðun að eign-
ast barn á þessum tíma frjó-
semisskeiðsins sem öðrum.
í lok frjósemisskeiðs kon-
unnar getur til dæmis fjárhag-
urinn verið orðinn góður, hús-
næðið orðið fast og tryggt auk
þess sem fólk veit hvar það
stendur í lífi og starfi? Það er
„Á síöustu
árum hafa
Ijósmæöur
á sængur-
kvenna-
deildum
rætt viö
mæöurnar
um getn-
aðarvarnir
áöur en
þær fara
heim. Þaö
er spor í
rétta átt.“
að færst hafi í vöxt að konur
um fertugt taki upp á því að
eignast börn. Hvað finnst þér
um slíkt ráðslag?
„Það er margt sem ber að
hafa í huga ( þessu sam-
bandi. Það sem skiptir máli í
fjölskylduáætlun almennt er
að fólk hafi frjálst val hvað
varðar barneign. Við getum
því ekki sagt að það sé
óæskilegt á þessum tíma
nema ákveðnir álags- eða
áhættuþættir séu til staðar.
Margir íslendingar eignast
börn sín snemma og foreldrar
sjá fram á að það fari að
verða hálftómlegt í hreiðrinu
þegar þeir eru enn á besta
aldri. Oft er þá hugsunin sú
að eignast barn á ný. Sumum
finnst þeir jafnvel hafa misst
af miklu í uppvexti barna
sinna vegna þess að þeir voru
svo uppteknir af vinnu, námi
og því að eignast þak yfir höf-
uðið á meðan börnin voru lítil.
kannski búið að fá þá útrás
sem það þurfti og finnst það
hafa meiri möguleika en áður
vegna aukins þroska og
bættra aðstæðna að fást við
barnauppeldi. Þarna á fólk
sem sé möguleika á því að
eignast barn undir ákjósan-
legri kringumstæðum. Mér
hefur heyrst á mörgum kon-
um, sem ég hef haft samskipti
við á Kvennadeild Landspital-
ans og eru að eiga börn á
þessum t(ma, að þetta sé al-
veg ný upplifun, allt öðruvísi
en þegar þær eignuðust hin
börnin. Þá hafi þær tæplega
verið nógu þroskaðar en nú
geti þær virkilega notið þess
að eiga lítið barn. Varðandi
barneign á þessum tíma verð-
ur að taka mið af fleiri þáttum,
svo sem fyrra starfi konunnar.
Hjá framakonum getur barn-
eign á þessum tíma skapað
togstreitu milli þess að annast
barnið og þess að leggja sig
fram í vinnunni.“
- Margar konur eru smeyk-
ar við að eignast börn seint.
„Slíkt er alltaf fyrir hendi,
allar konur spyrja sig að því á
meðan þær ganga með hvort
þær muni eignast heilbrigt
barn. Á það ber hins vegar að
líta að eftirlit er gott. Það er
fylgst mjög nákvæmlega með
konum sem eru þrjátíu og
fimm ára og eldri til þess að
koma ( veg fyrir ýmis áföll á
meðgöngutíma og eftir fæð-
ingu, þar sem örlítið meiri
hætta er á slíku en hjá yngri
konum."
MEIRI FRÆÐSLU
„Það er mjög einstaklings-
bundið hversu mikilli fræðslu
og ráðgjöf um fjölskylduáætl-
un hver og einn þarf á að
halda. Sumir þurfa á mikilli
fræðslu og ráðgjöf að halda,
aðrir þurfa litla fræðslu og enn
aðrir allt þar á milli. Sumir
lesa sér til og þurfa aðeins að
fá staðfestingu á ýmsum þátt-
um. Aðrir hafa ekkert kynnt
sér hlutina og þá þarf að byrja
fræðsluna frá grunni ef vel á
að vera. Að þessu leyti er fólk
ákaflega misvel statt og heil-
brigðisstarfsfólk almennt er
alltaf hrætt um að þeir sem
mest þurfa á fræðslu að halda
komi ekki. Mikilvægt er þvi að
fræðslan sé aðgengileg og
kosti lítið eða ekkert þannig
að allir eigi möguleika á því
að notfæra sér hana.“
- Hverjir eru það sem mest
þurfa á fræðslu að halda?
„Fólk sem er í erfiðri félags-
eða fjárhagsstöðu þar sem
mörg börn eru fyrir og stutt á
milli barneigna. Það geta
einnig verið alls kyns vanda-
mál í fjölskyldum, svo sem
vegna óreglu eða geðrænna
vandamál, sem gera það að
verkum að fólk á erfiðara með
að taka skynsamlegar ákvarð-
anir. Mikilvægt er að geta
fyrirbyggt barneign til dæmis
hjá konu sem er eiturlyfjaneyt-
andi. Það eru því ýmsir
áhættuhópar sem æskilegt
væri að geta náð til.
Við þurfum líka að ná til
ungs fólks sem er að byrja að
mynda náin kynni og þarf
auðvitað á mikilli fræðslu og
ráðgjöf að halda. Fólk sem
hefur eignast barn þarf oft á
fræðslu og ráðgjöf að halda
eftir barneign. Undir lok frjó-
semisskeiðsins þarf einnig að
taka ákvörðun um hvað gera
beri á sviði getnaðarvarna
síðustu árin, hvort fólk vilji
setja einhvern endapunkt
þarna eða hafa þetta opið
þangað til yfir lýkur.
Það er einnig mikilvægt að
til dæmis á kvennadeild Land-
spítalans, þar sem kemur stór
hópur kvenna árlega vegna
fæðinga og kvensjúkdóma, sé
fræðsla og ráðgjöf í boði fyrir
þær konur sem hefðu áhuga
á slíku. Á síðustu árum hafa
Ijósmæður á sængurkvenna-
deildum rætt við mæðurnar
um getnaðarvarnir áður en
þær fara heim. Það er spor í
rétta átt.“
EFLUM ÞAÐ
SEM FYRIR ER
- Ætla samtökin að opna
göngudeild sem sérhæfir sig í
fjölskylduáætlun?
„Ef til vill mun félagið ein-
hvern tíma standa að slíku en
ég sé það ekki fyrir mér á
næstunni. Ég held að mark-
mið okkar ætti miklu fremur
að vera í því fólgið að stuðla
að því að bæta fræðslu og
ráðgjöf um fjölskylduáætlun
þar sem það á við og að hald-
ið verði lífi í þeirri hugmynd að
við þurfum á sérhæfðri
göngudeild að halda á þessu
sviði. Þess vegna er mikil-
vægt að blása lífi í kyn-
fræðsludeild Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur. Henni
hefur nú hljóðlátlega verið lok-
að án þess að nokkur hafi
tekið eftir því. Þetta var eina
deildin sem unnt er að segja
að hafi sérhæft sig í fjöl-
skylduáætlun á undanförnum
árum.
Með lokun deildarinnar hef-
ur fólk fengið þau skilaboð að
ekki sé þörf á starfsemi af
þessu tagi. Aðsóknin var
aldrei mikil. Tölur yfir það
hversu margir sóttu deildina
gefa okkur samt ekki rétta
mynd af því hve þörfin er mikil
í þjóðfélaginu. Það hefur nán-
ast ekkert verið gert fyrir
þessa deild til að sníða hana
að þörfum þess markhóps
sem hún þjónaði frá því hún
var stofnuð ef hún er borin
saman við sambærilega deild
á erlendum vettvangi. Deildin
reyndi af veikum mætti að
sinna hlutverki sínu en hefur
ekki fengið nægan stuðning
stjórnvalda.
Fræðslusamtökin vilja
gjarnan leggja sitt af mörkum
við uppbyggingu þessarar
deildar eða samsvarandi
deildar. Einnig viljum við
gjarnan sjá göngudeild á
þessu sviði sem væri í tengsl-
um við kvennadeild Landspít-
alans. Það má því segja að
stefna okkar sé að styrkja þá
starfsemi sem fyrir er fremur
en að samtökin sjálf ætli sór
einhvern rekstur." □
14VIKAN 21.TBL. 1993