Vikan - 05.03.1994, Blaðsíða 8

Toledo, miðaldaborg skammt frá Madrid, sem friöuö hefur veriö í heilu lagi.
Kórónusmíði í Toledo.
spænska ríkisstjórnin keypti
fyrir nokkrum árum á litla 20
milljaröa íslenskra króna.
Þetta safn er ekki síður
áhugavert, því þar getur aö
líta sýnishorn af verkum
helstu málara veraldar í for-
tið og nútíö.
Kristinn R.
Ólafsson.
GUERNiCA
Neöar viö sömu götu er safn
Soffíu drottningar þar sem
verk þekktra listamanna 20.
aldarinnar prýöa veggi, m.a.
ein frægasta mynd Picasso
og jafnframt ein þekktasta
mynd aldarinnar, „Guernica",
sem lýsir hryllingi styrjaldar i
sinni nöktustu mynd. Mynd-
efnið er sótt til árásar þýskra
flugvéla á baskneska bæinn
Guernica í spænsku borg-
arastyrjöldinni (1936-39) þar
sem stór hluti bæjarbúa var
stráfelldur. Myndina málaði
Picasso í tilefni heimssýn-
ingarinnar í París áriö 1937
en verkið fékkst ekki flutt til
Spánar fyrr en röskum 40 ár-
um síðar þegar Franco ein-
ræöisherra var allur og leyfi-
legt var aö fjalla opinberlega
um þetta viökvæma tímabil í
sögu Spánar í máli og mynd-
um eftir áratuga ritskoöun.
Aö sögn Kristins R. Ólafs-
sonar hvílir skuggi fortíðar-
innar vegna borgarastyrjald-
arinnar ekki lengur yfir
Spánverjum. Áöur en
Franco lést var þjóöfélagið
komið lengra í frjálsræðisátt
en yfirvöld vildu vera láta og
þess vegna gekk svo vel aö
endurreisa lýöræði í landinu.
Reyndar hefur komiö fram í
skoðanakönnunum aö allt
aö 30% Spánverja telja aö
spænskt þjóöfélag hafi verið
betra á Franco-tímanum en
það er í dag en hægri öfga-
hreyfingar í stjórnmálum eru
þó í algjörum minnihluta.
DALUR HINNA FÖLLNU
Breiögötur í Madrid, sem
nefndar voru eftir Franco og
stuöningsmönnum hans,
hafa nú fengið ný nöfn en
hins vegar veröur seint af-
máö hiö mikla minnismerki
sem hann sjálfur reisti sér í
Dal hinna föllnu í fjallgarði
um 50 kílómetra norövestur
frá höfuðborginni. Einræöis-
herrann lét pólitíska fanga
klappa og sprengja mikla
kirkju um 250 metra inn í
granítfjall og reisa 150 metra
háan kross ofan á klettinn.
Það er sérkennileg tilfinning
aö ganga inn í þessa tröll-
vöxnu kirkju i fjallinu sem
sögö er vera til minningar
um alla þá sem féllu í
spænska borgarastríöinu
1936-39, alls um 600.000
manns, en í gólfinu framan
við kórinn eru grafir Francos
sjálfs og Primo de Rivera,
stofnanda hinnar fasísku
Falangistahreyfingar, sem
hrintu styrjöldinni af stað
meö því aö hrifsa völdin af
löglega kjörinni rikisstjórn.
Bygging kirkjunnar tók tvo
áratugi og lauk áriö 1958.
Aldrei hefur orðiö Ijóst hve
margir fangar létu lífiö viö
hinar erfiöu byggingafram-
kvæmdir en föngum var
boðið aö stytta refsitíma sinn
með því aö vinna viö kirkju-
bygginguna í Dal hinna
föllnu.
Skammt þarna frá er ann-
aö minnismerki af allt öörum
toga sem er ekki síður vert
að skoða. Þaö er El Escorial
klaustriö, mikil steinhöll
byggð fyrir tilstuölan Filipp-
usar 2. Spánarkonungs á 16.
öld til minningar um sigur
Spánverja á Frökkum í orr-
ustunni viö San Quintin á
Lárentíusarmessu áriö 1557.
Klaustrið hefur veriö kallaö
áttunda undur veraldar og
hefur verið sérstaklega út-
nefnt af UNESCO, Menning-
ar- og vísindstofnun Sam-
einuðu þjóðanna, sem verö-
mætt menningarsögulegt
minnismerki. í klaustrinu er
m.a. aö finna mikla kirkju og
grafhvelfingu Spánarkon-
unga, svo og mjög merkilegt
bókasafn, mikilvægasta safn
arabískra bóka utan Dam-
askus. í El Escorial má einn-
ig augum líta málverk eftir
meistarana Tiziano, El
Greco, El Veronés, Lucas
og Goya.
TOLEDO - BORG
FRIDUÐ I HEILU LAGI
Enginn sem kemur til Madrid
má láta hjá líöa að heim-
sækja borgina Toledo, sem
er um 70 kílómetra sunnan
höfuöborgarinnar. Toledo
stendur á höföa sem Tang-
usfljót umlykur á þrjá vegu
en sjálf er borgin múrum girt.
Hún speglar marga bygging-
arstíla allt frá márískum og
gotneskum til endurreisnar.
Þaö er eins og koma aftur í
aldir aö ganga um þröngar
og bugöóttar götur borgar-
innar. Borgin var áður höfuö-
borg Spánar og fyrr á öldum
bjuggu þar Rómverjar, Vest-
gotar, Márar, gyðingar og
kristnir menn. Öll borgin hef-
ur veriö yfirlýst þjóöarminnis-
merki af spænskum yfirvöld-
um vegna feguröar sinnar
og glæstrar fortíöar og UN-
ESCO, menningar- og vís-
indastofnun Sameinuðu
þjóöanna hefur útnefnt hana
„Arfleifð mannkyns". í Tol-
edo er stór og afar glæsileg
dómkirkja sem byrjað var aö
reisa á 13. öld og var 300 ár
FRH. Á BLS. 41