Vikan - 05.03.1994, Blaðsíða 32

DÆGURMÁL
TEXTI: KRISTÍN JÓNSDÓTTIR/UÓSM.: GUNNAR GUNNARSSON
KEÐJUBREFA-
FARALDURINN
Islensku alfræðiorðabók-
inni sem Örn og Örlygur
gefur út stendur:
„KEÐJUBRÉF: bréf sem við-
takandi er hvattur til að
senda afrit af til tiltekins
fjölda manna. í keðjubréfum
eru stundum hótanír um
refsingu æðri máttarvalda
slíti viðtakandi keðjuna. . .“
Flestöll þekkjum við eða
höfum heyrt af svokölluðum
hamingjubréfum sem detta
inn um bréfalúguna og eng-
inn hefur hugmynd um hver
sendir þau. í þeim er boðuð
mikil heppni eða gæfa þeim
sem kemur þessum bréfum
áfram en þeir sem slíta hana
eiga yfir höfði sér gjaldþrot
eða eitthvað þaðan af verra.
Svo hafa skotið upp kollin-
um keðjubréf þar sem við-
takandi er hvattur til að
senda manninn sinn, kon-
una sína eða tengdamömmu
til þess sem efstur er á list-
anum og ef keðjan slitnar þá
gæti sá sem slítur hana átt
von á því að sitja uppi með
sinn eigin maka og tengda-
móður. Úff!!!.
Um þessar mundir eru
það aftur á móti peninga-
keðjubréf sem geisast eins
og eldur í sinu um landið. í
haust var það íslenskt keðju-
bréf sem fyllti norðlensk
veski en þegar þau bárust
sunnanmönnum þá var
markaðurinn svo til mettaður
þannig að margir sátu uppi
með óseld bréf. Þýskt keðju-
bréf hefur gengið hér á milli
manna í nokkurn tíma og
samkvæmt öruggum heim-
ildum hefur það gert margan
manninn nokkuð fjáðan. Þar
á bæ er það þýskt tölvufyrir-
tæki, KWO Datenverwaltung
h/f, sem heldur utan um
bréfin og fylgist með að bréf-
in gangi út. Ef einhver getur
ekki selt sín bréf þá er bréfið
afturkallað og einhver annar
fær tækifæri.
Svo eru það bréfin sem
hafa gengið það sem af er
árinu. Þar fer fremst í flokki
svokallað amerískt keðjubréf
en margir efast þó um upp-
runa þess. Telja það vera
jafn íslenskt og sauðskinns-
skórnir. Svo eru það fær-
eysk, svissnesk og ensk
bréf. Þetta enska er kallað
lávarðabréfið því þar er veríð
að ræða um nokkuð háa
upphæð sem kaupandi
bréfsins þarf að inna af
hendi. En ef allt gengur upp
þá á hann að fá þá upphæð
margfalt til baka.
Það, sem er þó yfirleitt
sammerkt með þessum bréf-
um, er að fólk þarf ekki að
reiða fram háar peningaupp-
hæðir. Yfirleitt er þetta á bil-
inu fimmhundruð til fimmtán-
hundruð krónur. Fólk virðist
líta á þetta sem nokkurskon-
ar happadrætti. Því hvort
sem þú spilar í Lottói, get-
raunum eða einhverju
happadrættanna þá veit
enginn fyrirfram hvort ávinn-
ingurinn verður nokkur.
SÖNN SAGA ÚR
KEÐJUBRÉFA-
HEIMINUM
Ég var stödd í bankaútibúi
þegar gömul skólasystir mín
snýr sér að mér og segir.
„Ertu búin að heyra af amer-
íska keðjubréfinu" ? Ég varð
eins og spurningarmerki í
framan. Keðjubréf!! Eina
reynsla mín af keðjubréfi var
blýantakeðja sem gekk þeg-
ar ég var unglingur og út úr
henni hafði ég ekki einn ein-
asta blýant. Með þá reynslu
að baki var ég ekkert sér-
lega uppveðruð yfir því að
einhverjir Ameríkanar hefðu
sent keðjubréf til íslands.
Þessi skólasystir mín gafst
þó ekki upp og fullyrti að
vegna þess hve keðjan væri
ný væru miklir möguleikar á
að ég gæti orðið moldrík. Ég
velti þessu fyrir mér og að
vel athuguðu máli var ég
viss um að ég, sem hafði
aldrei unnið neitt, hvorki í
Lottói, getraunum né í
happadrætti, myndi ekki
verða rík af einhverju keðju-
bréfi. „Nei þú freistar mín
ekki“, sagði ég. „Jæja, þú
veist ekki hverju þú ert að
missa af,“ sagði skólasystirin
og sneri sér að vinkonu
minni með miklum ákafa.
Þar voru viðbrögðin í lagi.
Hún Þóra vinkona mín,
sem fór með mér í bankann
þennan föstudagsmorgun,
mun sannarlega seint
gleyma honum. Hún tók við
þessu keðjubréfi og það var
eins og hún kæmist í ham.
„Svenni bróðir fær eitt, Siggi
í vinnunni hjá mér hefur ver-
ið á kafi í þessu, hann hlýtur
að vilja eitt og Magga á
hæðinni fyrir ofan hún tekur
örugglega eitt.“
Galdurinn við þetta bréf
var að það þrefaldaðist. Þú
fékkst eitt bréf, Ijósritaðir tvö
í viðbót við þitt og þurftir þar
með að koma þremur bréf-
um út. Hverju bréfi þurfti að
fylgja bankastimplað innlegg
upp á 500 krónur sem lagt
var inn á efsta nafnið á list-
anum. Þar með voru lagðar
1.500 krónur inn á hvert
nafn. Þegar þú varst búin að
leggja 500 krónurnar inn
skrifaðir þú nafnið þitt, banka-
númer og reikningsnúmer
neðst á listann og strokaðir út
efsta nafnið, nafnið sem þú
hafðir lagt inn á.
Næstu dagar voru ótrúleg-
ir. Magga á efri hæðinni
vann á stórri stofnun. Hún
fór með bréfið sitt þangað og
þar hófst hamagangurinn.
Ljósritunarvélin stoppaði
ekki. Allir vildu bréf. Þeir,
sem ekki vildu bréf á hádegi,
voru æstir í að fá bréf þegar
líða tók á daginn, þegar þeir
höfðu horft upp á fólk fara
hamförum. Konur sem karlar
stóðu eldrauð í framan við
Ijósritunarvélina og Ijósrituðu.
Flestallir, háir sem lágir sáu
gróðavon í þessum bréfum.
í hádeginu næsta mánu-
dag hringir Þóra í mig og til-
kynnir mér að hún sé búin
að fá 1500 krónur inn á
reikninginn sinn. Hún var
orðin æst. „Það hlýtur að
koma meira inn það eru allir
að biðja um svona bréf.“
Rétt fyrir klukkan fjögur
þennan sama dag hringir
hún aftur og tilkynnir mér að
upphæðin sé orðin 7.500.
Ég, sem hafði aldrei vitað að
svona keðjur gæfu eitthvað
af sér, varð hvumsa. „Hvern-
ig getur þetta gengið svona
hratt fyrir sig,“ spurði ég. „Jú,
sko þetta eru bara innlegg.
Þú leggur inn á reikning,
næsti leggur inn á reikning
og svona gengur þetta koll
af kolli. Eftir daginn getur þú
orðið efsta nafnið á listanum
og þá hrúgast peningar inn á
reikninginn þinn næsta dag.“
Ennþá var ég í vafa. Þriðju-
dagurinn rann upp. Símtal
frá Þóru í hádeginu. Hún var
komin með 18.000. Ég hélt
ró minni. Þetta var einhver
slembilukka. Um kvöldið
hringir Þóra og henni er mik-
ið niðri fyrir. „35.000 krónur.
Það eru komnar þrjátíu og
fimm þúsund krónur inn á
reikninginn minn.“ Ég gat
næstum því heyrt hjartslátt-
inn i henni í gegnum sím-
ann. Þetta var farið að vera
spennandi. Ég fór og sagði
fjölskyldumeðlimum mínum
hverju við værum að missa
af. Amerískri keðjubréfa-
geggjun janúarmánaðar
1994.
Það var komið að miðviku-
deginum. Hádegissímtal frá
Þóru. Nú var hvíslað.
„41.000.“ Ég gat varla beðið
eftir því að klukkan yrði fjög-
ur. Hvernig yrði staðan þá.
32 VIKAN 2. TBL. 1994