Vikan - 24.08.1999, Blaðsíða 24

Texti: Margrét V. Helgadóttir
Mynd: Hreinn Hreinsson

R :<•] hTíTí
Minningin um fyrsta skóladaginn lifir lengi.
Hvernig við völdum skólatöskuna af kostgæfni,
hvaða leið við gengum i skólann og hvernig kenn-
arinn tók á móti okkur. Tíminn iíður hratt og áður
en við vitum af erum við sjálf farin að upplifa
fyrsta skóladaginn í gegnum börnin okkar eða
frændsystkin.
Að byrja í skóla er
manndómsmerki
rétt eins og að
fermast og fá bílpróf. Þess er
beðið með eftirvæntingu og
dagarnir geta verið lengi að
líða þegar stóra stundin
nálgast. I huga barnsins er
skólinn nánast guðdómleg-
ur. Það hefur einungis heyrt
spurningar á borð við:
„Hlakkar þú ekki mikið til
að byrja í skólanum?“ Sem
betur fer heyrir barnið
aldrei um frumskógarlög-
málið sem ríkir á skólalóð-
inni og innan veggja skól-
ans. Þeir sterkustu og frek-
ustu eru sjálfskipaðir for-
ingjar og hinir hlýða. Börn
sem hafa verið vistuð á leik-
skóla gera sér ákveðnar
hugmyndir um heim skólans
og eru að vissu marki betur
undirbúin til að takast á við
þau lögmál sem þar ríkja.
I rauninni er stefnan í
málefnum byrjendakennslu
hérlendis alveg óskiljanleg.
Fimm ára börn eru vistuð á
leikskóladeild ásamt tuttugu
öðrum börnurn. Hópurinn
hefur þrjár til fjórar fóstrur
sér til halds og trausts.
Fimm til sex ára börn hætta
á leikskólanum, fara í sum-
arleyfi í nokkrar vikur og
byrja í grunnskóla um haust-
ið. Þá geta þau verið komin
í bekk með tuttugu og
þremur öðrum börnum en
aðeins einn kennari sem á
að kenna þeim og sinna öll-
um þeim vandamálum sem
upp koma. Það segir sig
sjálft að einn kennari ræður
engan veginn við að sinna
þessum stóra hóp. Ekki er
við kennarann að sakast í
þessum efnum heldur stefnu
stjórnvalda. Kröfurnar til
kennarans eru gífurlega
miklar. Hann á að leggja
grunninn að framtíð barns-
ins með lestrar-, skriftar- og
stærðfræðikennslu auk þess
að kenna barninu að fylgja
öllum þeim reglum og lög-
málum sem í skólanum
gilda. Auk kennslu þarf
kennarinn að skeina, reima
og þerra tár í tíma og ótíma.
í hugum margra foreldra
eru það hetjurnar sem geta
kennt sex ára bekkjum ár
eftir ár með góðum árangri.
Þessi staðreynd er oft sú
fyrsta af mörgum sem
„sjokkerar“ foreldra sex ára
barna. Reyndar verða
„sjokkin" oft mörg þegar
líða tekur á skólaárið. Eitt
foreldri sem gekk í gegnum
erfiðleika með barn sitt
fyrsta skólaárið vildi meina
að foreldrum sex ára barna
ætti að vera boðið upp á
áfallahjálp. Þetta var nú
meira sagt í gríni en þó eru
margir foreldrar sem upplifa
vanlíðan þegar litli unginn
byrjar í skóla.
„Siggi reif skóiatösk-
una mína“
Þegar skólinn fer að verða
hversdagslegur er hætt við
að mörg börn fari að kvarta
yfir skólanum. Þau þurfa að
læra heima, hlýða alls kyns
reglum og frjálsræðið sem
fylgdi vistinni á leikskólan-
um er horfið. Það er aldrei
tími til að leika sér. Þá fyrst
reynir á hversu vel þeim lík-
ar í skólanum og hvernig að-
lögunartíminn hefur gengið.
Komi upp einhver vanda-
mál með barnið er mikil-
vægt að taka á því. Barnið
trúir foreldrum sínum fyrir
líðan sinni og treystir á að
þeir hjálpi því að leysa úr
málunum. Foreldrar ættu að
hafa það hugfast að grípa
strax inn í ferli sem þeir telja
óæskilegt hvort sem það er
magaverkur eða einelti.
Barninu þínu á ekki að
þurfa að líða illa í skólanum.
Ef þú sérð leið til að breyta
líðan þess, gerðu allt sem þú
getur til að breyta henni.
Það er gott að tala við um-
sjónarkennarann eða ganga-
vörðinn, sama hversu lítil-
vægt málið er í þínum huga.
Eins og gefur að skilja getur
kennarinn ekki fylgst með
öllum á sama tíma og ef
strákurinn á næsta borði er
að krota á föt barnsins þíns
þarftu að hjálpa barninu að
takast á við vandann. Saman
getið þið leyst heilmikið. Til
að byggja upp sjálfstraust
barnsins þíns getið þið æft
ykkur í aðstæðunum heima
fyrir. Þú leikur strákinn á
næsta borði og leiðbeinir
barninu hvernig það skuli
tala við strákinn og ef það
gengur ekki skaltu hvetja
það til að ræða við kennar-
ann. Komi upp stærri mál
þurfa foreldrarnir sjálfir að
ganga í málið og aðstoða
barnið.
Foreldrum sex ára barna í
grunnskólum Reykjavíkur
er boðið á upplýsingafund
sem er haldinn í skólahverfi
barnsins vorið áður en barn-
ið byrjar í skóla. Þar eru for-
eldrum kynntar helstu boð-
leiðir og stuðningsaðilar
innan skólans.
Hvernig bregst barnið þitt við
nýjum aðstæðum?
Þú skalt búast viö hegðunarbreytingu hjá barninu þínu þegar þaö byrj-
ar í skóla fremur en aö láta hana koma þér á óvart. Þaö er misjafnt
hvernig þau bregðast viö breyttum aðstæðum. Sum börn taka upp á nýj-
um og óþekktum stælum sem minna helst á unglinga. Aörir fullorönast
heil ósköp á nokkrum vikum.
Feimna og óörugga barnið er f svolítilli hættu þegar það byrjar í
grunnskóla. Þaö er ágætt aö þú komir skilaboðum til kennarans um
hvernig persónuleiki barniö þitt er, þannig getur kennarinn fylgst betur
með því en ella. Feimna barnið gleymist gjarnan í skólastofunni. Það sit-
ur kyrrt, biður ekki um aöstoö og tranar sér ekki fram á nokkurn hátt. Á
skólalóöinni er það líka í töluveröri hættu því óörugg börn eru gjarnan
bitbein stríönispúkanna. Þau hvorki berja frá sér né hlaupa klagandi í
næsta kennara. Því getur reynst auövelt aö níöast á þeim. Biddu kennar-
ann að fylgjast vel með því sem fram fer á skólalóðinni því líðanin í frí-
mínútum skiptir miklu máli fyrir barniö.
Kraftmikla og sjálfsörugga barnið lætur ekkert stööva sig. Þaö er
gott ráö aö ræöa um reglurnar sem gilda í skólanum og láta kennarann
vita um litlu orkusprengjuna sem þú átt. Þetta er hiö dæmigerða barn
sem fer upp á bílskúrsþak aö ná í kisu og tæmir rusalföturnar á skólalóð-
inni ef þaö heldur aö þar sé eitthvað spennandi aö finna. Þetta barn gæti
alveg eignast eldri vini og farið aö leika við þá á skólalóðinni. Kraftmiklu
börnin eru líka í meiri hættu á aö lenda í slagsmálum og leiðindum því
þau taka gjarnan að sér aö vera friðargæsluliðar fyrir allan bekkinn.
24 Vikan