Vikan - 07.09.1999, Blaðsíða 50

Texti: Margrét V. Helgadóttir
Mynd. Gunnar Gunnarsson
Ein fyrirsætanna í skóla-
tískuþættinum, sem birt-
ist fyrir stuttu, er sænsk-
ísiensk ættaða stúlkan
Hanna Kristín Johanns-
son. Hún geislar af heii-
brigði í dag en sem
ungabarn var hún alvar-
lega veik sökum fæðuó-
þols. Hún mátti nánast
ekkert borða nema græn-
meti og ávexti en i dag
hefur fjölgað fæðuteg-
undunum sem hún má
láta ofan í sig.
anna Kristín
á íslenska
móður en
sænskan föð-
ur. Fjölskyld-
an býr í litlum bæ í Svíþjóð
en Hanna Kristín kemur ár
hvert til íslands ásamt fjöl-
skyldu sinni og dvelur hjá
ömmu og afa í sveitinni.
Allt frá fæðingu var hún
óróleg, grét stanslaust og
þyngdist lítið. Foreldrarnir
gengu á milli lækna í Sví-
þjóð en enginn fann neitt at-
hugavert við barnið. Hanna
Kristín var mjög grannvaxin
og maginn á henni útþaninn.
Þau komu til íslands í fyrsta
skipti þegar Hanna Kristín
var fjórtán mánaða. Ólöf,
móðir hennar, fór strax með
stúlkuna á heilsugæslustöð
foreldra sinna. Þaðan var
hún send beint upp á Lands-
spítala til frekari rannsókn-
ar. Gestur Pálsson, barna-
læknir, tók við Hönnu Krist-
ínu og fljótlega kom í ljós að
50 Vikan
barnið þjáðist af margs kon-
ar fæðuóþoli. Hún var með
mjólkur-, eggja- og glúten-
óþol, ofnæmi fyrir hnetum
og frjókornaofnæmi bættist
við síðar. Astandið var svo
slæmt að líkami barnsins var
hættur að vinna næringu úr
fæðunni, hann var einfald-
lega fullur að úrgagngsefn-
um. Til að byrja með voru
Hönnu Kristínu gefin lyf til
að losa út úrgangsefnin en
það tók líkamann tvö ár að
hreinsast algjörlega. Ólöf
þurfti frá og með þessum
degi að breyta öllum matar-
uppskriftum, sleppa hveiti,
mjólkurvörum og eggjum.
Hún sérbakaði brauð og
eldaði alltaf sérstakan mat
fyrir Hönnu Kristínu. Lækn-
arnir á Islandi fylgdust vel
með stúlkunni og hún heim-
sótti þá á hverju sumri fram-
an af. Fimm ára mátti hún
byrja að neyta mjólkuraf-
urða og mátti líkja því við
jólahátíð hjá barninu þegar
fyrsta jógúrtdósin var opn-
uð.
Mijkið úrval af sælgæti
á íslandi
Fyrir þremur árum
komust egg og matvörur,
sem innihalda egg, á mat-
seðilinn.
í dag eru það hveiti, rúg-
mjöl, korn og haframjöl sem
eru á bannlista og munu
verða alla ævi. Fyrir
skömmu var gerð rannsókn
á Hönnu Kristínu og þar
kom í ljós að líkaminn þolir
ekki glútenið. Því er talið að
glútenóþolið muni ekki eld-
ast af henni.
Við fengum Hönnu Krist-
ínu og móður hennar til gefa
okkur innsýn í þeirra dag-
lega líf þar sem sífellt þarf
að gæta þess hvað er á mat-
ardisknum.
Er ekki oft erfitt að þurfa
alltaf sérstakan mat þegar
maður er unglingur?
„Jú, stundum. Vinkonur
mínar í Svíþjóð eiga samt
alltaf eitthvað handa mér
þegar þær eru með afmælis-
veislur eða boð fyrir krakk-
ana í skólanum. Þær eiga
kex eða mömmur þeirra búa
til salat eða eitthvað gott
handa mér. Eftir að ég mátti
borða egg finnst mér ég
mega borða svo margt. Þeg-
ar krakkarnir eru að borða
kökur í afmælum borða ég
oft popp eða kartöfluflögur.
Mér finnst verst að fara inn
á pizzastaði, að finna lyktina
og sjá alla hina borða pizzur.
Mamma er samt dugleg að
búa til sérstakan mat handa
mér. Hún bakar pizzu úr
hveitiblöndu sem er glúten-
laus. Hún bakar líka brauð
handa mér úr blöndunni.
Þegar ég er á íslandi bakar
amma handa mér vöfflur úr
hveitiblöndunni þegar hinir
Nokkrar staðreyndir
um glútenóþol
Margir hvá þegar þeir heyra talað um glúten-
óþol, enda sjúkdómurinn afar sjaldgæfur á ís-
iandi. Læknar hérlendis hafa þó eytt drjúgum
tíma i að rannsaka þennan sjúkdóm sem hefur
reynst erfiður í greiningu og getur leynst lengi í
líkamanum.
lúten er eggjahvítuefni i
tegundum, sérstaklega í hveiti, byggi og rúgi.
Glúten-garnamein eins og læknar kalla sjúkdóm-
inn í meltingarveginum, lýsir sér þannig að litlu toturnar í
görnunum eyðast þegar einstaklingur með glútenóþol
neytir fæðu sem inniheldur glúten. Slímhúðin eyðist og
næringarefnin sogast ekki upp eins og þau eiga að gera.
Sjúkdómurinn getur verið allt frá því að vera einkenna-
laus og yfir í að valda verulegum einkennum frá nielting-
arvegi og alvarlegum merkjum urn næringarskort. Glúten-
óþol er töluvert algengt í nágrannalöndunum og þá sér-
staklega í Svíþjóð.
Þar í landi er talið að einn glútenóþolsjúklingur sé á
hverja 1000 íbúa og sjúkdómurinn er talinn vera einn al-
gengasti langvinni barnasjúkdómurinn í Svíþjóð. Á ís-
landi er hins vegar einn sjúklingur á hverja 9600 íbúa.
Helstu einkenni glútenóþols sjúklinga eru þyngdartap,
þreyta, slappleiki, niðurgangur, kviðverkir og útþaninn
kviður. Samkvæmt rannsóknum íslensku læknanna var
greiningartími sjúkdómsins að meðaltali sextán ár sem er
býsna langur tími. Ein ástæðan gæti verið sú að margir eru
einkennalausir eða einkennalitlir framan af ævinni og því
getur reynst erfitt að greina sjúkdóminn.
Heimildir: Glútenóþol í görn á íslandi - faraldsfrœði, sjúdómsmynd og greining.
Jón Sigmundsson, Hallgrímur Guðjónsson, Jóhannes Björnsson, Nicholas J.
Cariglia, Gestur Pálsson.
Lœknablaðið 1995; 81:393-400