Vikan - 21.04.1965, Blaðsíða 1

í
Jón Múli fullyrðir að 90% Þjóð-
rainnar hlusti á morgunútvarpið,
og í þeirri góðu trú fer hann á
fætur klukkan hálf sex á hverj-
um morgni.
En ég tilheyri tíuprósentunum
að öllu jöfnu, nema þegar bíllinn
er bilaður og ég þarf að fara með
strætó i vinnuna. Þá ræður strætó-
AMEN
06
HALELÚJÁ
stjórinn og meirihluti þjóðarinnar
og ég kemst þar af leiðandi varla
hjá því að að sofna á leiðinni.
Það var einn slíkan morgun,
að ég heyrði Jón segja alvöru-
þrunginni röddu, áður en hann
lagði nálina á hljómplötuna .....
hann var talinn efnilegur gítar-
leikari og mikiar vonir bundnar
við hann sem túlk hinnar æðri
nútímatónlistar. En svo komst
hann einhvernveginn yfir nokkrar
jassplötur, — og eftir það varð
hann aidrei samur maður."
Þetta er í stuttu máli aðaltemað
í Múlamúsíkinni, eftir þvi sem
ég hef komizt næst, og til að fyrir-
byggja allan mögulegan misskiln-
ing, vil ég taka fram að Þetta er
einnig mitt uppáhaldstema. Síð-
an þessi eftirminnanlega strætó-
ferð var farin, hef ég svissað yfir
í níutíuprósentin, þegar ég kemst
nógu snemma á lappir, og kann
bara vel við mig i þeim stóra hóp.
Ég rabbaði örstutta stund við
þá bræður, Jón Múla og Jónas
Árnasyni, og meiningin var raun-
verulega að spyrja þá eitthvað
um Járnhausinn, en það kom fljót-
lega í ljós, að þeir viidu sem minnst
ræða um þann náunga.
„Eg held það sé bezt að láta
krítíkkerana um það mál,“ sagði
Jónas hæglátlega, en brosti ör-
lítið í kampinn.
„Nú, en eitthvað verðið þið þó
að segja mér, bræður. . . . hvað um
tónlistina? Er ekki töluverð tón-
list i hausnum?"
„Músik, skulum við kalla það,“
Jón varð fyrir svörum. „Tónlist
er of stórt orð á þessum tima
dags.“
„Já, hvað um músikkina? Hvers-
konar músik er helzt um að
ræða?“
„Jaaaa," sagði Jón og leit spek-
ingslega út um gluggann „Músik
skiptist aðallega i tvo flokka, hæga
músik og fjöruga músik....“
„Já, hæga músikkin fjallar að-
allega um ástina," tók Jónas fram
í „en sú fjöruga um alla venjulega
hluti.“
„O-jæja. Hæg músik getur fjall-
að um fleira en ást,“ sagði Jón.
„Það er t.d. eitt sálmalag í stykk-
inu, og það fjallar ekki um ástina
— beinlinis. Það er náttúrlega
eftir því hvernig það er tekið.
Það er eins og útlendingur sagði
einusinni um okkur Islendinga:
„Á Islandi eru 13% íbúanna iúth-
erstrúar, 1% katólikkar, 1% að-
hyllist hin og önnur trúarbrögð,
Stutt rabb
við höfunda
Járnhaussins,
JÓN MÚLA og
JÓNAS ÁRNASON
en afgangurinn er algjörlega trú-
laus.“
„Hann hefur sennilega verið nær
sannleikanum, en hann sjálfan
grunaði," kvað ég við.
„Það finnst mér ekki ósennilegt.
En hvað sálminum viðvíkur —
og raunar flestum öðrum sálm-
um — þá er allt undir því komið
í hvaða hugarástandi söngvarinn
er. Ef fimm menn syngja sama
sálminn, er líklegast að einn Þeirra
brenni upp af trúaráhuga, annar
fái örlítinn kökk í hálsinn í miðju
þriðja versi, sá Þriðji syngi af
eintómri skyldurækni, fjórði púi
undir með bassarödd af því hann
kann ekki erindið og sá fimmti
syngi alls ekki með af því hann er
að kveikja sér í sigarettu."
„Hvernig datt þér þá i hug að
fara að kompónera sálm?“
„Jú, ástæðan er vafalaust sú
að mig hefur alltaf langað óskap-
lega til að kompónera prelúdiu
fyrir orgel, en af einhverjum á-
stæðum hefur aldrei orðið af því.
Og nú er svo komið að ég er lík-
lega einasti dægurlagahöfundur
landsins, sem ekki á orgelprelúdiu
í fórum sínum.
Þetta er örlítil tilraun til þess
að bæta úr þessum skorti, — en
ég vil taka það fram að það vant-
ar alveg úrvinnslukaflann í verk-
ið.“
„Það er aðeins vegna þess, að
hann er ekki eins lærður og Bach,“
skaut Jónas inn í.
„Hvað hefur þú.... hefur þú
annars lært nokkuð að ráði í
kompósísjón eða spilamennsku,
Jón?“
„Nei, því miður. Ég hef blásið
í trompet í 30 ár aðeins — með
hviidum að sjálfsögðu — og þetta
fer að koma.“
„Fyrir utan trompetleikinn. . . .
varstu á tónlistarskóla ?“
„Ég var í eitt ár í læri hjá Karli
Ö. Runólfssyni. ... og lærði á
trompet."
„Ég lærði líka að blása einn
fanfara,” sagði Jónas. „Da-da-da-
da-da-da-da. Do-do-do-do-do-do-do
.... o. s. frv. og blés það út um
gluggann á Hverfisgötunni á síð-
kvöldum. Það vakti óskipta at-
hygli nágrannanna og ekki sízt
danska sendiráðsins. Höfuðstöðvar
jassins á Islandi voru þá á Hverfis-
götu 30....“
„Og i lúkarnum á Gulltoppi,"
bætti Jón við.
„Já, Jón fór með trekkifóninn
sinn á síld,“ sagði Jónas, „og smit-
aði áhöfnina meira og minna af
E'llingtonitis og bljúsbólunni.
Svona getur spillingin gripið um
sig öllum að óvörum."
„Já, það var „Le jazz hot“ um
borð í Gulltoppi," sagði Jón. „Ég
man að ég var einu sinni að drag-
ast í kojuna þegar svart úfið höf-
uð kom i ljós undan teppi ein-
hversstaðar lengst inni í lúkar,
og þokuhás rödd eins skipverjans
sagði: „Heyrðu Jón, spilaðu fyrir
mig lagið, sem píanóleikarinn lék
.... það er svona.... svona....
svaka hægt.“ Maðurinn átti auð-
vitað við St. Louis Blues með
Tatum. Annars er mér ekki grun-
laust um að margir félaga minna
þarna hafi haft gott af músikinni
og að hún hafi í rauninni haft
varanleg áhrif á efnahagsiif Is-
lendinga. Þarna voru t. d. þeir
Auðunsbræður, sem síðan hafa
verið allra manna fisknastir, og
Sigurður Bjarnason alþingismaður,
sem þó mun hafa komizt klakk-
laust frá spillingunni •— og fleiri.“
„Þú hefur stuðlað að mikilli
músíkmenningu þarna um borð,
Jón.“
„Já, þeir voru fljótir að læra
og kunnu góð skil á hinum ýmsu
blæbrigðum tónlistarinnar. Til
dæmis man ég að ég var einhverju
sinni að flauta Jonny-Hodges-sóló
niðri í nótabát í blíðskaparveðri
og góðu skapi, — þegar skipstjór-
inn hrópaði svo heyrðist um allan
Norðurlandsfjórðung: „Hættu
þessu helvítis sinfóniublístri strák-
ur!“
„Hann hefur álitið að þú værir
að blistra á ykkur brælu," sagði
Jónas. „Það er nefninlega hægt
að blístra á sig brælu með svona
ábyrgðarlausri tónlist, — og ekki
batnar það ef maður klórar í
mastrið um leið. Þá er brælan bók-
uð.“
„Jónas er mikið fróðari um
svona hluti en ég,“ útskýrði Jón.
„Hann er t. d. sérfræðingur í
kommusetningu, og hann á heiður-
inn af öllum þeim kommum, sem
koma fyrir í Járnhausnum, ég
nota bara strik, þar sem mér
finnst þau eiga bezt við. Þessvegna
er dálítið ósamræmi i köflunum.
Það sem Jónas hefur skrifað er
vísindalega kommusett, en mitt
er strikað."
„Já, hann hefur löngum verið
gefinn fyrir strik, pilturinn," sagði
Jónas. „Bæði prakkarastrik og
önnur strik. Þegar við vorum að
semja Deleríum Búbónis, þá var
hann hérna í Reykjavík, en ég
austur á Norðfirði. Svo skrifuð-
umst við á og útskýrðum hvor
fyrir öðrum ýmsa þætti leiksins.
Það var verst þegar hann var að
útskýra fyrir mér músikina. Þá
voru lágu tónarnir strik, staðsett
neðarlega á blaðinu, en háu tón-
arnir voru önnur strik, nokkru
ofar. Þannig kom það mér fyrir
sjónir. Svo átti ég að semja texta
við lagið.“
„Það er sem sagt Jón, sem sér
um tónlistina — músikkina, meina
ég — en þú semur textana?"
„Já, i stórum dráttum er það
þannig. Ég hef gaman af að semja
texta. Hef álíka gaman að því og
aðrir að ráða krossgátu.... ég
á orðabók Sigfúsar Blöndal. Hún
er ómissandi á hverju músikheim-
ili.“
„Það er töluverð músik i stykk-
inu, er það ekki?“
„Jú, magnið er þó nokkuð. Það
eru 10—11 strengir og nokkrir
blásarar. Annars reynum við að
halda músikkinni í því íormi að
hún gefi aðeins smekk af jassi,
— og slíkt er allt til bóta.“
„Við reynum eftir megni að
komast hjá rafmagnsgítörum,"
bætti Jónas við „harmónikkum og
öðrum græjum, sem tilheyra nú-
tímatónlist. Jón er svo harður af
sér, að ég má ekki einu sinni minn-
ast á harmóníkku i textunum.
Mér varð það á í eitt sinn að
nefna harmóníkkuhljóma....... ég
hef þá líklega verið undir áhrifum
frá Svavari Ben„ því mér dugar
ekkert minna en stórmeistari i
þeim efnum, — en það var sen-
sorerað burtu með snúðugheit-
um.“
„Það ríkir nákvæmni i einu og
öllu....?“
„Já. Það verður að vera. Þetta
er alvöruleikrit, skal ég segja þér,
og þá má ekki kasta til þess hönd-
um. Ég skal t. d. láta þig vita að
hann Gunnar Bjarnason hefur var-
ið miklum tima til að stúdera
klæðaburð sjómannastéttarinnar
og tízkuna á síldarplönunum. Hvað
leiknum viðvíkur, þá hefur Sjó-
fang h/.f lánað mikið af þeim,
en annað er mestmegnis fengið
hjá Ellingsen og í Geysi. Gunnar
hefur líka stúderað fiskiflotann
gaumgæfilega, allt upp I 3000
tonn.“
„Þú verður að skrifa eitthvað
um ballettinn," sagði Jón. „Það
er alvöruballett í stykkinu, skal
ég segja þér. Það tilheyrir nú til
dags.“
„Já, þetta er klassískur ballett,
og ‘ hreinasta meistarastykki,'
bætti Jónas við. „Og ég er viss
um að dansararnir gætu dansað
fjörugan og listrænan dans, og
jafnvel tvistað eftir....“
„Morgunútvarpinu!" bætti Jón
við og brosti.
Og þannig endaði viðtalið á
sama temanu og það byrjaði:
Morgunútvarpinu, og Þótt úr-
vinnslukaflinn sé kannske ekki
upp á marga fiska, þá verður það
að skrifast á minn reikning að
mestu leyti. En til að bæta aðeins
úr skákinni, þykir mér hlýða að
Ijúka kaflanum með örlítilli and-
ágt „á la Múla’’, — og biðja les-
endur að taka undir með mér í
sálminum „Amen og halelújá" —
beint úr Járnhausnum. —
G.K.
AMEN OG HALELÚJÁ
Að andinn sé ekki eilifur
er eintómt blaður og snakk,
og þeir sem gapa og gal’ um slíkt
eru grefils rakkarapakk,
og þeir sem gapa og gal’ um slikt
eru guðlaust rakkarapakk.
Við trúum allir á andans mátt,
og allir fögnum við því,
að þegar líf’ okkar lýkur hér,
við lifnum allir á ný,
að þegar lif’ okkar lýkur hér,
við lifnum allir á ný.
Þá liður sálin um loftin blá
og líkist vængbreiðum svan,
og upp hún leitar í æðri heim
og á æðra tilveruplan,
og upp hún leitar í æðri heim
og á æðra söltunarplan.
Þar leiðast englar í Ijúfri ró
um laufguð skóganna göng
og fljúga stundum í flokkum upp
með fjaðraþyt og með söng,
og fljúga stundum í flokkum upp
með fjaðraþyt og með söng.
Já, þangað, sál mín, þú seinna meir
munt svífa flugfjöðrum á
i dýrð og fögnuði upp upp upp,
og amen og halelújá,
í dýrð og fögnuði upp upp upp,
og amen og halelújá.