Vörður - 11.07.1923, Qupperneq 2

2
V Ö"R Ð U R
urinn hafi komið fram meö sem
fjárbeiðnir, er rekinn rembihnút-
urinn á það með alt að 10000
kr. jjárveitingu eða nærri því
eins háa og alt verkið á að
kostali
Nú er manni spurn: Vissi
fjárveitingarnefnd og þingið ekk-
ert um þessa málavöxtu? Kynti
það sjer ekki málið betu.r en
þetta? Fékk það enga áætlun
um verkið að sjá (eða ekki þá
rjettu)? Eða eftir hvaða reglu er
slilkt fje veitt? Er það veitt í
hrossakaupum og alveg út i
bláinn? — Þó að til sje tekið
»þriðjungur kostnaðar«, þá er
þó ^þetta einkennilegt gáleysi,
sem gefur of mjög undir fótinn
með misbrúkun. Enda óskiljan-
legt að veita fje á slikan hátt á
þessum tímum. Þó ekki sje nema
vegna fordæmisins.semþað gefur.
Auk þessa beina fjártillags,
veitti þingið í fjárlögunum fyrir
1924 lánsheimild úr viðlagasjóði
alt að 5000 kr. til þess að kaupa
læknisbústað f Síðuhjeraði. Eins
og gefur að skilja er það ekki
til þess að kaupa jörðina, sem
engin ástæða er til að ríkið fari
að selja, eða hjeraðið að kaupa
af rikinu. Þaö hlýtur að vera
til þess að kaupa husið, þó
reyndar óskiljanlegt sje, því að
læknishjeraðið hefir þegar keypt
það af sýslunni, eins og getið
var, fyrir rúmt 3000 kr.l Og
mest af þvi kaupverði (alt sem
talið er óborgað sýslusjóði) segja
kunnugir einmitt standa sem
lán i viðlagasjóði, sem sýslan
fjekk fyrir fáum árum og nú
er komið á hendur hreppanna!
— Fjekk nú þingið ekkert um
þetta að vita, eða er það orð-
in regla, að fjárveitinganefndir og
þingmenn kynni sjer ekkert
hvernig á stendur? Er bara fjenu
ausið út f vitleysu, eða með
»hrossakaupum« um atkvæði
eða einhverju lúalegu svoköll-
uðu flokksfylgi?
2. Jóhannesi Guðmundssyni á
Herjólfsstöðum (áður á Sönd-
um) hefir í fjárlögum þeim, er
þingið samþykti, verið veitt
1000 kr., vegna skaða af Kötlu-
gosi. Hverja skýrslu gaf nú
þingmaðurinn um ástæður hjer
að lútandi? Eða var ekki um
það spurt?
Var því leynt, að Jóhannes,
sem kunnugir fullyrða að ekki
hafl beðið meiri skaða, þegar
öll kurl komu til grafar, en
ýmsir aðrir um miðbik Vestur-
Skaftafellssýslu, fjekk fyrir sjer-
staka aðhlynning meiri hluta
sýslunefndar, langmestan styrk
úr Kötlusjóði (af samskotunum),
ssm sje kr. 3500,00, þar sem
enginn annar fjekk nema mest
nokkur hundruð og flestir í tug-
um? Skýrsla um þessa úthlutun
var gefin út hjer í sýslu fyrir
fáum árum og er mönnum það
minnisstætt. — Eða var frá því
skýrt af þingmanninum, er hann
bar fram þessa fjárbeiðni, að
samkvæmt slíkri veitingu á fjöldi
bænda í Skaftafellssýslu rjett-
mœta kröfu til styrks vegna ó-
bætanlegs tjóns, er þeir biðu af
völdum Kötlugossins?
Ef þingmaðurinn hefir drep-
ið yfir þetta, var þá heldur ekki
af öðrum neitt grenslast eftir
þessu, en Qenu að eins fleygt út?
3. Eftir því, sem komið er út
af skjalaparti þingtíðindanna,
hefir þingm. V.-Skaft. loks beðið
um allmikla fjárfúlgu, eins og
hann orðaði það, til lendingar-
bóta í »Bás« við Vík í Mýrdal,
helming kostnaðar alt að kr.
7500,00 [og þannig fjelst fjár-
veitingarnefndin í neðri deiid á
það og siðan sjálf neðri deild.
Hvaða kynning höfðu nú þing-
menn af málavöxtum hjer? —
Vissi fjárveitinganefnd ekki, að
hjer hvorki var nje gat verið
um neina lendingarbót að ræða,
heldur að eins vegagerð í fjalls-
skriðu (sbr. skýrslu verkfræð-
inganna um hafnarrannsóknir
1917—21, bls. 7—8, og er sú
skýrsla nú i margra höndum).
Að áliti verkfræðinganna og fjöl-
margra annara er vegagerð þessi
eða vegur á þessurn stað hættu-
spil, enda að mestu alveg á-
rangurslaus, þar sem einmitt
lendinguna eða lendingarbótina
vantar í »Básnum«, en hún má
víst kallast ókleif um órekjan-
lega tíð og enda vafasamt, hvort
nokkurn tima tekst (sjá sömu
skýrslu, þar sem tilraun til
lendingarbótu í »Bás« er talin
muni kosta ekki minna en hálfa
milj. kr.j. Margir telja þvi sliku
fje til vegabóta í skriðum þess-
um gersamlega varpað í sjó og
urð, án vonar um nokkurn á-
rangur. Eða ráðlögðu verkfræð-
ingar þessa fjárveitingu, sem
vitanlega átti að vera skilyrði
fyrir henni?
í fjárlögunum, eins og þau
sjást endanlega afgreidd frá
þinginu, er þó þessi fjárveiting
flutt úr 16. gr. og til 13. gr. B.
vegamál, er nú breytt um nafn
frá því, sem flutt var og sam-
þykt í neðri deild, og heitir orð-
ið: Til vegagerðar að »Bás« o.
s. frv.; er eins og einhver skima
hafi þá að síðustu verið farin
að renna upp fyrir þingmönn-
um (væntanlega í efri deild) og
að þeir hafi orðið blekkingar-
innar — lendingaragnsins —
varir!
Það er ekki gott að hafa á móti
því aö leggja fje til »lendingar-
bóta«, ef það er kallað því nafni,
enda þótt sum dæmin frá liðn-
um árum ættu að gera menn
varfærna í því, að rasa ekki
fyrir ráð fram og að blanda
ekki saman virkileika og »húm-
búkki«, þvi að slíku er aldrei
bót, En þetta mun vera þakk-
látt þingmanna-kjósendafylgis og
hrossakaupamál nú á tímum.
Blaðið verður að virða mjer
til vorkunnar, að við búand-
menn svona langt í burtu frá
þingstaðnum höfum ekki getað
fylgst með í ræðum og skýring-
um þingmanna. En upplýsinga
um þessi atriði er beiðst sök-
um þess, að siðspilling í fjár-
uiálum fer mjög í vöxt á landi
voru. Og%svo er hitt, að þótt
það takist í eitt skifti eða svo
að svæla út fje með misjöfnu
móti, þá er enginn vafi á því,
að ef eitthvað er óheilt við fjár-
veitingar til einhvers kjördæmis,
þá hefnir það sín siðar og kem-
ur niður á hlutaðeigandi hjer-
aði og er verst fyrir það í fram-
tíðinni,
Skajt/ellingur.
Svör.
»Vðrður« er ekki »þinghnút-
unum« nægilega kunnur til þess
að getað svarað fyrirspurnum
þessum til fullrar hlítar. Eins
og nærri má geta er erfitt að
vita hvað bak við tjöldin gerist
og ef um »hrossakaup« er að
ræða munu þau eflaust þar
gerast. Það er kunnugt af at-
kvæðagreiðslum á þingi, að
þingm. Vestur-Skaftfellinga er ör
á fje rikissjóðs, en ekki minnist
ritstj. »Varðar« og var hann þó
þingskrifari, að örlæti hans
kæmi fremur fram gagnvart
hans kjördæmi en öðrum.
Eftir því sem fyrirspyrjand-
anum segist frá er fjárveitingin
til sjúkraskýlisins alt of há, an
bótin er þar, að ef stjórnin
heldur rjett á, þarf ekki að verða
skaði af þessu, því að fjárveit-
ingin er bundin því skilyrði, að
hún megi ekki fara yfir þriðjung
kostnaðar. Mál þetta hlýtur að
hafa legið fyrir fjárveitingarnefnd
og um það munu ekki hafa
orðið deilur í þinginu. En von-
andi, að sjeð verði um það, að
landssjóður verði ekki fjefleltur
út af þessu og vel er að upp-
lýsingar sem þessar komi fram
til leiðbeiningar fyrir rjetta hlut-
aðeigendur.
Lánsheimildin til þess að
kaupa læknisbústað í Síðuhjer-
aði virðist eftir upplýsingum
fyrirspyrjandans jafn fráleit,
hvort sem þar er átt við húsið
á læknisbústaðnum eða jörðina.
Jörðina má að eins selja, ef það
er samrýmanlegt ákvæðum
þjóðjarða — eða kirkjujarða-
sölulaganna og þá er ákvæðið í
þeim lögum hversu fara skuli
um greiðslu andvirðisins og þau
ákvæöi eru hagkvæmari en láns-
kjör fjárlaganna. Lánsheimíld
þessi sýnist því næsta undarlegt,
og það allra merkilegasta er að
hún er ekki til neinna bóta fyrir
hjeraöið eða aðra.
Um styrkinn til Jóhannesar
Guðmundssonar hjelt þingm.
Veslur-Skaftf. allítarlega ræðu
og skýrði svo frá i henni, að
maður þessi hefði orðið harðar
úti en nokkur annar á Kötlugos-
svæðinu. Hann mun einnig hafa
tekið það fram, að hann hafi
fengið styrk úr samskotasjóði,
en ekki skal um það fullyrt,
hvort hann skýrði frá upphæð-
inni eða hlutfallinu milli stj'rks
hans og annara. En víst mun
það, að þingm. fullyrti, að þessi
maður ætti mesta sanngirniskröfu
á slyrk vegna gossins.
Lendingarbótamálið mun að-
allega hafa sætt meðferð í nefnd
og getur þetta blað eklti gefið
uppl. um það mál.
Ef fyrirspyrjandinn er ekki
ánægður með þessi svör má ef
til vill bæta úr því þegar þing-
tíðindin koma.
Jaröfræölngur danskur
Niels Nielsen ferðast hjer um
landið í sumar lil þess að rann-
saka rauðablástur, og ætlar svo
er til Kaupmannahafnar kemur
að verja doktorsritgerð um það
efni við Háskólann þar.
Bjering Pelersen danskur stú-
dent og Pálmi Hannesson stú-
dent frá Skíðastöðum í Skaga-
firði ferðast einnig um landið i
sumar og ætla að kynna sjer
háfjallagróður og siðasta gosið.
Tyær Iögfræðisbækur.
Einar Arnórsson próf. juris
liefir nýlega gefið út, sjerstak-
lega lianda Háskólanemendum,
tvær lögfræðisbækur, aðra um
áfrýjun einkamála en hina um
afbrigðilega meöferð einkamála
í hjeraði. Bækur þessar eru ekki
prentaðar heldur fjölritaðar og
er það eflaust gert kostnaðar
vegna. Áður hefir Einar meðal
annars gefið út bók um meðferð
einkamála og aðra um meðferð
opinberra mála, og þykja báðar
ágætar bækur. Hann ritar
manna Ijósast og betra mál en
flestir. Lögfræðisþekkingu hefir
hann svo mikla, að óhætt mun
að lelja hann lögfróðastan mann
hjer á landi.
Þessar nýju bækur hans bera
vott um sömu eiginleikana og
fyrri bækur hans. Þær eru svo
skýrar, að hver og einn getur
fylgst með í þeim og trúlegt
þykirmjer, aðlögfræðingar lands-
ins vilji ná í þær sem fyrst. Sú
bókin, sem fjallar um áfrýjun
einkamála er vitaskuld einkum
handa nemendum Háskólans, en
sennilegt er, að hæstarjettarmála-
flutningsmenn geti sólt þangað
lausn ýmsra vafamála, því að
ýms atriði eru þar tekin til
meðferðar.semorkaðhafatvímæl-
is. Bókin um afbrigðalega meðferð
einkamála í hjeraði mun verða
kærkominn gesturöllum hjeraðs-
dómurum, því að oss hefir
hingað til vantað mjög tilfinn-
anlega kenslubók um þetta efni.
Bókþessifjallar um sáttanefndar-
mál.gestarjettarmál, víxilmál.sjó-
dómsmál, fasteignamál, einka-
lögreglumál, barnsfaðernismál,
hjúskaparmál, eignardómsmál,
ógildingardómsmál, mál til lög-
ræðissviftingar og mál til að
sanna dauða horfins manns.
Eins og tekið hefir verið fram
eru bækur þessar ljett og lipurt
ritaðar og höf. er svo þektur
orðinn sem vísindamaður, að
enginn efast um rjetta meðferð
efnisins, enda er tilgangurinn
ekki að reyna að rökdæma bækur
þessar, heldur að leiða athygli
lögfræðinga og annara, sem það
kynni að fýsa að vita, að þess-
um nýju bókum.
„Tíinlnn“.
»Tíminn« forðast að nefna
»Vörð« með nafni og kallar
hann ýmsum uppnefnum, svo
sem »kosningablaðið«, »flugrit«
o, fl. o. fl. Af þessu er auðsætt,
að »Timinn« óskar »Verði« ekki
langra lffdaga, en vafasamt mun,
að honum hepnist að standa
yfir höfuðsvörðum þessa blaðs
og þeir lifa stundum lengst, sem
með orðum eru vegnir. En svo
mikið er hægt að fullvissa »Tím-
ann« um, að »Vörður« hættir
ekki að koma út fyrst um sinn
og kosningarnar í haust hafa
engin áhrif á lífdaga hans.
»Tíminn« er líka eitthvað með
áhyggjur út af pappírnum í
»Verði«, en viiji hanti fá upp-
lýsingar um hvaðan pappírinn
er, er best fyrir »Tímann« að
spyrja prentsmiðjuna um það,
þvíað húná samkv. samningum
við blaðið að leggja til pappírinn.
Þeir sem kynnu að hafa 1.
og 2. tölubl. þessa blaðs til út-
sölu, eru beðnir að gjöra svo
vel og endursenda þessi eintök,
ef þau ganga ekki þegar út, með
því að upplagið er alveg á þrot-
um og mikil eftirspurn eftir þvi.
Svarað
athugasemdum.
í ársrili Fræðafjelagsins 1923
hefir próf. Finnur Jónsson birt
rildóm um rit mitt: Torskilin
bæjanöfn í Skagafjarðarsýslu.
Vegna þess að sumar aðfinslúr
doktorsins við skýringar mínar,
byggjast að mínu álíti, á svo
lausri undirstöðu, tel jsg rjett,
að bindast ekki orða til and-
svara. En alveg er það frágang-
sök, að koma fram með allar
ástæður í stutlu máli, og verð
jeg að láta þetta nægja að sinni.
Prófessorinn segir: »Hann (þ. e.
jeg) kemur enn*j fram með þá
háskalegu villukenningu að íleir-
tölunöfn, sem Vaglir, Akrir,
Fjósir eða Fjósar, Giljar, Seljar
o. s. frv. sjeu röng ..... Það
er eins og jeg sagði í ritgjörð
minni, beinlínis lögmál I tung-
unni að ummynda (einkum)
hvorugkynsorð í fleirtölu, þegar
þau verða eiginnöfn. Þella lög-
mál er jafngamalt Islandsbygð
og til vor komið frá Noregi.
Hjer má engu hagga og ekki
ástæða til að hagga neinu« (bls.
141). Hjer er margt að athuga.
Fyrst og fremst hef jeg aldrei
ritað um þetta fyr, og því er
það rangt, að jeg komi enn með
þessa »háskalegu villukenningu«.
Endinguna ir í nöfnunum Vagl-
ar og Akrar vill prófessorinn
verja eftir mætti, og ritgerð hans
sýnir að honum er illa við, að
fleiri nöfn en þessi, sjeu færð
til rjetts máls. Jeg hef sýnt
fram á það í áðurnefndu riti,
að endingin ir, finst í þessum
nöfnum fyrst á síðasta hluta 15.
aldar. — Samt hefir rjetta beyg-
ingin ar- haldist við jafnframt,
því Á. M. ritar Vaglar, Akrar,
og ýmsir fleiri hafa alt af ritað
þannig, og er gert enn í dag.
Jeg verð að neita því eindregið,
að það sje lögmál í tungunni,
sem breytir þessum nöfnum.
Þetta er vottur þess, að tilfinn-
ing manna og smekkur fyrir
rjetlu máli, hefir sljófgast (sbr.
ruglinginn á stöfunum e og i í
nútiðarmáli) og svo hafa þessi
nöfn og fleiri aflagast í beygingu.
I samnöfnum hefir beygingin
haldist óbreytt til þessa dags og
því er sagt, steinar, dagar, akrar,
vaglar, baglar ekki, steinir, dagir
o. s. frv. Orðin Vaglar, og Akrar,
eru hrein a-stofnorð k.k. í fleir-
tölu og jeg legg áherslu á það,
að þess kyns orö með a-í stofni
eru eldri en íslandsbygð,**) og
sárfá þeirra hafa riðlast milli
ílokka. Og furðulegt er það, að
málfræðis prófessor skuli stað-
hæfa að orðið steinar sje ekki tal-
ið hliðstætt við áðurgreind nöfn.
Það finst þó í frumnorrænu um
árið 750 k.k, a-stofn sem nú, og
*) Leturbreyting mín. M. J.
**) Oröalagið: »Jafngamalt ís-
landsbygð og til vor komið frá
Noregi« — kann jeg ekki viö.