Vörður - 03.01.1925, Blaðsíða 5

V Ö R Ð U R
3
í*á væri gott fyrir hvatvisa
dagdómendur að læra þessa vísu:
Veita yndi vífin hlý,
en veikt er lyndiö næma.
Jeg er blindur alveg i
Evusynd að dæma.
En konurnar þyrítu líka að
eignast visu á borð við þessa,
og raula hana í eigin orða stað.
Ástaskáld er Gisli betra en í
meðallagi. Rarf enginn að fyrir-
verða sig fyrir þá tegund skáld-
skapar, því göfugar tilfinningar
á því sviði hafa oft skapað
hetju úr hugleysingja, en oft
líka orsakað æfilangt böl. Fer
það mest eftir því hvernig ein-
staklingurinn lítur á það sjálfur.
Ekki verður sjeð, að höf. hafi
glatað góöri hugsun í þeirri
glímu, og væri gott fyrir fleiri
en höf. að hyggja á þessa leið:
Fó þjer fyndist fátt utn raig
og færir götu þína,
skal jeg alt af elska þig
eins og systur mina.
Það er engin hælta á því,
að stökur Gísla verði ekki lesn-
ir. Þær verða lærðar og kveðn-
ar svo lengi sem braglipurð
Páls og Porsteins fellur islensku
eyra; tel jeg það kost, að vísum
hans keimar að kveðanda til,
til þeirra Ijóðbræðra; og von
raín er sú, að meira bjartsýni
og meiri hvetjandi þróttur búi
í þeim kveðlingum, sem Gísli
á enn þá óorta, ef honum end-
ist heilsa og aldur, því skáld-
gáfa hans er »guðleg náðargjöfcr,
og þess vegna finst hvergi sam-
anklamprað stagl bjá honum.
Meinlegt er það, að inn i
kverið hefir slæðst vísa eftir
Bjarna Gíslason: »jeg hef kynst
við trega’ og tál« bls. 17.
Mun höf. alls enga sök eiga
á því, heldur sá sem búið hefir
bókina til prentunar. —
Og svo vil jeg kveðja Gísla
með þessari vísu Porsteins, en
hvetja sem flesta til að kaupa
ritið:
Margir leggja á leiöin sin,
legstein þyngri' og meiri
en ef aö týnist þúfan þín
þá verður htjótt um fleiri.
Margeir Jónsson.
r
Osipr saiTiDoÉrejí-
r
mgarinnar á Italíii.
í 50. tbl. Tímans, f. ár, hefir
Jónas Jónsson frá Hriflu, í
grein sem heitir »Fyr og nú«,
farið nokkrum orðum um at-
burði þá, sem gerst hafa á sviði
samvinnunnur á ítaliu. Skal
engum getum að því leitt, hvað-
an honum kemur sá vísdómur,
sem þar er frara settur. Eu þar
eð mjer virðist frásögn hans
sje á margan veg, vægast sagt,
ófullnægjandi, þá þykir mjer
hlýða að birta skoðanir erlendra
manna, sein glögga þekkingu
hafa á þessum atburðum, og
geta þá lesendur borið saman
frásögn Jónasar og ummæli
þessara manna og síðan trúað
því, sem þeim þykir sennilegra.
í danska samvinnubl. »Andels-
bladet« 16/& f. á. ergreinein, sem
fjallar um þetta mál og legg
jeg hana hjer til grundvallar í
frásögninni. Par stendur meðal
annars:
»— Hreyfingin, sem, eins og
samvinnuhreyfingin, byggist á
öflugri hugsjón, verður aldiei
sigruð af uían að komandi á-
rásum, — jafnvel þó þær sjeu
eins harðsnúnar Ög þessi (á
Ítalíu). — Að eins innbyrðis
gallar og veikleiki verður henni
að bana«.
Einn af hinum gömlu for-
ingjum samvinnuhreyfingarinnar
á Italíu, Quirino Nofri þing-
maður, sem er stjórnandi hins
stóra og merka samvinnufjelags
»AHeanca Cooperativa« í Turin,
hefir ritað grein í ítalskt sain-
vinnublað og lýsir þar hinum
sönnu orsökum að ósigri sam-
vinnunnar á ítaliu. Hann telur
að ófriðurinn milli Fascisma og
Kommunisma og hið erfiða
fjárhagsástand, sem af ófriðnum
leiddi haíi hvorugt verið orsök
til hnignunar samvinnunnar,
heldur hafi þessir erfiðleikar að
eins leitt í ljós hina innri galla
á fyrirkomulaginu sem áður hafi
átt sjer stað. Nefnir Nofri þar
fyrst hin mörgu smáfjelög. í
borginni Róm voru t. d. yfir
200 smá neytendafjelög, því hver
sjerstakur trúar- eða stjórn-
málaflokkur myndaði sjer sjálf-
stætt fjelag. Var því eigi að
undra, þó fjelög þessi skyrti
rekstursfje og viðskiftavini og
hefðu lítil lífsskilyrði, þegar
alda fjárhagserfiðleikanna reið
yfir. Við þetta bættist og, að
skorlur var á nógu mörgum
mönnum, sem færir væru um
að stjórna. Á aðalfundunum
voru þeir helst valdir, sem mest
ljetu á sjer bera, en duglegur
rekstur slikra fyrirtækja krefst
alt annara hæfileika. Starfs-
menn félaganna mynduðu inn-
byrðis fjelög og reyndu með
verkföllum að ná sem mestu
kaupi fyiir sem minsta viunu,
og af því Ieiddi, að reksturs-
kostnaðurinn varð óhæfilega hár.
Petta gekk jafnvel svo laDgt, að
því var fastlega haldið fram, að
samvinnufjslögin ættu fyrst og
fremst að efla hag starfsmanna
sinna og því næst annara fje-
lagsmanna.
Ymsar aðrar orsakir nefnir
Nofri til hruns fjelaganna: »Men
den stærkest virkende Aarsag
var vel alligevel, at Andelsbe-
vægelsen blev blandet ind í
Partipolitikken og især knyttet
til den yderliggaaende Socialis-
me, hvorved det jo bliver for-
staaeligt at Fascismens Sejr
maatte blive Andelsbevægelsens
Nederlag«. (En hin áhrifamesta
ástæða er þó sú, að samvinnu-
hreyfingunni var blandað inn í
flokkapólitíkina og einkum tengd
við hina rótlœku jajnaðarstefnu,
verður það því skiljanlegt,
að sigur »Fascismans« hlaut
að verða ósigur samvinnuhreyf-
ingarinnar). [Andelsbl. 20. bl.
1924].
Vergnanini, sem er samherji
Nofri í þinginu og einnig er
samvinnumaður (underskriver
i det væsentlige denne Bedöm-
melse), telur hinar sömu orsak-
ir til hrunsins og Nofri.
Peir sem ekki geta látið sann-
færast, að jafn nauðsynlegt sje
fyrir oss íslendinga sem aðrar
þjóðir, að halda samvinnuuni
utan við stjórnmálaflokkana eru
kallaðir á Tímamáli »svartalið-
ar«, og eru nú æði margirkomn-
ir á svarta listann. T. d. Axel
Gjörex ritstj. tveggja samvinnu-
blaða f Svíþjóð og merkisberi
samvinnunnar í landi sínu. Einn-
ig Randólf Arnesen ritstj. »Ko-
operatören« í Noregi. Pá Andr.
Nielsen ritstj. Andelsbl. í Dan-
mörku og margir merkir sam-
vinnuinenn í Finnlandi, Sviss
Pýskalandi og Bretlandi. Og
verður nánar vikið að þessu
síðar.
Sem sjá má af því, er hjer
að framan er sagt hafa Nofri
og Vergnanini hina sömu sögu
að segja og viðast annarsstaðar
þar sem samvinnuhreyfingin
hefir fengið reynslu í erfiðleik-
um, að mesta böl fyrir fjelags-
skapinn er, að blanda honum
inn í óviðkomandi málefni og
skoðanir. Tel jeg það samvinnu-
fjelagsskap Islendinga til hinnar
mestu blessunar, ef svo vel færi
að reynsla annara þjóða og um-
sagnir bestu manna fjelagsskap-
arins þar yrðu teknar til ihug-
unar í hvivetna og slikar upp-
lýsingar meira metnar, en há-
vaði og málróf æstra stjórn-
málaspekúlanta. Og hvað segir
nú Andelsbl. um skoðun Vergna-
nini í þessu máli. Paðsegirsvo:
»Naar man nu kurtde afholde
sig fra politiske Kandestöberier,
.......ja, saa varslede det en
ny Morgen«. Væri hægt að halda
sjer utan við pólitiskt stjórn-
málaglamur . . . . þá rofaði til
fyrir nýjum degi.
Vegna þess að Jónas Jóns-
son alþm. og slcólastjóri hefir
það hlutverk með höndum, að
fræða landsmenn uin fjelags-
mál, hefi jeg viljandi látið falla
hjer úr 8 línur í greininni »An-
delsbevægelsens Nederlag i Ita-
lien«, blaðsíðu 490, í síðasta
dálki i 5. línu að ofan. Von-
andi finnur hann skyldu hjá
sjer til þess að gera þessar 5
línur að umtalsefni, ef þær
skyldu vera málstað hans til
bóta; því jeg vil ekki geta þess
til, að hann væni þann mann
um hlutdrægni er Danir hafa
um lengri tíma trúað fyrir því
að skýra rjett frá viðburðum, er
snerta fjelagsmál hinna einstöku
þjóða.
En trúað gæti jeg því, að
skólastj. væri lítill hagur að því
að þræða nákvæmar umsagnir
hinna bestu samv.manna með
öðrum þjóðum um fjelagsmál.
En fæii svo að hann gerði
það, væri það fyrirboði þess að
rödd hins æðra vilja væri búin
að sigra »rokhviður« hinna á-
stríðufullu tilhneiginga og »ísk-
ur hinnar ömuríegu óvildar« til
allra þeirra, er ekki geta látið
sannfærast af skrifum þessmæta
manns (J.J.). Að endingu vil jeg
óska þess, að allir góðir sain-
vinnumenn í landinu festi í huga
sjer erindi það, er hjer fer á
eftir, sem er úr kvæði einu er
frændur vorir austan hafs, sam-
vinnumennirnir í Noregi syngja
á fundum sínum:
Kom slá en ring om vort fœdreland
Vi knytler samvirkebandet.
Vár fremtidsdröm er at alle mann
med oss vil bygge landet.
Nár vi oss alle fylker telt
og felles sag vil bœre
da vil vi ogsk /á vor ret,
og lykken med oss vœre.
Sig. Sigurðsson
frá Kálfafelli.
I Jón Thoroddsen
cand. juris ljest i Kaupmanna-
höfn á nýársdag, eftir að hafa
orðið undir vagni á götu og
stórslasast á höfði. Hann var
sonur hinna þjóðfrægu hjóna,
Skúla heitins alþm. og frú Theó-
dóru. Hann lauk Iaganámi nú í
vor, hafði nokkuð tekið þátt í
stjórnmálalífinu og fylgdi slefnu
jafnaðarmanna, var prýðilega
vel gefinn maður og hinn besti
drengur og er mikil eftirsjá að
honum.
Innlendar frjettir,
Stjórnarf rumvörpin verða
að þessu sinni lögð fyrir kon-
ung af fulltrúa Islands í Kaup-
mannahöfn, en ekki af forsætis-
ráðherra, eins og venja hefir
verið.
skoðanabræður sína: Skipið ykk-
ur í stjórnmálaflokka þar sem
yður sýnist, það kemur ekki
samvinnunni við fremur en trú-
arbragðaskoðanir yður. Ef þjer
vinnið með oss í samvinnumál-
unum er skyldunum við okkur
fullnægt.
VI.
Næst liggur þá fyrir að svara
þvi hverjir það eru, sem valdið
hafa þessari tvískiftingu sam-
vinnumannanna hjer á landi.
Eru það þeir, sem fylgja rúss-
nesku stefnunni eða þeir, sein
fylgja ensku stefnunni, sem vald-
ir eru að klofnÍDgnum? Pað
þarf ekki að fara í langar graf-
götur til þess að svara því. Pað
eru vitaskuld fylgjendur rúss-
nesku stefnunnar, sem hafa vald-
ið klofningnum, því að það eru
þeir, sem boða þá nýju kenn-
iugu, að samvinnustefnan sje í
raun og veru sjálfstæð stjórn-
öiálastefna. Fylgjendur ensku
stefnunnar eru enn á hinum
uPprunalega samvinnugrundvelli
og þeim getur því ekki orðið
kent um klofninginn. Á grund-
velli ensku stefnunnar stóð t. d.
Pjetur sál. Jónsson, því að hann
barðist meðan hans naut við
gegn því, að Samband Samvinnu-
fjelaganna gerði sig að pólitísku
fjelagi með þvi að gefa út al-
menn stjórnmálablöð. Og á sama
grundvelli hafa staðið og standa
enn flestir hinna eldri samvinnu-
manna hjer á landi. Víðast um
heim gefa samvinnumenn út
rit, til þess að mæla með stefnu
sinni. Pessum ritum svipar mjög
til þess, sem tilgangurinn var
með Tímariti samvinnufjelag-
anna. En slíkumí ritum er hvergi
í hinuin eiginlega samvinnu-
heimi ætlað að ná lil stjórnmála
alment, heldur að eins til sam-
vinnumála. Rit þessi eru því að
eins inálgögn þessara fjelags-
manna, þar sem þeir ræða á-
hugamál sín á sama hátt og t.
d. Læknablaðið ræðir áhugamál
lækna, Verslunartíðindi áhuga-
mál kaupmanna og Tímarit
verkfræðinga . áhugamál verk-
fræðinga.
Sá maður sem fyrstur inn-
leiðir rússnesku stefnuna í sam-
vinnumálum hjer á landi mun
vera Jónas Jónsson frá Hriflu
og enginn efi er á því, að hann
á mestan þátt í útbreiðslu henn-
ar bjer á landi. Hann hafði um
nokkurn tíma verið einn for-
kólfa jafnaðarmanna í Rvík á-
samt Ólafi Friðrikssyni o. fl., en
þegar Framsóknarflokkurinnvar
stofnaður 1916—1917, gekk
hann í þann flokk. Um þessi
vistaskifti hans hefir Alþýðu-
blaðið hvað eftir annað gefið í
skyn, að Jónas Jónsson hafi
átt að vinna fyrir jafnaðarmenn
áfram með því að útvega þeim
fylgi hjá bændum. Hjer skal
ekkert fullyrt um það hvort
þessi frásögn Alþbl. er rjett, en
óneitanlega styður það hana, að
Jónas var viðurkendur jafnað-
armaður fram til þess tima er
hann fór í Framsóknarflokkinn
og aldrei hefir það komið fyrir,
að Alþbl. haíi hreitt einu árás-
arorði til Jónasar, en' það hefir
blað þetta gert við því nær alla
aðra Framsóknarmenn. Parfekki
í þessu sambandi að benda á
annað en það, að eftir að síð-
asta Alþingi lauk, rjeðist Alþbl.
mjög á Framsóknarflokkinn fyr-
ir það hversu hann hefði fylgt
stefnu íhaldsflokksins á þinginu
og undantók þar engan ílokks-
mann nema Jónas Jónsson, sem
það kvað i engu hafa brugðist
stefnu jafnaðarmanna. Til sönn-
unar þessu nefndi blaðið 12
mál.
Pað eru því til vitnisburðir
frá nýjustu tímum, um að jafn-
aðarmenn f Rvík eru hinir á-
nægðustu með stefnu Jónasar í
stjórnmálum og bendir það ó-
tvírætt í þá átt, að hann sje
enn jafnaðarmaður. Og í Alþbl.
3. júlí í sumar er það beinlínis
sagt að tengiliðurinn milli jafn-
aðarinanna og Tímamanna sjeu
samvinnumálin og þá liggur
nærri að ætla, að Jónas hafi
átt að vera túlkurinn. En þessi
tengiliður voru ekki samviuuu-
málin á gamla ópólitiska grund-
vellinum heldur á þeim grund-
velli, að þau væru í sjálfu sjer
stjórnmál.
Jafnaðarmenn höfðu til þessa
tíma lítt eða ekki skift sjer af
samvinnumálunum sjerslaklega,
en nú þegar von var um að
nota þau sem pólitíska iyftistöng,
tóku þeir því vitaskuld fegins
hendi og hefir orðið töluvert á-
gegnt á þenna hátt. Til þessa
tíma höfðu bændur því nær ein-
göngu verið brautryðjendur sam-
vinnuslefnunar hjer á landi og
fylgt þar eindregið ensku stefn-
unni og meðan svo var fylgd-
ust allir samvinnumenn að til
eflingar þessari hollu stefnu, sem
mörgu góðu kom þá til leiðar
um vöruvöndun, vöruverð o. fl.
Framhald.
Cives.
Ásbrifenður „Varðar“
eru beðnir aö tilkynna
afgr. breytingar á heim-
ilisfangi.
Á