Vörður - 04.01.1926, Blaðsíða 3
Rlteljóri 09 ábvr«ft-
urmaöur
Krislján Albertson
TúngStu 18.
VORÐU
Úí g'efandi: Miðstjórn Íhaldsflokksins.
AfgretBsla- og Ins*
beimtumaöuv
Asgeir Magnðssoa
kennarL
IV. ár.
Landbúnaðurinn
1925
Eftir
Magnús Guðmundsson atvinnumálaráðherra.
1. blað.
Togaraflotinn 1925.
Eftir Pál Ólafsson forstjóra,
skrifstofustjóra Fjelags ísl. botvörpuskipaeigenda.
Á hinu nýliðna ári vegnaði
landbúnaðinum fremur vel. Það
væri vanþíkklæli, ef sagt væri
í eftirmælum þess, að það ár
hefði þjakið þessum eldra að-
alatvinnuvegi vorum.
Veturinn frá nýári til vors
var yfirleitt mjög mildur alstað-
ar eða þvi tiær alstaðar á land-
inu. Iíom það sjer vel, því að
sumarið áður hafði verið ákaf-
lega ilt á Norðurlandi og Aust-
urlandi. Hef voru því þar lítil
og ill víða. En það sem ennþá
meiru varðaíi var það, að yfir-
leitt voraði mjög vel. Af því
leiddi, að skepnur gengu vel
undan og /iienaöarhöld því á
flestum stöðlm með betra móti
og ekki övíða eindæma góð.
Heyfyrningar voru með mesta
móti í útigaflgssveitum, eins og
af líkum rætíur eftir góðan vet-
ur og gott vor. Af hinu góða
vori lciddi og það, að gras-
spretta varð yfirleitt með besta
móli og alldða ágæt. Á ýms-'
um slöðum var þó lcvartað um,
að flæðiengjai hefðu ekkisprott-
ið hlutfallslegt einsvelog vænta
hefði mátt. Beyskapur byrjaði
fyr en venjulegt er og heyskap-
artiðin var hígstæð á Norður-
og Austurlandi, en miður á
Suðurlandi. Pó munu hey ekki
hafa stórskernst þar víða. Iíey-
fengur var mikill á þeim stöð-
um, sem tíó var hagstæð og
ekki undir meíallagi annarslað-
ar. Margir kvarta um, að hey
sjeu ljelt, þóil vel sjeu verkuð
og vill svo oft verða þegar ört
sprettur og milið.
Haustið var eindæina blítt og
veturinn þangað til í desember.
Sauðfje mun vííast hafa gengið
alveg úti þar til í byrjun des-
embermánaðar og á allmörgum
stöðum lengur. Er rúm vika var
liðin af desember gerði norðan-
slórviðri með fannkomu. Rak
niður snjó milúnn sumstaðar
og hraktist fjeiiaður og fórst,
einkum í Daiasýslu og nyrðra.
Mannskaðar urðu og tölnverðir.
Desembennánnðiu- hefir verið
harður að undauskilinni fyrstu
vikunni, og víða í sveitum, að
minsta kosti nyrðra, var mikil
fannkyngi um áramót.
Verðlag á landbúnaðarafurð-
um liefir yfir höfuð verið|sæmi-
legt. Ull var þó í miklu lægra
verði en í fyrra og mun tals-
verl af henni vera óselt enn,
veldur sennilega þar um tölu-
verðu, að Bandaríkjatnarkaður-
inn er oss sama sem lokaður,
vegna hins háa tolls, sem þar
er á íslenskri ull.
Kjötverðið var aftur á móti
mjög gott og mun aldrei hafa
hærra verið nema 1919. íslenskt
saltkjöt var í svo háu verði í
Noregi í haust, að nærri stapp-
aði jöfnu verði við nýtt kjöt
þar. Fað er því varla efi á því,
að í þetta skifti hafa íslending-
ar notið allrar eða nær allrar
þeirrar tolllækkunar, sem ávanst
með norsku samningunum.
Gæruverð var sæmilegt, en
hrossamarkaðir slæmir og er
ekki annað sýnna, en að bænd-
ur verði að fara að taka til
þess ráðs að slátra og leggja í
bú sín ung hross, því að ella
er hætt við að þeim fjölgi meir
en hagkvæmt er.
Sauðfjárslátrun mun hafa ver-
ið minni en venjulega, vegna
góðs heyfengs. Kjötútflutningur
hefir því eflaust verið tölnvert
minni en 1924, enda var þá
slátrað meiru en venjulega. Aft-
ur á móti er sennilegt, að fjár-
eignin hafi aukist nokkuð.
Sú nýlunda varð á árinu, að
frystiskip var leigt til þess að
flytja á enskan markað frosið
kjöt. Var llutt kjöt frá 2 stöð-
um, Akureyri og Hvammstanga.
Fyrir þessari tilraun stóð Sain-
band ísl. samvinnufjelaga að til-
hlutun x\lþingis, sem hafði lof-
að að greiða halla þann sem af
þessari tilraun kynni að leiða.
Frystihús var reist á Hvamms-
tanga og til þess iánað fje úr
viðlagasjóði. Alþingi gerði þess-
ar ályktanir, til þess að reyna
að fá sannanir fyrir, hvort út-
flutningur á frystu kjöti væri
arðvænlegur og arðvænlegri en
útflutningur á kældu kjöti eða
á lifandi fje. Hjer skal ekki í
það farið, hvort tilraun þessi
hafi sannað nokkuð í þessu efni,
en víst er um það, að tilraunin
hefir ekki gefist vel. Skip það,
sem leigt var, var ákaflega dýrt
og ekki hentugt. Slfk skip*er
mjög örðugt að fá og það er
víst, að alvarleg gangskör var
gerð að því að fá ódýrara skip
og hentugra, en heppnaðist ekki.
Kjölið mun hafa verið í góðu
áslandi, er það kom til Eng-
lands, en seldist þar lágt. Verð-
ið þar mun ekki hafa verið
hærra en 80—90 a. fyrir pund-
iö og er sýnilegt, að töluverður
lialli verður á þeirri verslun,
samanborið við sölu innanlands
eða til Noregs. Eftir því sem
heyrst heíir var þö verðið á
Reykjavík 4. jan. 1926.
hinu islenska frosna kjöti ekki
lægra en á öðru frosnu kjöti í
Englandi. Hið lága verð virðist
því stafa af lágu verði yfirleitt
á frosnu kjöti á Englandi.
Um jarðyrkjuframkvæmdir á
árinu liggja ekki fyrir skýrslur
enn, en með því að bæði vor-
aði og haustaði vel, þykir lík-
legt, að bændur hafi haft nokk-
urt tóm til þess að vinna jarð-
yrkjustörf. Á árinu var unnið
kappsamlega að Flóaáveitunni,
sem er langstærsta jarðyrkju-
fyrirtæki, sem nokkru sinni hefir
ver.ið unnið hjer á landi, og er
svo langt komið, að.gert er ráð
fyrir að unt verði að veita á á
yfirstandandi ári. Bændur á á-
veilusvæðinu eru í óða önn að
hlaða flóðgarða þegar tíð leyfir,
og allir, sem hlut eiga að máli,
bíða áraugurs áveitunnar með
eftirvsentingu. Kostnaður af verk-
inu virðist muni verða talsvert
minni en gert var ráð fyrir.
Á árinu 1925 gerðisl sá at-
burður, að stofnuð var sjerstök
lánsstofnun fyrir landbúnaðinn
og er þar með fullnægt ein-
hverri hinni heitustu ósk fjöl-
margra, sem að landbúnaði
vinna og æskja eflingar hans. I
Verði hefir áður verið skýrt svo
nákvæmlega frá hinum nýju
lögum um þetta efni, að ekki
þykir þörf á að bæta þar veru-
legu við. Ress má að eins geta,
að lánsstofnun þessi, Ræktunar-
sjóðurinn, tók til starfa 1. okt.
siðastl. og að hann hefir hing-
að til getað fullnægt skynsam-
legum eftirspurnum um lán.
Eru allar líkur á, að svo verði
einnig framvegis, og þáermark-
inu náð, eftir ýmsar tilraunir,
sem áður hafa verið gerðar á-
rangurslausl eða árangurslítið.
f*að er kunnugt að sjóðurinn
niun hafa talsvert fje undir
hendi og sala hans á vaxta-
brjefum hefir verið þannig, að
stjórn sjóðsins er ánægð, enda
eru brjefin einhver þau allra
tryggustu, sem verða má. Ætlu
bændur og aðrir, sem hafa fje
aflögu, er þeir geta fest um
nokkur ár, að kaupa þessi brjef
og efla með því ræktun lands-
ins og húsabætur, sjer að á-
hættulausu og gegn hærri vöxt-
um en bankar gefa. Til. þess að
stjórna sjóðnum hefir verið val-
inn maður, scm nýtur almenns
trausts, svo almenns, að jafn-
vel svæsnustu andstæðingablöð
stjórnarinnar hafa ekki sjeð sjer
fært að finna aö valinu.
Guðmundur G. Hagalin hefir gefið
út'nýja bók, » Veður öll oálynd«.
í henni eru 4 smásögur. Bókin
kom á niarkaðinn rjelt fyrir jólin.
Þar sem útgerð togaraflotans I
íslenska er orðinn jafnstór þátt-
ur í framleiðslu og atvinnulífi
þjóðar vorrar sem raun er á,
virðist ekki úr vegi að athuga
nú við áramótin, j stórum drátt-
um, athafnir og afkomu stórút-
gerðarinnar undanfarið ár, á-
samt horfum fyrir framtið
hennar.
Skip og afli.
Síðastliðið ár hafa verið gerð-
ir út hjer frá landi, að meira
eða minna leyti 51 togari, þar
með taldir togarar Hellyers Bros
í Hafnarfirði, tveir færeyskir,
og einn danskur. Afþessumhóp
hafa lslendingar á árinu keypt
eða látið smíða 5. En þrír hafa
farist. Mestur hluti þessara skipa
hefir stundað veiðar í 10 mán-
uði ársins. Aflaiuagn þeirra er
eðlilega allmisjafnt, veldur mis-
munaudi aðstaða því, einkum
stærðarmunur skipanna, ólík
aflasæld skipstjóra o. fl.
Alls hafa togararnir aflað á
árinu við saltfisksveiðar um
53500 lifrartunnur. Veiður úr
þeim afla af verkuðum fiski
kringum 190 þúsund skippund.
Mun láta nærri að verö þess
afla nemi ca. 25 miljónum í ís-
lenskum krónum. ísfisk hefir
flotinn selt í Englandi fyrir
kringum 90 þús. sterlingspund.
Nemur það um 2 miljónum ís-
lenskra króna. t*á hefir enn-
fremur lifur og lýsissala numið
um 2 miljónum. Verður þá all-
ur afli flotans um 29 miljóna
króna virði. Er slíkt ekkert smá-
brot af þjóðarframleiðslunni,
þegar borið er saman við út-
flutninginn alls, en hann nam
á árinu, til 1. des. samkvæmt
skýrslum gengisnefndar tæpum
68 miljónum í íslenskum krón-
um.
En fara nú ekki allar þessar
miljónir út úr landinu aftur,
fyrir nauðsynlega og ónauðsyn-
lega hluti handa útgerðinni ?
Nei, síður en svo. Samkvæmt
skýrslum útgerðarfjelaganna
lenda af þessum 29 miljónum
kringum 50°/«, eða nær lömilj-
ónir hjá landsmönnum sjálfum,
aðallega sem vinnulaun, og þbr
næst sem opinberir skatlar og
tollar til bæjarfjelaga og ríkis-
sjóðs. — Fá fúlgu færði nú tog-
arafiolinn landsmöunum og þjóð-
arbúi beinlínis hið líðandi ár.
Sýna þessar tölur gleggst hve
stór þáttur togaraútgerðin er
orðin í atvinnulífi og framleiðslu
þjóðar vorrar, og hve mjög
myndi lijer draga úr fjárhags-
legu athafnalifi voru, ef hún at'
einhverjum ástæðum færi hall-
oka eða legðist niður.
Stöðrun flotans.
Kaupdeilur, verkföll og stöðv-
un atvinnufyrirtækja fara nú
mjög í vöxt víða um heim.
Tískan eltir oss einnig á þess-
um sviðum. Síöan togaraflotinn
óx og hann eignaðist stóramót-
aðilja i kaupgjaldsmálum hafa
bæði verkföll og stöðvun flot-
ans komið fyrir.
1 byrjun október í haust
runnu út samningar um kaup-
gjald sjómanna á togurunum.
Höfðu þá eigi tekist nýir samn-
ingar, þrátt fyrir miklar tilraun-
ir samninganefnda. Mólið fór
þá fyrir sáttasemjara ríkisins.
Ákváðu þá útgerðarmenn að
sigla flotanum októbermónuð
út með hinum gömlu launakjör-
um, en stöðva flolann næðust
eklii samningar á þeim mánuði.
Þeir tókust ekki, flotinn var
kallaður heim, og honum lagt
í höfn, en samuingatilraunir
hjeldu áfrain. í byrjun desem-
ber lókust loks sanmingar, og
sigldi flotinn þá strax. Hinir
nýju samningar ná yfir þrjú
næstu ár. Deila má mjög um,
hvort útgcrðarmenn hafi ekki
ineð þeim reist útgerð flolans
hurðarás um öxl, en þeitn er
ljóst, að löng stöðvun flolans er
jafnan ærið þjóðartap, ogmunu
þess vegna hafa teygt sig hið
ítrasta til þess að fyrirbyggja
stöðvun næslu þrjú ár, — sakir
kaupdeilu.
. Kaupdeilumál eru jafnan til-
finningamál og ganga því ofl
ófriðlega, en heiður er það öll-
um þeim er kaupdeilurnar síð-
ustu vörðuðu uokkurs, hve frið-
samlega og óróalaust þærgengu.
Afkoiunn sfðasta ár.
Ekki er sambærileg afkoma
togaraflotans síðasta ár við 1924,
sem var uppgripaár. Ber margl
til þess. í fyrsla lagi það, að
verðlag á fiski a liðnu ári hefir
í heild sinni verið allmjög lægra
en 1924; — einkum síðari hluta
ársins, vegna hins breytta gengis
íslenskra peninga samhliða verð-
falli í neyslulöndunum. Má sem
dæmi þess nefna, að saltaður
þorskur seldisl í fyrrahausl fyrir
85 aura kílo, og upsi fyrir 50
aura, en á sama iima i haust
höfðu ,þessar tegundir fallið
niður i 50 aura þorskur, og
20--22 aura upsi. í öðru lagi
varð kostnaður við útveginn
aptur á móti frekar hærri síð-
8sta ár en 1924, að vísu var
verðlag útlendra nauðsynja mjög