Vörður - 09.01.1926, Blaðsíða 3

V Ö R Ð U R
ugur hefði getað mælt svo stilli-
lega og prúðmanulega, ef ekki
audstæðingur hans hefði komið
heiðarlega fram í hvívetna —
ekki fremur en jeg t. d., sem
er maður kurteis og ljúfur i
lund, get komist af án stóryrða,
þegar jeg tala við menn eins og
Jónas frá Hriflu eða Tryggva
Þórhallsson.
En til þess að greina frá því,
að hógværð Ól. Th. og H. G.
kæmi ekki til af skorti, mælsku,
rökfimi eða geðsmuna, þá lýsti
jeg þeim lítið eitt, en án þess
að gera upp á milli þeirra, því
það var alt annað, sem íyrir
mjer vakti með greinarkorni
minu.
En jeg efast ekki um, að hinn
hattvirti brjefritari hefir rjett fyr-
ir sjer: Menn, sem eru vanir að
lesa stæk og ósannorð flokks-
blöð, hafa vafalaust misskilið
*mig. K. A.
Meðalannara
orða
Jóuas frá Hriflii sem
siðameistari.
í sfðasta tbl. Tlmans gerir
Jónas frá Hriflu harða árás á
Árna Jónsson frá Múla. Hann
svarar sjálfur fyrir sig á öðrum
stað hér i blaðinu.
J. J. talar i grein sinni um
»aiment velsæmi«, »siðferðileg-
an manndóm þjóðarinnar«,
»siðareglur í opinberu lífi« o.
s. frv. En fevern vott ber grein
hans um velsæmistilfinning og
siðferðisþroska hans sjálfs?
Hann segir frá því að Árni
frá Múla hafi verið ráðinn rit-
stjóri Varðar, »þess af dilkum
hann (þ. e. 170,00; 172,425;
172,67; 172,72; og 173,80 sm.
Hæsti maðurinn sem G. H.
mældi var 192,2 sm. (skaði að
ekki náðist til Jakobs Bjarna-
sonar i Seattle, því hann hefði
verið mun hærri) en lægsti 156,1
sm.
Hæstu meun fann hann jafn-
aðarlega meðal Sunnlendinga,
en úr sjerstökum sýslum lands-
ins gnæfðu Suðurþingeyingar
hæst; einkennilegt var hinsveg-
ar, að Norðurþingeyingar reynd-
nst honum minstir af lands-
búum en mælingar voru of
fáar til þess að mark sje á því
takandi.
Við samanburð á stjettum
manna, kom í ljós að skólapilt-
ar og lærðir ménn voru yfir-
leitt hæstir, þar næst kaupstað-
nrbúar holt og bolt, þá sjómenn
og seinast sveitamenn. Munur-
inn var þó svo lítill, aö fáttmá
með rökum af því leiða, en
þó getur G. H. ekki stilt sig um
þá tilgátu, að til skólagöngu og
embættisvegi sæki yfirleilt þeir,
sem sjeu af góðu bergi brotnir
og þar fyrir vænni að vexti og
gáfum og með meira sjálfs-
trausti.
Framh.
Mbl. sem á sjerstaklega að falsa
og vjela bændur«l En eins og
kunnugt er tók Árni aldrei við
ritstjórn Varðar og J. J. skýrir
það svo: »Hann yfirvann freist-
inguna. Vopnfirðingar höfðu að
því leyti skilið Árna rjett, að
hann vildi ekki gera sér að at-
vinnu að stýra blaði, sem bein-
línis var gefið út til að svíkja
og sundra bændastéttinni.«
Seinna segir J. J. að Árni bafi
verið »of góður til að vilja svfkja
bændur í trygðum«.
Dettur nokkrum heilvita manni
í hug, að J. J. hafi trúað þvi
eitt andartak á æfi sinni, að
Árni frá Múla teldi Vðrð gefinn
út til þess að »falsa og vjela
bændur«? Blaðið er opinbert
málgagn Miðstjórnar íhalds-
flokksins, og þá ætti hann lika
að vera stofnaður til þess að
svíkja bændur. En hvers vegna
skyldi þá Árni frá Múla fylla
íhaldsflokkinn á þingi, úr þvi
hann er, að dómi J. J., »of
góður til að vilja svikja bændur
í trygðum«? Hvers vegna tók
Á. J. þá við stjórn Varðar í 3
vikur í sumar, meðan ritstjór-
inn var fjarverandi? Og hvers
vegna lætur hann Ýörð flytja
alt sem hann ritar í blöð, —
úr því að hann að dómi J. J.
telur blaðið gefið út til þess að
svikja bændastjeltina — en er
þó »of góður« til þess að vilja
vera við þessi svik riðinn?
J. J. er sjálfsagt vammlaus
maður 1 einkalifi sínu. En manni
hlýtur að hitna af andstygð frá
hvirfli til ilja þegar binn spilt-
asti og niðlundaðasti lygari,
sem á penna heldur í þessu
landi, ris upp i nafni velsæmis
og siðferðis í opinberu lífi —
maður sem ekki getur stilt sig
um að staglast á margþvældum,
ógeðslegum ósannindum i sömu
andránni og hann er að kretjast
strangleika í siðferðisefnum.
Vísir
stækkaði um áramótin og ilulti
um leið ávarp til lesenda sinna,
þar sem hann deilir á alla þrjá
stjórnmálaflokka, sem nú eru
uppi í landinu. Virðist svo sem
Vísir telji sig eina blaðið á
landinu, sem hafi hugsjónir og
áhugamál og vilji vinna að heill
alþjóðar. Hefir þessi grein ekki
mætt mótmælum i nokkru blaði
og má þvi telja víst að Vísir sje
nú alment talinn besta blað á
íslandi.
Það blað verður að teljast
öfundsvert, sem getur deilt svo
á alla flokka og forkólfa þeirra,
að enginn treysti sér til þess
að hreyfa andmælum.
Blaðagjafir.
Hinn elsti islenskra blaða-
manna, formaður Blaðamanna-
fjelagsins Porsteinn Gislason rit-
stjóri, segir svo frá í grein, sem
hann reit í blað sitt, Lögrjetlu,
um áramótin, á tuttugu ára :vt-
mæliþess: »Flokksblöðin, eink-
um Lögrjetta og tsafold, voru
þá prentuð i stórum upplögum
og mikið gert frá báðum hlið-
um til þess að auka útbreiðslu
þeirra, en minna skeytt um hitt,
hvort borgun kæmi fyrir blöðin
eða ekki. Hefur þelta alt af átt
sjer stað eftir að flokkaskifting
magnaðist i landinua (auðkent
hjer) o, s. frv.
Það sem Þ. G. minnist á hjer,
var flestum kunnugt um áður.
íslenskir blaðakaupendur eru
misjafnlega skilvisir, en blöðin
hafa hins vegar ekki sjeð sjer
fært að strika óskilvfsa kaup-
endur út af áskrifendalislum
sinum, til þess að minka ekki
stjórnmálaáhrif sin.
Nú hefir Jónas frá Hriflu
hvað eftir annað látið eins og
engin blöð önnur en Vörður og
ísafold væru send óskilvísum
kaupendum, og rægt þau fyrir
það með lúalegustu orðatiltækj-
um. Veithann þó vel, að þorrinn
af lesendum Timans borgar ekki
blaðið, enda er það gefið út
með beinum styrk frá S. í. S.
og enn hærri óbeinum styrk frá
sömu stofnun, sem eys fje i
blaðið fyrir auglýsingar sinar.
Hann heldur þvi fram að það
sje hin mesta svivirða að önnur
blöð en Tíminn, Alþýðublaðið
og Dagur skuli vera úi gefin
með styrk.
Og þó er það sannast að
segja, að ef nokkur blöð ættu
að forðast að gefa tilefni til
þess að ræddir sjeu styrkirnir
til sin^ þá er það Timinn og
Dagur. Þvi að þessi blöð Djóta
ekki einasta styrks af flokks-
mönnum sinum, heldur og and-
stæðingum, — af fjölda íhalds-
bænda, sem eru. í samvinnu-
fjelögunum, en fyrirlita blöðin
sem þau styrkja og lúta nauð-
ugir í lægra haldi fyrir meiri-
hlutanum á aðalfundum S. í. S.
Ávarp
til ritstjóranna »Tímans«.
í 52. tbl. Timans þ. á. er
mjög vitlaus grein með fyrir-
sögninni »Vjer brosum« og hef-
ir undirskriitina »Blómavinur«
(= Hriflu-Jónas). Greinin er
ekkert annað en illgjarnt hnútu-
kast til ýmissa manna, sem eru
svo giftudijúgir að vera í and-
stæðingaflokki Tímaritstjóranna.
Síst er það nýjung í Timanum
þótt gnægð sje þar í dálkum
blaðsins af lygum og dylgjum
og eigi heldur er það nýjung
þar þótt hver heimskan reki
aðra. Einnig er það vani þeirra
Tímaritstjóranna að nota upp-
nefni á mönnum og málgögn-
um i röksemdastað, sem sýnir
hið óviðjafnanlega götustráks-
eðli þessara manna, enda byrjaði
þrælmenskan snemma hjá þing-
eyska fermingardrengnum sem
notaði frístundirnar barnanna
hjá prestinum til þess með ým-
islegri lævísi að koma ferming-
arbræðrum sfnum saman í á-
llog og illdeilur, en ljest sjálfur
hvergi nærri koma.
Af hnútum þeim i nefndri
Tímagrein, sem til min er kast-
að, er engin sem jeg, nú fremur
en áður, hefði virt svars, efeigi
væri þar um málvisindalegar
vitleysur að ræða. Árásir Tima-
ritstjóranna eru sem sje þannig
lagaðar, að þær eru likar því
sem grimmur hundur glefsaði i
mann, en við slíku er varla
hægt annað að gera, enaðsveia
kvikindinu frá sjer. En vitleys-
an sem þeir Timamenn koma
þarna með, er fólgin i ummæl-
um þeirra um fláaframburðinn
svonefnda. Svo sem flestir menn
vita, þá er fláaframburðurinn i
því fólginn að bera alment fram
í orðum e f. i og ö f. u, svo sem
t. d. bela (f. bila) og möna (f.
muna) o. s. frv. alveg eins og
Jónasi frá Hriflu er mjög tftt að
gera i algengu tali og í ræðu-
höldum. En þótt einhverjum
verði á að segja nflagaa fyrir
t>fluga«, þá á það ekkert skylt
við fláaframbuiðinn, heldur er
að eins rangmæli á einstöku
orði. Það er þá líka rangtþarna
í Tímanum, að segja, að fláa-
framburður af þessu tægi óprýði
mjög mál sumra lakast ment-
uðu mannanna, heldur hefði
það eitt verið rjett að segja, að
sannnefndi fláaframburðurinn ó-
prýði tal illa mentaðra manna,
eins og t. d. Jónasar frá Hriflu.
Annars ferst Timaritstjórunum
illa, að finna að mállýtum hjá
öðrum, þvi að þeir kunna
eigi svo nokkur mynd sje á
móðurmál sitt. Tryggvi játar
sjálfur á sig vitleysu sína i lat-
ínu, en honuni hefði verið ó-
hætt að játa lika ásigvankunn-
áttu sina í islensku. Hann veit
þaðt.d. ekki að jurtinnsoianum
túberosum« heíir í 160 ár heit-
ið »jarðepli« á íslensku. Til
þess að sjá þetta hefði hann þó
eigi þnrft annað en fletta upp i
Sigfúsar orðabók. Vel veit jeg
það að orðið »kartafla« er nú
á dögum algengara nafn ájurt-
inni, en eigi er það islenskt að
uppruna, þótt vel megi nota það.
Bæði stafsetning og hneiging
islenskra orða er iðulega fjarri
öllu viti i dálkum Tímans t. d.
uppfgnding fí. uppfundníngjeda
jatnvel uppfinning þótt lakara
sje, og svo þessi ófrávikjanlega
vitleysa í hneiging eignafalls
fleirtöluorða, sem tillaga, ný-
lenda, vara, stofa o. s. frv. Hjá
Tryggva og Jónasi heita slik
orð í ef.flt. venjulega t. d. hof-
undur tillaganna (f. tillagnanna)
alveg eins og sagt væri flugabú
(f. flugnabú) og augaverkur (f.
augnaverkur); stjórn nýlend-
anna (L nýlendnannaj, alveg
eins og sagt væri keldagrös /f.
keldnagrösj og lungaœðar (f.
lungnaœðarj, úiflutningur var-
anna (i. varnannaj, alveg
eins og sagt væri fráfœralamb
(f. fráfœrnalambj og egramark
(f. egrnamarkj; verkafólk skrif-
stofanna (f. stofnanna), alveg
eins og sagtværi kofatekja (f.
kofnatekjal og bjúgasali (f.
bfúgnasali). Þótt slíkar villur
tínnist lika slundum i öðrum
blöðum, þá er það engin máls-
bót. Málvillur af þessari gerð
eru algengar nálega í hverju
tölublaði Tímans, en aftur er þar
oftast furðu lítið af i og g vill-
um hjá mönnum sem eru jafn-
illa að sjer i móðurmáli sinu
(þó leyfar f. leifar). Að rita z
hafa þessir menn aldrei treyst
sjer til að gera svo vit væri í,
og er það skynsamlega ráðið af
slikum málflónum.
Þá má geta þess að þessir
Timaskriffinnar eigna mér stór-
kostlegan hringlandaskap í
gengismálinu. En þvi atriði býst
jeg við að svara annarsstaðar
en hjer, og leiði það þvi hjá
mjer í svipinn. Annars er það
öldungis undravert hvernig
Tímaritstjórarnir hafa alla tíð
nú siðan jeg kom hingað áreitt
mig á ýmsan hátt og vóru
raunar byrjaðir á þvi áður.
Þetta er svo undarlegt, af því,
að jeg veit eigi til að jeg hafi i
upphafi stigið á nokkurt strá
þessum mönnum til meins. Fyr-
ir vestan var jeg góður kaup-
fjelagsmaður og þar að auki
einn af kaupendum Tímans, en
svo árið áður en jeg flutti hing-
að, er alt i einu hætt að senda
mjer blaðið. Þó haíði jeg ávalt
borgað það skilvislega. En sið-
an jeg tókst á hendur þetta
orðsöfnunarstarf hefir hvað eflir
annað klingt i Tímanura þetta
illgjarna tal um hann Kvenna-
brekku Jóbannes, sem sje að
semja orðabókina sem aldrei
komi. Þetta óvita hjal manna
sem engun skilning hafa á þvi
sem þarna, er verið að gera,
hefi jeg aldrei virt svars og lát-
ið eins og vind um eyrun þjóta.
Orsökin til þess að þeir Tíms-
mennirnir hafa lagt mig i ein-
elti, að ástæðulausu er engin
önnur en sú, að jeg hefi ávalt
verið andstæðingur þeirra i
stjórnmálum og stutt til þing-
mensku þá menn, sem þeim er
illa við. Ttmamennirnir eru,
sem sje, svo ofstækisfullir i öllu,
að þeir leggja beint hatur á
hvern og einn, sem er þeim
ósamdóma í stjórnmálum, trú-
málum, bindindismálum og þjóð-
fjelagsmálum. Hefði einhver
flokksmaður þeirra hlotið þessa
stöðu við orðsöfnunina, þá hefði
fjárstyrkurinu vist ekki verið
talinn "eftir, heldur alt þótt þar
þá gott og blessað i dálkum
Tímans. Framhald.
Jóh. L.L.Jóhannsson.
Utan úr heimi.
Rússland. Frá Berlin er simað,
að Tfitferin hafi rætt við Strese-
mann um þýðingarmikil pólitisk
mál, einum um fjármálaviðskifti
rikjanna. Er það haft eftir Tjit-
jerin, að hann áliti úrskurðinn
i Mósúl-málinu hættulegan, en
Locarnosamninginn lftilsvirði.
— Frá Lundúnum er sfmuð sú
fregn frá Konstaninópel, að for-
sætisráðherra hafi skýrt þinginu
frá, að séndiherrá Tyrkja, stadd-
ur i Parfs, hffi gert samning
við Tjitjerin, þess efnis, að Tyrk-
land og Rússland skuldbindi sig
til hlutleysis, verði ráðist á ann-
aðhvort rikjanna. Er sfmað frá
París að samningur þessi vekji
geysimikla eftiitekt og sé álilinn
Ijandsamlegur Evrópu.
Kommúnistaflokkurinn rúss-
neski hefir hald ð fjórtánda
þing sitl nýiega i Moskva. Sú
skoðun kom fram á fundinum,
að hætta bæri tilraunum til
þess að koma af stað heims-
byltingu, en i stað þess skyldi
smára saman hverfa aftur til
fyrra fyiirkomulags um verslun
og viðskitti og viðurkenna mest-
an hluta ríkisskuldanna.
Þýsvaland. Það er nú liðið
á annan mánuð siðan ráðu-
neyti Luthers sagði af sjer og
hafa enn engar fregnir komið
um að tekist hafi að mynda
nýja sijórn. — Ástandið í land-
inu sagt mjög iskyggilegt. Um
jólin var símað, að i Berlin
væru framin 74 sjálfsmorð á
viku að meðaltali vegna gjald-
þrota og atvinnuleysis. Á nýjárs-
-¦-1}..- 4