Vörður - 09.01.1926, Qupperneq 3

V Ö R Ð U R
3
ugur hefði gelað mælt svo stilli-
lega og prúðmannlega, ef ekki
andstæðingur hans hefði komið
heiðarltga fram i hvívetna —
ekki fremur en jeg t. d., sem
er maður kurteis og ljúfur í
lund, get komist af án stóryrða,
þegar jeg tala við menn eins og
Jónas frá Hriflu eða Tryggva
Þórhallsson.
Eu til þess að greina frá því,
a'ð hógværð Ól. Th. og H. G.
kæmi ekki til af skorti, mælsku,
rökfimi eða geðsmuna, þá lýsti
jeg þeim lítið eitt, en án þess
að gera upp á milli þeirra, því
það var alt annað, sem íyrir
mjer vakti með greinarkorni
rninu.
En jeg efast ekki um, að hinn
háttvirti brjefritari hefir rjett fyr-
ir sjer: Menn, sem eru vanir að
lesa stæk og ósannorð flokks-
blöð, hafa vafalaust misskilið
•mig. K. A.
Meðal annara
orða -.
•lóaas frá Ilrlflu lem
síðaineíitarl.
í slðasta tbl. Tlmans gerir
Jónas frá Hriflu harða árás á
Árna Jónsson frá Múla. Hann
svarar sjálfur fyrir sig á öðrum
stað hér i blaðinu.
J. J. talar í grein sinni um
»alment velsæmi«, »siðferðileg-
an manndóm þjóðarinnar«,
»siðareglur í opinberu lifi« o.
s. frv. En fevern vott ber grein
hans um velsæmistilfinning og
siðferðisþroska hans sjálfs?
Hann segir frá því að Árni
frá Múla hafi verið ráðinn rit-
stjóri Varðar, »þess af dilkum
hann (þ. e. 170,00; 172,425;
172.67; 172,72; og 173,80 sm.
Hæsti maðurinn sem G. H.
mældi var 192,2 sm. (skaði að
ekki náðist tii Jakobs Bjarna-
sonar í Seattle, því hann hefði
veriö mun hærri) en lægsti 156,1
sm.
Hæstu meun fann hann jafn-
aðarlega meðal Sunnlendinga,
en úr sjerstökum sýslum lands-
ins gnæfðu Suðurþingeyingar
hæst; einkennilegt var hinsveg-
ar, að Norðurþingeyingar reynd-
ust honum minstir af lands-
búum en mælingar voru of
fáar til þess að mark sje á því
takandi.
Við samanburð á stjettum
manna, kom í ljós að skólapilt-
ar og lærðir menn voru yfir-
leitt hæstir, þar næst kaupstað-
arbúar holt og bolt, þá sjómenn
og seinast sveitamenn. Munur-
inn var þó svo lítill, að fáttmá
með rökum af því leiða, en
þó getur G. H. ekki stilt sig um
þá tilgátu, að til skólagöngu og
embættisvegi sæki yfirleitt þeir,
sem sjeu af góðu bergi brotnir
og þar fyrir vænni að vexti og
gáfum og með meira sjálfs-
trausti.
Framh.
Mbl. sem á sjerstaklega að falsa
og vjela bændur«! En eins og
kunnugt er tók Árni aldrei við
ritstjórn Varðar og J. J. skýrir
það svo: »Hann yfirvann freist-
inguna. Vopnfirðingar höfðu að
því leyti skilið Árna rjett, að
hann vildi ekki gera sér að at-
vinnu að stýra blaði, sem bein-
línis var gefið út til að svíkja
og sundra bændastéttinni.«
Seinna segir J. J. að Árni hafi
verið »of góður til að vilja svíkja
bændur í trygðum«.
Dettur nokkrum heilvita manni
í hug, að J. J. hafi trúað þvi
eitt andartak á æfi sinni, að
Árni frá Múla teldi Vörd gefinn
út til þess að »falsa og vjela
bændur«? Blaðið er opiobert
málgagn Miðstjórnar Ihalds-
flokksins, og þá ætti hann líka
að vera stofnaður til þess að
svíkja bændur. En hvers vegna
skjddi þá Árni frá Múla fylla
íhaldsflokkinn á þingi, úr því
hann er, að dómi J. J., »of
góður til að vilja svíkja bændur
í trygðum«? Hvers vegna tók
Á. J. þá við stjórn Varðar í 3
vikur í sumar, meðan ritstjór-
inn var fjarverandi? Og hvers
vegna lætur hann Vörð flytja
alt sem hann ritar í blöð, —
úr því að hann að dómi J. J.
telur blaðið gefið út til þess að
svikja bændastjeltina — en er
þó »of góður« til þess að vilja
vera við þessi svik riðinn?
J. J. er sjálfsagt vammiaus
maður 1 einkalifi sínu. En manni
hlýtur að hitna af andstygð frá
hvirfli lil ilja þegar hinn spilt-
asti og niðlundaðasti lygari,
sem á penna heldur í þessu
landi, rís upp í nafni velsæmis
og siðferðis í opinberu lífi —
maður sem ekki getur stilt sig
um að staglast á margþvældum,
ógeðslegum ósannindum í sömu
andránni og hann er að kreljast
strangleika í siðferðisefnum.
VísIp
stækkaði um áramótin og flutti
um leið ávarp til lesenda sinna,
þar sem hann deilir á alla þrjá
stjórnmálaílokka, sem nú eru
uppi í landinu. Virðist svo sem
Vísir telji sig eina blaðið á
landinu, sem hafi hugsjónir og
áhugamál og vilji vinna að heill
alþjóðar. Hefir þessi grein ekki
mætt mótmælum í nokkru blaði
og má því telja víst að Vísir sje
nú alment talinn besta blað á
íslandi.
Það blað verður að teljast
öfundsvert, sem getur deilt svo
á alla flokka og forkólfa þeirra,
að enginn treysti sér til þess
að hreyfa andmælum.
Bladag]afir.
Hinn elsti íslenskra blaða-
manna, formaður Blaðamanna-
fjelagsins Porsteinn Gíslason rit-
stjóri, segir svo frá í grein, sem
hann reit í blað sitt, Lögrjettu,
um áramótin, á tuttugu ára af-
mæli þess: »Flokksblöðiu, eink-
um Lögrjetta og ísafold, voru
þá prentuð i stórum upplögum
og mikið gert frá báðum hlið-
um til þess að auka útbreiðslu
þeirra, en minna skeytt nm hitt,
hvort borgun kæmi fyrir blöðin
eða ekki. Hefur þelta alt af áit
sjer stað eflir að flokkaskifting
magnaðist i landinua (auðkent
hjer) o, s. frv.
Það sem í\ G. minnist á hjer,
var flestum kunnugt um áður.
Islenskir blaöakaupendur eru
misjafnlega skilvísir, en blöðin
hafa hins vegar ekki sjeð sjer
fært að strika óskilvisa kaup-
endur út af áskrifendalistum
sínum, til þess að minka ekki
stjóinmálaáhrif sín.
Nú hefir Jónas frá Hriflu
hvað eftir annað látið eins og
engin blöð önnur en Vörður og
tsafold væru send óskilvisum
kaupendum, og rægt þau fyrir
það með lúalegustu orðatiltækj-
um. Veithann þó vel, að þorrinn
af lesendum Tímans borgar ekki
blaðið, enda er það gefið út
með beinum styrk frá S. í. S.
og enn hærri óbeinum styrk frá
sömu stofnun, sem eys fje í
blaðið fyrir auglýsingar sínar.
Hann heldur þvi fram að það
sje hin mesta svivirða að önnur
blöð en Tlminn, Alþgðublaðið
og Dagur skuli vera út gefin
með styrk,
Og þó er það sannast að
segja, að ef nokkur blöð ættu
að foröast að gefa tilefni til
þess að ræddir sjeu styrkirnir
til sin, þá er það Timinn og
Dagur. Því að þessi blöð njóta
ekki einasta styrks af flokks-
mönnum sinum, heldur og and-
stæðingum, — af fjölda ihalds-
bænda, sem eru í samvinnu-
fjelögunum, en fyrirlíta blöðin
sem þau styrkja og lúta nauð-
ugir í lægra haldi fyrir meiri-
hlutanum á aðalfundum S. í. S.
Avarp
til ritstjóranna »Tímans«.
í 52. tbl. Timans þ. á. er
mjög vitlaus grein með fyrir-
sögninni »Vjer brosum« og hef-
ir undirskrittina »Blómavinur«
(= Hriflu-Jónas). Greinin er
ekkert annað en illgjarnt hnútu-
kast til ýmissa manna, sem eru
svo giftudijúgir að vera í and-
stæðingaflokki Tímaritstjóranna.
Síst er þaö nýjung í Timanum
þótt gnægð sje þar i dálkum
blaðsins af lygum og dylgjum
og eigi heldur er það nýjung
þar þótt hver heimskan reki
aðra. Einnig er það vani þeirra
Tímaritstjóranna að nota upp-
nefni á mönnum og málgögn-
um í röksemdastað, sem sýnir
hið óviðjafnanlega götustráks-
eðli þessara manna, enda byrjaði
þrælmenskan snemma hjá þing-
eyska ferroingaidrengnum sem
notaði frístundirnar barnanna
hjá prestinum til þess með ým-
islegri lævisi að koma ferming-
arbræðrum sínum saman í á-
flog og illdeilur, en ljest sjálfur
hvergi nærri koma.
Af hnútum þeim i nefndri
Tímagrein, sem til mín er kast-
að, er engin sem jeg, nú fremur
en áður, hefði virt svars, efeigi
væri þar um málvísindalegar
vitleysur að ræða. Árásir Tima-
ritstjóranna eru sem sje þannig
lagaðar, að þær eru líkar því
sem grimmur hundur glefsaði í
mann, en við slíku er varla
hægt annað að gera, enaðsveia
kvikindinu frá sjer. En vitleys-
an sem þeir Timamenn koma
þarna með, er fólgin i ummæl-
um þeirra um fláaframburðinn
svonefnda. Svo sem flestir menn
vita, þá er fláaframburðurinn í
því fólginn að bera alment fram
í orðum e f. i og ö f. u, svo sem
t. d. bela (f. bila) og möna (f.
muna) o. s. frv. alveg eins og
Jónasi frá Hriflu er mjög títt að
gera í algengu tali og í ræðu-
höldum. En þótt einhverjum
verði á að segja vflagan fyrir
r>fluga<!., þá á það ekkeit skylt
við fláaframbuiðinn, heldur er
að eins rangmæli á einstöku
orði. í*að er þá líka rangtþarna
í Tímanum, að segja, að fláa-
framburður af þessu tægi óprýði
mjög mál sumra lakast ment-
uðu mannanna, heldur hefði
það eitt verið rjett að segja, að
sannnefndi fláaframburðurinn ó-
prýði tal illa mentaðra manna,
eins og t. d. Jónasar frá Hriflu.
Annars ferst Timaritstjórunum
illa, að finna að mállýtum bjá
öðrum, þvi að þeir kunna
eigi svo nokkur mynd sje á
móðurmál sitt. Tryggvi játar
sjálfur á sig vitleysu sína í lat-
ínu, en honum hefði verið ó-
hætt að játa líka ásigvankunn-
áttu sína i islensku. Hann veit
þaðt.d. ekki að jurlin»solanum
túberosum« hefir í 160 ár heit-
ið »jarðepli« á islensku. Til
þess að sjá þetta hefði hann þó
eigi þurft annað en fletta upp i
Sigfúsar orðabók. Vel veit jeg
það að orðið »kartafla« er nú
á dögum algengara nafn ájurt-
inni, en eigi er það íslenskt að
uppruna, þótt vel megi nota það.
Bæði stafsetning og hneiging
islenskra orða er iðulega fjarri
óllu viti i dálkum Tímans t. d.
uppfgnding {(. uppfundníng)eða
jatnvel uppfinning þótt lakara
sje, og svo þessi ófrávikjanlega
vitleysa í hneiging eignafalls
fleirtöluorða, sem tillaga, nfj-
lenda, vara, stofa o. s. frv. Hjá
Tryggva og Jónasi heita slik
orð í ef.flt. venjulega t. d. höf-
undur tillaganna((. iillagnanna)
alveg eins og sagt væri flugabú
(f. flugnabú) og augaverkur (f.
augnaverkur); stjórn nfjlend-
anna {(. nýiendnanna), aiveg
eins og sagt væri keldagrös ((.
keldnagrös) og lungaœðar (f.
lungnaœðar), útflutningur var-
anna ((. varnanna), alveg
eins og sagt væri fráfœralamb
(f. frájœrnalamb) og eyramark
(f. egrnamark); verkafólk skrif-
stofanna (f. stofnanna), alveg
eins og sagt væri kofatekja (f.
kofnatekjal og bjúgasali (f.
bjúgnasali). Pótt slikar villur
tinnist lika slundum i öðrum
blöðum, þá er það engin máls-
bót. Málvillur af þessari gerð
eru algengar nálega í hverju
tölublaði Tímans, en aftur er þar
oftast furðu lítið af i og y vill-
um hjá mönnum sem eru jafn-
illa að sjer i móðurmáli sinu
(þó leyfar f. leifar). Að rita z
hafa þessir menn aldrei treyst
sjer til að gera svo vit væri í,
og er það skynsamlega ráðið af
slíkum málflónum.
Þá má geta þess að þessir
Timaskriffinnar eigna mér stór-
kostlegan hringlandaskap í
gengismálinu. En því atriði býst
jeg við að svara annarsstaðar
en hjer, og leiði það þvi hjá
mjer i svipinn. Annars er það
öldungis undravert hvernig
Tímaritstjórarnir hafa alla tíð
nú siðan jeg kom hingað ^reitt
mig á ýrnsan hátt og vóru
raunar byrjaðir á þvf áður.
Þetta er svo undarlegt, af þvi,
að jeg veit eigi til að jeg hafl i
upphafi stigið á nokkurt strá
þessum mönnum lil meins. Fyr-
ir vestan var jeg góður kaup-
fjelagsmaður og þar að auki
einn af kaupendum Tímans, en
svo árið áður en jeg flutti hing-
að, er alt í einu hætt að senda
mjer blaðið. Pó hafði jeg ávalt
borgað það skilvislega. En sið-
an jeg tókst á hendur þetta
orðsöfnunarstarf hefir hvað eftir
annað klingt í Tímanum þetta
illgjarna tal um hann Kvenna-
brekku Jóhannes, sem sje að
semja orðabókina sem aldrei
komi. Þetta óvita hjal manna
sem engun skilning hafa á þvi
sem þarna, er verið að gera,
hefi jeg aldrei virt svars og lót-
ið eins og vind um eyrun þjóta.
Orsökin til þess að þeir Tíma-
mennirnir hafa lagt mig i ein-
elti, að ástæðulausu er engin
önnur en sú, að jeg hefi ávalt
verið andstæðingur þeirra í
stjórnmálum og stutt til þing-
mensku þá menn, sem þeim er
illa við. Timamennirnir eru<
sem sje, svo ofstækisfullir í öllu,
að þeir leggja beint hatur á
hvern og eion, sem er þeim
ósamdóma i stjórnmálum, trú-
málum, bindindismálum og þjóð-
fjelagsmálum. Hefði einhver
flokksmaður þeirra hlotið þessa
stöðu við orðsöfnunina, þá hefði
fjárstyrkurinu víst ekki verið
talinn eftir, heldur alt þótt þar
þá gott og blessað i dálkum
Tímans. Framhald.
Jóh. L L.Jóhannsson.
Utan úr heimi.
Rússland. Frá Berlin er símað,
að Tjitjerin hafi rætt við Strese-
mann um þýðingarmikil pólitisk
mál, einum um fjárroálaviðskifti
rikjanna. Er það haft eftir Tjit-
jerin, að hann álfti úrskurðinn
í Mósúl-málinu hættulegan, en
Locarnosamninginn litilsvirði.
— Frá Lundúnum er sfmuð sú
fregn frá Konstaninópel, að for-
sætisráðherra hafi skýit þinginu
frá, að séndiherrá Tyrkja, stadd-
ur í Paris, h?fi gert samning
við Tjitjerin, þess efnis, að Tyrk-
land og Rússland skuldbindi sig
til hlutleysis, verði ráðist á ann-
aðhvort rikjanna. Er simað frá
Paris að samningur þessi vekji
geysimikla eftiitekt og sé álilinn
Ijandsamlegur Evrópu.
Kommúnistaflokkurinn rúss-
neski hefir hald ð fjórtánda
þing sitl nýlega f Moskva. Sú
skoðun kom fram á fundinum,
að hælta bæri tilraunum til
þess að koma af stað heims-
byltingu, en f stað þess skyldi
smám saman hverfa aftur til
fyrra fyiirkomulags um verslun
og viðskilti og viðurkenna mest-
an hluta rikisskuldanna.
Þýsvaland. Það er nú liðið
á annan mánuð siðan ráðu-
neyti Luthers sagði af sjer og
hafa enn engar fregnir komið
um að tekist hafi að mynda
nýja sfjórn. — Ástandið í land-
inu sagt mjög iskyggilegt. Um
jólin var símað, að í Berlin
væru framin 74 sjálfsmorð ó
viku að meöaltali vegna gjald-
þrota og atvinnuleysis. Á nýjárs-