Vörður - 13.03.1926, Blaðsíða 1

Ritstjóri og ábyrgÖ-
armaður'
Kvistján AíbertsQfi
Túngötu JÉ.
XJtg'ef andi : Miðætiórií XtialcisfloUlisins;.
Afgreiðslu- og ínn-
v, heimtuaiaður '
Ásgeir Magnússon
kennaviS'
IV. ár.
Reykjavík 13. mars 1926
1 1. blað.
Kæliskip
Þeir munu verða æði margir
i sveitum landsins, sem gleðjast
yfir þvi hagkvæma samkomu-
lagi, sem Magnúsi Guðmunds-
syni atvinnumálaráðherra hefir
tekist að ná við stjórn Eim-
skipafjelagsins um byggingu
kæliskips, og kemur fram í frv.
því, sem prentað er á öðrum
stað í blaðinu og landbúnaðar-
nefnd Nd. tók til lluinings fyrir
ráðherrann. Þar með er þetta
mál komið á rjetta braut. Skip-
ið verður i förum alt árið eftir
fastri áætlun, afnotin frjáls fyr-
ir alla jafnt til útflutnings á
hverskonar nýjum matvælumtil
markaðs í Englandi og öðrum
nágrannalöndum. Vjer lifum svo
að segja eingöngu á því að
framleiða matvörur handa öðr-
um þjóðum, en höfum hingað
til ekki haft aðstöðu til að koma
neinu nýmeti á erlendan mark-
að, sem þó ætti að vera mögu-
tegt eftir legu lands vors. Skip-
'Ö á að verða hið myndarleg-
asta, stærð og ytra útlit og
ganghraði að öllu sem Goðafoss,
rúm fyrir 20 farþega á 1. og 20
á 2. farrými. Lestarúm skipsins
verður fult svo mikið sem á
Goðafossi, og má nota meira
eða minna af þvi fyrir kæli-
flutning eftir vild. Einnig verð-
ur skipið sjerstaklega hentugt
til flutninga á lifandi peningi, t.
d. sauðfje.
Þess er fastlega að vænta að
framtakssemi einstakra mahna og
fjelaga i landinu láti ekki á s|er
standa um notkun þeirra mögu-
teika, sem skipið býður þegar
Það er feugið. Það er margt
fleira en kjötið í sláturstíðinni
sem hjer getur komið til greina.
Veið á nýju kjöti og fleiru ný-
meti er á ýmsum tímum árs
svo hátt í nágrannalöndunum, að
Hklega mundi vel borga sig að
breyta til um framleiðsluaðferð-
ir að einhverju leyti til þess að
hagnýta sjer þetta háa verð.
Alt slíkt er hægt að reyna fyrst
í smáum stíl og færa sig svo
«PP á skaftið eftir þvi sem
reyuslan vísar til, þegar föst á-
aetlun um kæliskipsferðir alt
4rið liggur fyrir.
Menn höfðu í rauninni búist
við miklu meiri útlátum en
350 þus, kr. úr ríkissjóði til
url»usnar þessa nauðsynjamáls,
jafnvel komið til tals að ríkis-
sjóður bygði skip í þessu skyni
sem kosta mundi á 2. milj. kr.
Og þá var þó enn óráðinn
vandinn um útgerð og notkun
skipsins þa tíma árs, sem ekki
er þörf fyrir sjerstakt kæliskip.
Ur þessu er nú ráðið á öldungis
eðlilegan hált, og um leið bætt
úr skipsþörf Eimskipafjelagsins
- bili, 0g þar meö úr þörf
landsraanna fyrir auknar sam-
göngur bæði til útlanda og milli
hafna innanlands.
Málið hefir fengið mjög góðar
undirtektir í þinginu, en þó
reyndi Framsóknarflokkurinn i
Nd. allur, að undanskildum
Klemens Jónssyni, að koma
málÍDU fyrir kaltarnef með
ísmeygilegum fleyg. Samgöngu-
málanefnd deildarinnar hafði
tekið við áliti milliþinganefndar,
sem sett var í fyrra, um aukn-
ingu strandferða. Hún var búin
að athuga þær og hafði ekki
treyst sjer til að fara íiain á
að bygt yrði nýtt strandterða-
skip að svo stöddu, heldur bar
hún fram tillögu til þingsálykt-
unar um að tekið yrði á leigu
skip til strandferða yfir haust-
mánuðina, þegar mest vantar á
að Esjan geti fullnægt öllum
þörfum. Þetta var Nd. búin að
samþykkja og afgreiða til Ed.
þegar kæliskipsmálið kom fram,
alveg ágreiningslaust. En við 2.
umræðu kæliskipsins bar Sveinn
í Firði (sem sjálfur á sæti i
samgöngumálanefnd, og var því
meðal flutningsmanna þeirrar
tillögu um leiguskip, sem búið
var að samþykkja) fram breyt-
ingartillögu þess efnis, að áður
en ráðist yrði í framlag til
kæliskipsins skyldi rikissjóður
°yggía strandferðaskip fyrir
»alt að 400 þús. kr.«. —
Upplýst var að skipið mundi
ekki kosta minna en 500 þús.
kr. Auðvitað var þetta alveg
nýtt mál, kæliskipinu óviðkom-
andi. fhaldsmennirnir og Kl. J.
tjáðu sig ekki geta greitt tillög-
unni atkvæði af fjárhagsástæð-
um, og fjell hún svo með 14 á
móti 13 atkv. Ef hún hefði náð
samþykki voru forlög kæliskips-
ins mjög í tvísýnu, því að það
mun vera fastur ásetningur
meiri hluta þingsins að reyna
að halda fjárhagnum i horfinu
á þeim krepputíma, sem nú
virðist vera i garð genginn.
Ymsum getum er að því leitt,
hvað þeim hafi geDgið til, sem
fleyginn smíðuðu. Að þeír sjeu
því mótfallnir, að landið fái
kæliskip, kemur engum til hug-
ar. Hins er getið til, aö þeim
muni vera ógeöfelt að fhalds-
stjórnin beri gæfu til að ráða
fram úr svo mikilsverðu vanda-
máli, sumum hverjum. Og menn
vita að brjóst forkólfanna eru
harmi þrungin yfir því, að skip-
ið verður öllum jafnt til afnota
og engum tengslum bundið við
neina samábyrgðar-einokun.
Tryggyi Sveinbjörnsson
Enn heflr íslendingi hlotnast sú
sæmd, að sjónleikur eftir hann hefir
veriö sýndur á konungl. leikhúsinu
í Kaupmannahöfn. »Regnið« eftir
Tryggva Sveinbjörnsson var leikið
þar í fyrsta sinni 17. f. m. T. Sv.
er liðlega þrítugur maður, svarf-
dælskur að ætt. Hann tók stúdents-
próf hjer 1914, heíir siðan dvalið
i Danmörku og er nú ritari á ís-
lensku sendiherraskrifstofunni i
Khöfn. Hann hefir áður gefið út
sjónleikinn »Myrkur«.
Tryggvi Sveinbjörnsson.
Ummæli danskra blaða um
»Regnið« eru yfirleitt miður lofsam-
leg. Hlýlegast ritar Sven Lange i
Politiken. Bendir hann á að leikur-
inn sje viðvaningslega saminn, en
viðurkennir að hann hafi innra
gildi, sálarlifslýsingarnar sjeu sann-
ar, samtölin eðlileg og lifandi. »Han
er vistnok Digter«, skrifar Lange
um höf. verksins.
Strangari er Julius Clausen í Berl.
Tidende. Hann segir að höf. virðist
hafa viljað segja eitthvað fallegt,
en hafi bersýnilega ekki nema á
stöku stað haft hæfileika og vald
til þess að varpa Ijósi yfir þær til-
finningar mannshjartans, sem hann
vildi skýra. Leiksagan sje misstniði,
Viðvaningsbragur á mörgum atrið-
um, sjerstaklega vanti þau samstill-
ingu (Koncentration). »f sjónleik
má helst ekkert tilsvar vera tilvilj-
un, þó að svo liti út — alt verður
aö miða að einhverju, segja eitt-
hvað; en í þessum leik var sannar-
lega of mikið af ómerkilegu masi
um ekkert og af altof langdregnum
atriðum . . . Sem sjónleikur var
verkið fult af áberandi göllum og
þess vegna ekki gott. Og þó var í
því undirstraumur skáldlegrar til-
finningar — sem kliðaði eins og
litil lind undir yfirborði verksins«.
Lange og Clausen eru sammála
um að leikurinn hafi ekki verið
sem best leikinn — og má vera að
því sje að nokkru leyti um að
kenna, hve daufar viðtökur hann
hefir fengið.
Konungskoman. Svo sem frá
hefir verið skýrt hjer í blaðinu,
koma konungshjónin hingaðl2.
júní í vor. Fara þau vestur 15.
júni, en munu ætla að bregða
sjer hjeðan upp í sveitir efveö-
ur verður gott. Konungur held-
ur ríkisráð áður en hann ferúr
Reykjavik. Til ísafjarðar koma
kouungshjónin 16. júní ogdvelja
þar sólarhring, til Akureyrar
koma þau 18. júní og ætla að
fara í Vaglaskóg ef vel viðrar.
Á Seyðisíirði verða þau 21.júní
Mussolini meðal svartliða.
Landlviniiing-aliuiariiw T^Xuisssoliiiis.
A þessum vetri hefir Mussolini stigið siðustu skrefin til fullkomins
einveldis. Hann hefir látið gera sig að forsætisráðherra æfilangt og leysa
sig af allri ábyrgð gagnvart þinginu. Ekkert mál má taka á dagskrá í
þinginu án samþykkis hans og enginn má gefa út blað, nema með leyfi
stjórnarinnar.
Eftir að Mussolini siðustu þrjú ár hefir lagt alt kapp á fjárhagslega
viðreisn ítalíu og orðið mikið ágengt i þeim efnum, þá boðar hann nú
nýja stjórnarstefnu — ítalía á að verða keisaradæmi, eða eins og hann
sjálfur orðar það, »rómverska keisararikið« á að endurrísa. Og hann
dregur enga dul á, að hið endurrisna keisararíki ætlar sjcr ekki að verða
friðsamlegt, fremur en ástæður leyfa. Hann kveður skýrt að orði um
að þröngt sje um ítali heima fyrir og að þeir eigi rjett á nýjum land-
námum. Er sagt að hann hafi auga á landspildum bæði i Litlu Asiu og
á norðurströnd Afríku.
Ðlaðamenn hans og sljómmálarithöfundar hata gert ljósa grein fyrir
hinum nýju hugsjónum fascista. Einn hinn þektasti þeirra, Francesco Co-
ppola, segir i grein í Tribuna: »Pegar vjer ítalir tölum um italskt keisara-
riki, þá eigum við fyrst og fremst við nýienduríki, ríki sera nái út fyrir
Evrópu«. Hann dvelur við hina öru fólksfjölgun i ítalíu, atvinnuleysið,
skort landsins á mikilsvarðandi hráefnum (kolum og jarni) og telur þær
nýlendur, sem ítalir nú eiga, fátækar að gæðum og ónógar. Ef ítalía eigi
ekki að horfa fram á hnignun og vandræði, þá verði hún að eignast ný-
lendur, miklar og auðugar að hráefnum. »Vilja Bandaraenn gefa ítaliu á
friðsamlegan hátt það sem hún þarfnast«? spyr hann og bætir við, að
ef þeir vilji það ekki, þá taki þeir á sig hina þuugu ábyrgð.
Bretar virðast fúsir á að styöja ítalíu til nylenduaukninga. Peim virðist
sú tilhugsun ekki óljúf, að við hlið Frakklands verði annað jafnsterkt stór-
veldi á meginlandi Evrópu — og i vináttusambandi og þakkarskuld við
England.
en halda daginn eftir áleiðis til
Danmerkur. — Jón Sveinbjöms-
son konungsrilari verður í för-
inni og nokkrir danskir hirð-
menn.
Sira Ragnar Kvaran og frú
hans komu hingað um siðustu
helgi frá Vesturheimi og dvelja
hjer fram á su-i ar. Svo sem
kunnugt er hefir R. K. þjónað
öðrum islenska söfnuðinum i
Winnipeg síðustu 4 ár og er
ráðinn til þess að þjóna honum
enn um tveggja ára skeið.
Landsmálafjelsgið »Vörður« hjelt
fund um fyrri helgi, sem varð
bæði fjölsóttur og tjörugur. Jón
Porláksson fjármálaráðherra flutti
erindi um stefnur i sljórnmál-
um. Mun það bráðlega birtast
á prenti og skal efni þess
ekki rakið bjer að þessu sinni.
Miklar umræður urðu á eftir
og stóð fundurinn fram yíir
miðnætti.
Þórarinn Guðmundsson efndi til
kirkjuhljómleika á fimtudag með
aðstoð Eggerts Gilfers, Simonar
Póröarsonar og Axel Wolds.
Skemtunin þóttihinbesta.Fiðlu-
leikur Þórarins er altaf frískur
og djarfur, ungur og hressandi
blær yfir lónum hans.
Hijómsveit Reykjavikur efndi til
hljómleika á sunnudaginn með
aðstoð frú Guðrúnar Sveinsdóttur.
Frúin hefir hljómþýða og við-
kunnanlega rödd og fór vel með
lög og teksta. Af viðfangsefnum
hljómsveitarinnar tókst »L'Arlé-
sienoe« best, það var suðrænt
sólskin yfir hinum ljettstíga og
töfrandi leiktónanna. Mestskorti
á að hljómsveitin gæti ráðið við
»Finnlandia«, þar vantaði til-
finnanlega fleiri blásturshljóð-
færi.
Þýskt smyglaraskip var tekið
af varðskipinu »Fylla« suður í
Vogum á mánudag og flutt til
R^ykjavíkur. Höfðu menn áður
farið á land úr því og þótti för
þeirra grunsamleg. Skipið reynd-
ist að vera hlaðið áfengi, mest
rommi. Einn íslendingur var á
því, Jón Jónsson fyrv. bryti á
Esju. Játaði hann sig eiganda
að nokkrum hluta farmsins, en
kvaðst hafa tekið að sjer að
sjá um sölu á hinu áfenginu.
Sira Halldór Bjarnarson á Prest-
hólum hefir fengið lausn frá
embætti.
.s__