Vörður - 20.03.1926, Blaðsíða 1

Ritstióri^og ábyrgð'
.armaður''
Kristj'án Aíéérfsoti
Tjinsötu'J8._
Afgreíðslu- og inn-
\Sl heimtumaður "
Ásgeir Magnússon
íceiinarif
"tJtg^efiincli : IMiðstjóm íhaldsflolílcæinæ.
IV. ár.
Reykjavík 20. mars 1926
13. biað.
Kaupdeilur,
Eins og frá var skýrt hjer í
blaðinu 27. f. m. hafa utgerðar-
menn marga undanfarna mán-
uði verið að reyna að ná samn-
ingum við verkam.fjel. Dagsbrún
og verkakvennafél. »Framsókn«
um lækkun á kaupi eyrarvinnu-
manna og verkakvenna.
Enn hafa engir samningar
náðst, en þó hafá þau tíðindi
gerst, er i frásögur eru færandi.
Fyrir nokkru yar svo komið
samningaumleitunum við »Fram-
sókn«, að samninganefnd þess
fjelags hafði boðist til að semja
um 82 aura tímakaup, en það
hafði áður verið 90 aurar, og
hlutfallslega lækkun á annari
samningsvinnu. Útgerðarmenn
viídu eigi ganga að þessu boði.
Bentu þeir á, að ef kaupið ætti
að samsvara kaupinu fyrir striðið,
þá ætti það samkvæmt dýrtíð-
inni að vera um 50 aurar, en
samkvæmt afurðaverðinu að eins
35 aurar. Samt buðu útgerðarm.
80 aura kaup, og svo mun hafa
farið, að samninganefnd verka-
kvenna sá að hjer var um kosta-
boð að ræða, og mælti með því
við verkakonur, að það yrði
samþykt. Er ekki að efa, að kon-
ur myndu hafa gengið að því
boði, ef þair hefðu verið ein-
ráðar.
En svo var eigi. Því er kom
til fundar-ákvörðunar í fjelaginu
»Framsókn«, mættu þar tveir
helstu æsingamenn úr Kom-
múnistahóp, þeir Ólafur Frið-
riksson og Björn Blöndal, oghöíðu
í hótunum við verkakonur, ef
þær geogju að slíkum boðum.
Báru þeir hærri hlut frá borði
í orðasennu við lítt herskáar
konur og spiltu samkomulagi.
Rjeðu þeir því siðan, að konur
auglýstu taxta og skyldi nú tima-
kaupið vera 85 aurar, eða 3
aurura hærra en konur höfðu
boðist til að staðfesta með samn-
ingi og 5 aurum hærra en samn-
inganefnd kvenna mælli með.
Auglýsingu þessari svöruðu
útgerðarm. með því, að bjóða
kvennfólki vinnu fyrir 80 aura
tímakaup, og fengu þegar í stað
nóg fólk. En er æsingamenn-
irnir sáu það, geiðu þeir atför
að verkakonum og skipuðu þeim
að hætta vinnu. Höfðu þeir í
hótunum, og kváðust mundu
sjá um, að þær konur er ó-
blýðnuðust valdboði þeirra,
skyldu verða atvinnuíausar að
eilifa, því þeir mundu neita að
semja við atvinnurekendur nema
með þeim skilmáium, að þær
yrðu reknar nr vinnu.
Að vonum ljetu sumar konur-
^Qdan siga fyrir hótunnm æs-
ln§amannanna, en þó voru þær
eiS* allfáar, sem ljetu sig hvergi.
S«Q Uu öfgamennirnir sitt ó-
vænna, og aö eigi mæ'ti við svo
búið standa.
Þeir 'fólu því málið Alþýðu-
sambandi íslands, en þá tók
eigi betra við. Alþýðusambandið
tilkynti þegar í stað útgeröar-
mannafjelaginu, að ákveðið væri
að slöðva vinnu við uppskipun
fiskjar úr togurunum, þangað
til konur fengju goldiðþað kaup,
sem þær höfðu auglýst.
Það er vert að íhuga, hvað
gerst hefir.
í haust þegar visitalan var
279, verður það að samkomu-
lagi milli form. Alþ.samb. ísl.,
Jóns Baldvinssonar, og form.
Dagsbrúnar, Magnúsar Jóhannes-
sonar annarsvegar, en samninga-
nefndar útgerðarmanna hins-
vegar, að timakaup verkamanna
skuli vera kr. 1,25. Fjelagið
Dagsbrún hafnaði þessu sam-
kqmulagi fyrir undirróður æs-
ingamanna. Nú er vísitalan 261.
Eyrarvinnukaup ætti samkvæmt
henni að vera 91 eyrir, en sam-
kvæmt afurðaverði 53 aurar, en
er 140 aurar, og hafa eyrar-
vinnumenn hjer'i bæ aJdrei átt
við svo góð kjör að búa. —
Þessum mönnum skipa nú Jón
Baldvinsson, Hjeðinn Valdi-
marsson og hinir forkólfarnir
að hefja verkfall, til þess að
reyna að þröngva útgerðarmonn-
um til að gjalda kvennfólkinu
það kaup, sem Björn Blöndal
og Ól. Fr. hafa skipað þvi að
heimta, kaup sem kvenfólkið
sjálft alls ekki fer fram á, vegna
þess a5 það skilur, að útgerðin
getur ekki greitt það, og finnur
að 80 aurar nú er hœrra kaup
en 90 í fyrra.
Hjer er greinlegt hvert stefnir.
Óbilgirnin hefir aldrei náð slíku
hámarki hjá forkólfunum. Nii
um .hávertiöina hefja þeir stríð
á slíkum grundvelli. Þarf engan
að undra þó að útgerðarmenn
standi þjelt saman og láti sig
hvergi.
Nokkrir togarar hafa komið
inn siðan verkfallið hófst. Hafa
þeir ekki fengið afgreiðslu hjer.
Fóru sumir vestur og voru af-
greiddir þar þrátt fyrir bann
forkólfanna reykvísku, en aðrir
fóru lil Hafnarfjarðar.
Sem vita mátti, reyndi Alþ.-
sambandið að stöðva afgreiðslu
þeirra, og svo fór að þrátt fyr-
ir mótmæli aðalalþýðuforingjans
í Hafnarfirði, þess mannsins
sem sagt er að verkafólkið trúi
og treysti á, tókst æsingamönn-
unum hjeðan að fá stjórnir
verkalýðsfjelaganna í Hafnarfirði
til að samþykkja, að ekki mætti
afgreiða togarana þar.
Þegar hjer var koiuið sögu
lágu 2 togarar og biðu afgreiðslu
í Hafnarfirði. Og er sljórnar-
samþyktin hafði verið gerð, fóru
þeir Hjeðinn og Björn Blöndal
niður að skipunum og tilkyntu
verkamönnum, að nú gætu þeir
farið heim, því bann væri við
afgreiöslu togaranna. En nú
var þolinmæði Hafnfirðinga lok-
ið. Lustu verkamenn upp ópi,
kváðu gestina ábyrgðarlausa
æsingamenn, er skyldu hafa sig
í brott hið bráðasta eða hafa
verra af. Skifti nú engum tog-
um að billinn brunaðimeð hina
sigruðu foringja heim til reyk-
víksku átthaganna, en Hafnfirð-
ingar losuðu skipin í friði.
Er þetta vottur um sjálfstæði
Hafnfirðinga og þeim til hins
mesta sóma.
Hjer í Reykjavík er nú stöðv-
uð öll hafnarvinna fyrir útgerð-
ina. Er ekki að vita hve lengi
það ástand heist, en fyrir gæti
komið að verkamenn Reykja-
vikur gerðu foringjunum sömu
skil og Hafnfirðingar, rækju á
flótta hina ábyrgðarlausu æs-
ingamenn, sem með óbilgirni
sinni hafa nú svift verkafólk
mikilli vinnu ogreynt að stöðva
framleiðsluna um hávertfðina
og baka þar með þjóðarbúinu
stórtjón.
Mannskaðar i Gríndarlk. Það-
an er simað 15. þ. m.: í gær-
morgun reru nokkrir bátar.
Veður var gott, en mikið brim.
Fjórir bátar lentu nálægt Þor-
kötlustöðum. Einn báturinn fórst
í lendingu. Voru á honum ellefu
menn og druknuðn níu þeirra:
1. Guðjón Magnússon, bóndi
í Baldurshaga.
2. Guðbrandur Jönsson, Nesi,
lausamaður.
3. Guðm. Sigurðsson, frá Helli,
Holtum, lausamaður.
4. Hallgrimur Benediktsson,
Kirkjubæjarklaustri, lausam.
5. Lárus Jónsson Hraungerði,
Grindavfk, vinnumaður.
6. Stefán Halldór Eyjólfsson,
lausamaður, Hólmavík.
7. Sveinn Ingvarsson, Holti,
Grindavík, bóndi.
8. Ouðm. Guðmundsson^Núpi
Dalsmýri, bóndi.
9. Erlendur Gíslason, Vik,
Grindavík, vinnumaður.
Þessir björguðust:
Guðm. Kristjánsson, Lundi,
Grindavik, bóndi.
Valdimar Stefánsson, Lang-
stöðum, Hraungerðishreppi, Flóa.
Mönnum þessum bjargaði
Guðmundur Erlendsson Grund,
Grindavík, og yarð hann að
ryðja mestu af fiskinum úr
bátnum, til þess að geta bjarg-
að þeim. Skipið rak i gær og
voru 2 lík í þvi, flækt i linu.
Ti'ö blöö af Verði koma
út í dag.
dr. Luther, þýski ríkskanslarinn.
Hús þjóöbandalagsins í Genf.
JESrjur inna.n JPjóda.ba.nclaÍEig'sins.
Þeir sem bjuggust við aö naeö Locarnosamningnum myndi hefjast nýtt
tímabil trausts og friðsamlegrar samvinnu millí Evrópu-þjóðanna, virðast
fljótt ætla að verða vonwiknir. Nú þegar, nokkrum mánuðum eftir sam-
ingsgerðina, virðist gamli þjóðarígurinn aftur i algleymingi og Evrópa
vera að greiDast að nýju í rikjasambönd, sem líta hvort annað augum
tortrygni og jafnvel fjandskapar.
Þegar Locarnosamningurinn var
| gerður, var það ráðgert að Þýska-
-, land skyldi leita upptöku í þjóða-
\. bandalagiö og fá fastan fulltrua í
ráðinu. Svo sem kunnugt er kemur
þing bandalagsins saman einu sinni
á ári, og sækja það fulltrúar allra
þjóða, sem i því eru. En þess á
i^i milli stjórnar ráðið, sem hefir aö-
setur i Genf og heldur stöðugt
W ** W: fundi. Ráðið skipa 10 fulltrúar. Af
þeim eiga fjórir fast sæti í þvi (frá
England', Frakklandi, ítalíu og
Japan), en 6 eru kosnír af þinginu
og eru þeir sem stendur frá Bélgíu,
Spáni, Svíþjóð, Tjekko-Slóvakíu, Bra-
silín og Uruguay.
Páu ríki, sem stóðu að Locarno-
samningunum, höfðu heitið að
styðja aö pví, að Pýskaland fengi
fastan fulltrúa í ráðinu. En þegar
fram i janúar kom, kröfðust Pól-
land, Spánn og Brasilia, að þeim
væri jafn hátt undir höfði gert sem Þýskalandi. Krafa Póllands, sem er
studd af Frakklandi, heflr valdið miklum deilum og mestu vandræðum.
Ef Pólland fær fastan fulltrúa i ráðinu um leið og Þýskatand, þá verða
áhrif Frakka OLireytt frá því sem nú er, því Pólverjar eru þeim háöir á
ýmsa lund og vísir til að styrkja þá að hverju máli. Frönsku blöðin hafa
óspart látiö þá skoðun i ljósi, í sambandi við kröfu Póllands, að Þjóð-
verjum sje ekki treystandi, aö ekki veiti af að styrkja samheldni nágranna
þeirra, að hindra verði að þeir
gerist of miklir fyrir sér að nýju
o. s. frv. í öllum þvílíkum umma^l-
um felst ótrú ó þá, að Locarno-
samningurinn einn veiti næga trygg-
ingu fyrir samlyndi og framtíðarfriði
— ótrú á gildi þess verks, sem átti
að fyrirbyggja það, að Evrópa skift-
ist að nýju í fjandsamleg ríkjasam-
bönd.
Ráðið á sjálft að leggja samþykki
á, að ný ríki fái fulltrúa í þvi, og
verður samþyktin að vera einróma.
En i síðasta mánuði tilkynti Sviþjóð
að fulltrúi þess myndi greiða at-
kvæði gegn þvi að ny riki önnur
en Þýskáland fengju fulltrúasæti í
ráðinu og ensku blöðin tóku ein-
dregið i sama streng. Noregur
Danmörk, Holland og Sviss kváðust
og samþykk yfirlýsingu Svía.
Hinsvegar hótuðu frönsk blöð að
Frakkland myndi beila sjer gegn
upptöku þýsks fulltrúa i ráðið, nema að pólskur fulltrúi fengi samtímis
sæti i því.
Þjóðbandalagsþlngið kom saman i Genf 8. þ. m. 48 ríki sendu fulltrúa.
6 forsætisráðherrar og 14 utanríkisráðherrar sóttu þingið, þar á meðal
Þjóðverjarnir dr. Luther og Stresemann, ennfremur Briand og Chamberlain.
í byrjun fundarins kvisaðist út að Þólland hefði í hótunum um að
ganga úr þjóðabandiilaginu, ef kröfu þe*s yröi synjað. Síðan haía skeyti
hermt, að miklar erjur hafl risið í Genf út af þessum málum, og nú sið-
ast að Brasilía hafi krafist þess skilyrðislaust að fá fastan fulltrúa í ráð-
inu og að öðrum kosti hótað að neita að leggja samþykki á að Þjóðverjar
fái fulltrúa þar. Ettir þetta var inntöku Þýskalands i Þjódabandalagið
frestað þangað til i haust.
Siðasta skeyti hermir, að riki þau er undirskrifuðu Locarno-samning-
inn, hafi gefið út yfirlýsingu um, að þessi atburður skuli enginn áhrif
hafa á samninginn nje þann anda, sem hann er af getinn.
Briand forsætisráðherra Frakka.