Vörður - 10.04.1926, Qupperneq 4

4
V Ö R Ð U K
hnga þarf. Pessum vandkvæðum
virðist mjer ríkinu bera skylda 'til
að bæta úr og ef bætt væri úr því,
þá flnst mjer Stjórnartiðindm not-
hæf sem lagabók, þó nokkuð mikið
fari fyrir þeim.
Til þess að gera Stjórnartíðindin
þægilegri sem lagasafn, mætti hafa
í sjerstöku bindi öll þau atriði, er
einungis gilda fyrir það ár sem er
að líða og þýðingarlaust er í raun
og veru að setja á vetur nema í
bókasöfnum. Útbýting ætti ekki að
fara fram á »lagabindinu« fyr en í
árslok og þá helst sent til hlutað-
eiganda bundið í dágott band og
selt alþýðu við vægu verði. Ef lög
þyrftu nauðsynlega að berast fyr
um landið ætti að vera nóg að
senda þau sýslumönnum og bæjar-
fógetum. [Alþingistiðindin segja
mönnum einnig hvaö til stendur.]
Annað atriðið til þæginda væri
að ríkið ljeti semja yfirlit yflr öll
lög, sem nú eru í gildi með líku
sniði og hið árlega yfirlit eftir staf-
rófsröð, er fylgir Stjórnartíðindun-
um, en nákvæmara flokkað, þar
sem til væri greint meðal annars
frá hvaða ári lögin væru og blað-
síðutal Stjórnartíðinda. Par værú
tekin sjer öll lög og reglugerðir,
sem gilda fyrir landið í heild. En
svo væri sjerstök skrá yfir ákvæði
(reglugerðir, samþyktir og fl.), sem
ná að eins til vissra svæða af land-
inu og sje þá flokkað i aðalflokka
eftir lögregluumdæmum.
En þrentað sje að eins á aðra
hverja blaðsiðu því jeg tel líklegt
að orðtakið »Guö gefur oft í gerðar
sþyrður« muni eiga þar allvel við.
Yrði þá Oþinberum starfsmönnum
gert að skyldu að færa inn í yfír-
litin og sjá um að þau fylgi starf-
inu ásamt Stjórnartíðindunum.
Pessi yfirlit þyrfti svo að þrenta á
vissra ára fresti t. d. 15 ára.
Nú hefir Alþing heitið styrk til
áðurnefnds lagasafns og hlýtur það
að stafa af því að það telur skyldu
sina að bæta úr núverandi ástandi.
Vildi jeg því benda þeirri ósk til
hins háa Stjórnarráðs og hins háa
Alþingis, að íhuga hvort ekki væri
rjett að gera líka bragarbót á út-
gáfu Stjórnartíðindanna og jeg hefi
bjer bent á.
Mjer virðist kostnaður ekki muni
geta orðið stórkostlegur, því unt
mun að fela einhverjum núverandi
starfsmönnum ríkisins þetta starf
án launaviðbótar, að því er snertir
aukinn undirbúning undir þrentun,
en sjálfsagt tel jeg að hæstarjettar-
dómarar sjeu í ráðum með, að
minsta kosti um hver lög sjeu í
gildi, þegar efnisyfirlit er samið.
20. febrúar 1926.
Virðingarfylst
Hafsteinn Pjetursson.
Aíþingi.
Trúnaðarmenn íslands
erlendi^.
Tillaga til þingsályktunar frá
Jónasi frá Hriflu er svo hljóðar
kom á dagskrá í sam. þingi á
fimtudag:
»Sameinað Alþingi ályktar að
lýsa því yfir, að það telur það
eina sjálfsögðustu skyldu hverr-
ar stjórnar, bæði þeirrar, er nó
situr, og annara, er siðar koma,
að velja þá menn eina tii að
vera fulltrúa landsins erlendis,
sem reyndir eru að reglusemi,
dugnaði og prúðmensku i allri
háttsemi, svo að treysta megi,
að þeir komi hvarvetna fram
þjóðinni til sæmdar«.
Jónas frá Hriflu fylgdi tillögu
sinni ór garði með alllangri
ræðu, sem hann las ór hand-
riti, dræmt og áhrifalaust. Fór
hann mörgum orðum um nauð-
syn þess að sendimenn og
trúnaðarmenn þjóða kæmu vel
fram erlendis, og sagði sögur
af því að íslendingar hefðu
orðið þjóð sinni til smánar
ytra, en nefndi engin nöfn.
Eftir að Magnús Guðmundsson
og Jón Magnússon höfðu svarað
ýmsu í ræðu hans með stuttum
athugasemdum, fann J. J. á-
stæðu til þess að gera utanför
VI.
í formála bókarinnar tek jeg
það einmitt fram, að úrvals-
safn þetta »sje ekki gallalaus
smið«. Jeg hygg, að fáum hafi
verið Ijósara en einmitt mjer,
að ýmsar vísnanna voru ekki
sem nákvæmastar að áherslum
og kveðandi. Eu — og — sem
— stóðu stundum sem auka-
atkvæði í byrjun Ijóðlínunnar
— og stundum var þríliðað af-
leiðsluorð notað í enda 1. og
3. vísuorðs. En þetta ljet jeg
þoka fyrir orðhepni, skáldlegri
hugmynd, djúpri speki — eða
kjarnyrðum — að öðru jöfnu.
Og þá er jeg kominn að því
atriði, sem jeg vildi benda á
síðast, í sambandi við Stuðla-
máladóm H. J.
Mjer hefir skilist svo, að
hvert ljóð megi greina í tvent:
Efni og búning. Einnig hef jeg
álitið, og það af góðum og
giidum ástæðum, að efnið svar-
aði til kjarnans, en búningur-
inn til hýðis (eða umbúða).
H. J. hefir orðið sú megin-
skyssa á, að líta að eins á
búning vísnanna — en minnist
ekkert á efni þeirra. Pað er
orðin tíska að meta hlutina
eftir ytra útliti þeirra.
Samt er það gætnum og
hyggnum mönnum áhyggjuefni,
hve umbúðatilbeiðslan er fljót-
förul og skilyrðin góð fyrir
vöxt hennar og viðgang. Form-
dýrkun kvæða á að stilla svo í
hóf, að hún skyggi ekki á efn-
ið — kjarnann.
Og sje ekki kostur á sam-
ræmi hins ytra útlits og innra
gildis, ber að láta kostagæði
kjarnans ráða, hvort sem um
er að ræða verklegt eða and-
legt afrek mannsins.
Jeg skipa mjer hyklaust
þeirra megin, sem telja inni-
haldið meira virði en umbúð-
irnar, og tel mig vera þar í
hollum og heilbrigðum fjelags-
skap. Vísnaval Stuðlamála er
nokkuð mótað af þeirri skoðun
minni, þótt margt fleira komi
þar til greina.
Yfirborðsdýrkunin — »sel-
semgull«-stefnan — byggist á
grunnúðlegum smekk og þekk-
ingarleysi þeirra manna, sem
fjötra sig í böndum aukaatrið-
anna, viljandi og óviljandi, og
þeir brjóta fæst til mergjar.
Menning heimsins á þeim minst
að þakka, en geldur þeirra á
mörgum sviðum. Þessara manna
hafa ýms Stuðlamálaskáldin
minst, og þar á meðal Kristján
á Brúsastöðum vel og linittilega
með stökunni: '
Margra sál af fordild full
fegurð ytri metur,
en að skíni’ i skarni gull
skilið hún ei getur.
Margeir Jónsson.
Árna frá Múla að umtalsefni.
Voru ummæli hans um Á. J.
svo persónuleg og ósmekkleg að
hrópað var til hans af þing-
bekkjunum: sÞingmaðurinn skal
mintur á að 2. þm. N-Mýl.
hefir aldrei verið lýstur æru-
laus lygari í blöðum landsins!«
— — »Og heldur ekki þjóð-
frægur rógberi!« Sljákkaði nú
heldur í J. J. Litlu síðar hélt
Jón Auðunn Jónsson all-afdrátt-
arlausa ræðu, sem hreiusaði
loftið í þingsalnum og virtist
koma J. J. í fullan skilning um
að þingið hefði ekki þolinmæði
til þess að hlusta á siðaprjedik-
anir frá honum. J. A. J. sagði
að J. J. ljeti jaínan eins og
engar ódygðir væru til aðrar
en sú, að neyta víns — og
væri það venjulega til þess gert
að leiða athygli frá hinum
margfalt vítaverðari og skað-
vænlegri ódygðum J. J. sjálfs
— nrógsnátlúrunni og ósann-
söglinnia. »Jeg hefi ekki geð í
mér til þess að ganga lengur
með þessi skjöl í möppunni
minni án þess að notfæra mér
sannanir þeirra fyrir því, að
háttv. 3. landkj. (J. J.) heíir
farið með ósannindi hjer á
þingi á lokuðum fundi um
kjöttollsmálið«,. sagði J. A. J.
og lyfti stóru umslagi með
skjölum í. »Jeg skora á þm.
að sanna mál sitt«, sagði J. J.
»Já, háttv. landk. þarf ekki að
halda að hann sleppi við það,
að jeg sanni ósannindi á hann!«
— Eftir þetta lognuðust um-
ræðurnar út af.
Jakob Möller hafði borið upp
svo hljóðandi dagskrá: »Með
því að Alþingi telur óþarft, að
bera fram ályktun um jafn
sjálfsögð atriði og tillagan ræðir
um, og það beri að skoða sem
óskráð lög, að vanda sem best
val á trúnaðarmönnum landsins,
tekur þingið fyrir næsta mál á
dagskrá«.
Þessi tillaga var samþykt með
28 atkv. gegn 13, og sögðu já
allir íhaldsmenn, Sjálfstæðis-
mennirnir Ben. Sveinsson, Jakob
Möller og Sigurður Eggerz og
Framsóknarmennirnir Ásg. Ásg.,
Halldór Stefánsson og Klemens
Jónsson og Ágúst Helgason.
— Á móti dagskránni voru 11
Framsóknarmenn, Magn. Torfa-
son og Jón Baldvinsson.
Sigurður Nordal flutti fyrir-
lestur um ísl. tungu á annan í
páskum. »Um málfrelsi« nefndi
S. N. fyrirlestur sinn. Fór hann
sönnum orðum um gildi og helgi
tungunnar og benti á bve það
væri mikils virði, að hjer væru
engar mállýskur og engin stjetta-
mál, sem staðfestu djúp milli
landshluta og stjetta og vörn-
uðu þess, áð sameiginleg menn-
ing gæti tengt þjóðina í eina heild.
Lagði hann ríka áherslu á hve
mikilvægt það væri að halda
tungunni hreinni — að forðast
sem mest útlend orð, sem menta-
menn skyldu en alþýða ekki,
að reyna að finna hverjum nýj-
um hlutognýju hugtaki íslenskt
heiti, sem allir skyldu. Fyrir-
leslurinn var hinn þarfasti og
prýdd mörgum skemtilegum-
íhugunum og athugunum.
Utan úr heimi.
Útvarpið og stjórnmálabaráttan
í Spáni. Laust eftir iniðjan síð-
asta mánuð tók til starfa í
Spáni leynileg útvarpsstöð, sem
vinnur i þjónustu stjórnarand-
stæðinga. Spánska hervalds-
stjórnin hefir fyrir löngu bundið
fyrir munninn á andstæðingum
sínum, bannað fundi þeirra og
blöð þeirra o. s. frv. Nú hefir
þeim hugkvæmst það snjallræði
að varpa daglega út frjettum,
sem ekki má prenta og fá þær
allir sem mótttökutæki hafa.
Spánska lögreglan hóf þegar
leit um alt land að hinni leyni-
legu útvarpstöð, en leitin hafði
engan árangur borið þegar 10
dagar voru liðnir frá því stöðin
tók til starfa. Var þá gert ráð
fyrir að banna alt útvarp um
hrlð, ef ekki tækist bráðlega að
finna stöðina.
Stjórnin í Spáui virðist beita
vaxandi ofríki við mentamenn
landsins. Professorar og lögmenn
í Madríd hafa komið saman
vikulega í salakynnum laga-
deildar háskólans til þess að
ræða áhugaefni sín. Nýlega til-
kynti stjórnin að hún myndi
framvegis senda einn af embætt-
ismönnum ríkisins á þessa
fundi, svo að hann gæti gefið
skýrslu um það sem þar færi
fram.
Roald Amundsen kom um
miðjau síðasta rnánuð til Norð-
urlanda úr fyrirlestraferð um
Ameríku. Hefir hann haldið
sama fyrirlesturinn þar yfir
100 sinnum á skömmum tíma.
Politiken birti viðtal við hann
nýkominn að vestan. »Mín hefir
sjaldan á ferðalagi verið freist-
að jafnoft með sterknm áfeng-
um drykkjum sem í þessu bann-
landi«, sagði hann. »í öllum
stórum veislum var gnægð víns
og víðast hvar keptust góðir
vinir mínir við að fylla koffort
mín af wisky-flöskum áður en
jeg hjeldi förinni áfram. Jeg
varð að gæta mín og varast að
gleyma, að jeg átti að flytja
fyrirlestur annaðhvort kvöld«.
Um mánaðarmótin var Amund-
sen í Róm að sækja loftfarið
»Norge«, sem hann ætlar að
íljúga í til pólsins í vor.
Christian Collin prófessor í
Osló ljest 3. þ, m. Ilann var
nafnkunnur bókmentafræðingur
og rithöfundur, alvörumaður,
gáfumaður og menningarfröm-
uður. Kunnastur er hann af
riti sínu um Björnson, sem
hann elskaði og dáði — riti
sem hann aldrei lauk við en
er hin merkasta heimild um
uppruna, æsku og fyrstu starfs-
ár skáldsins mikla. Um eitt
sjteið vakti Collin mikla athygli
fyrir baráttu sína gegn hinum
svonefndu ósiðlegu bókmentum.
Hann krafðist þess að listin
væri í þjónustu menningar og
siðferöis, að hún styrkti menn-
ina til lífs og dáða en gerðist
ekki þerna eyðandi og spill-
andi krafta.
Frakkland. Loksins eftir langa
mæðu, miklar erjur og mörg
ráöherraskifti á þessum vetri
hefir franskri stjórn (öðru ráðu-
neyti Briands í vetur) tekist að
fá samþykt fjárlagafrumvörp
sín í báðum þingdeildum. Með-
4, tbl. I. árg. Varðar ósk-
ast keypt á afgreiðslu blaðsins.
an þessar deilur um fjármálin
hafa farið fram hefir frankinn
stöðugt fallið í verði, en ef til
vill verður gengi hans nú aftur
stöðugra.
Clemenceau, sem engin afskifti
hefir haft af stjórnmálum um
langt skeið og lifað í friði uppi
í sveit, kom fyrir skemstu í
öldungadeildina, þar sem hann
hefir ekki sjest árum saman.
Hann kom til þess að lána
nokkrar bækur um Goethe úr
safni þingsins, hafði lesið verk
hans mikið undan farið. Pegar
Clemenceau fór sagði hann við
þingraennina: »Pegar jeg dey
— þá fær enginn að vita það.
Lát mitt mun ekki spyrjast fyr
en jeg er kominn undir græna
torfu. Jeg hefi gert allar nauð-
synlegar ráðstafanir til að svo
verði«.
Stýfing í Noregi? Símað er frá
Osló, að allir prófessorar há-
skólans skori á stjórnina að
verðfesta krónuna á þeim grund-
velli, sem gengisnefndin stakk
upp á. Benda þeir á, að rjett-
asta aðferðin muni sú, að Nor-
egsbanki taki að sjer gullinn-
lausn seðlanna, þannig að 24
krónur jafngildi sterlingspundi.
Grænlandsrannsóknir. Símað er
frá Bergen, að frjettaritari það-
an, staddur í Canada, skýri í
símskeyti frá viðtali sínu við
pólkönnuðinn Barnes í Montreal,
að fyrirhuguð sje dansk-amerísk
Grænlandsferð, í þeim tilgangi,
að athuga íshreyfingar, land-
fræðileg, veðurfræðileg og segul-
fræðileg atriði og auk þess fiski-
lífið í sjónum. Daninn Peter
Freuchen fer með og ætlar á
komandi vetri að hafast við í
skýli, gröfnu i snjó, langt inn i
landinu, og gei a ýmsar athuganir.
Tvær flugvjelar verða teknar
með. — Freuchen staðfestir
fregnina hjer í Höfn, en segir
þó, að ekki sje fullráðið enn
um ferðina, þar eð enn muni
skorta nokkurt fje til hennar.
íbúatala Bandaríkjanna hefír
aukist um 11 miljónir siðan 1920
og er nú 117 miljónir.
Japan. Símað er frá Tokíó,
að kviknað hafi í flugvjelaverk-
smiðju og breiddist eldurinn út
um heilt hverfi í borginni. Átta
hundruð hús brunnu til kaldra
kola og eru fjögur þúsund manna
húsnæðislausir.
Frá Færeyjum. Par hafa verið
mikil brögð að inflúensu undan-
farið. Fyrir skemstu var símað
frá Pórshöfn, að fólk hafi þyrpst
utan um landrekin grindhvul og
varð þetta til þess að inflúens-
an breiddist afarmikið út. Mörg
þúsund manna eru veikir og
hefir skólum í Pórshöfn verið
lokað. Petta stórhnekkir vorver-
tíðinni og hafa margir kúttarar
orðið að fresta íslandsför.
Járngerð. Símað er frá Málm-
ey, að verkfræðingur að nafni
FJodin hafi fundið upp nýja að-
ferð til þess að búa til járn.
Vekur það mikla athygli. Am-
eríski stálhringurinn hefir sent
mann til Málmeyjar til þess að
rannsaka þýðingu þessarar upp-
götvunar.
Prentsmiðjan Gutenberg.