Vörður - 17.04.1926, Blaðsíða 1

Rifsljóri og ábyrgð-
arniaður"'
Kristján Aféérfsoii
T.úngötutjlt. _
VORÐUR
Útj^efancli : J*f iðstjóni í imlcls-iílolíLrsins.
Afgreiðslu- og !nn-
\ heimtumaöur '
Ásgéir Magnússon
' -kennarii
IV ar,
Reykjavík 17. aprll 1926.
17. blað.
Jímanlega4 ófarsældin.
Leiðinlegri er þjófurinn
en Iygarinn, en þó rnunu
báðir ólukkuna hreppa.
v Meistari Jón.
Meistarinn í Skáiholti þekti
naumast mannorðsþjófa, vóru
'þá varla til, og þó segir hann
þetta með þeitn sannfæringar-
krafti, sem þeir einir hafa, sem
eru ástvinir guðs. Nú hefir dr.
Gnðm. Finnbogason sannað það
nýiega i timariti, að sálarfærin
«ra svo mikils metin hjá liífær-
unum, að þau ganga siðast til
þurðar, þegar likaminn sveltur.
Er þá eigi kynlegt, þó aö mætir
rnenn meti andann meira en
munina og þau verðmæti meira,
sem iýgin heíir hendur á, en
hin, sem lásarnir eiga að gæta.
Ritstjóri Timans ætti að athuga
þetta vandlega — af því að
hann hefir gert ráð fyrir að
helga eitt númer blaðs síns i
mánuði andlegum efnnm. Hann
hjet þessu í hittiðfyrra eða árið
þar áður og má búast við að
efndirnar verði góðar, þó að seint
komi. Vænti jeg þess, að hann
taki lýginni tak, áður en hann
missir áhuga sinn og láti vönd-
inn fara um bakhiuta þeirrar
ónáttúru, sem stelnr mannorði
margra. — Þess háttar fram-
ganga kynni að draga úr þeirri
timanlegu ófarsæld, sem því mið-
ur fer vaxandi f öllum áttum.
Og mætti ætla, að sá sæli bisk-
up, sem jeg hefi bak við eyrað,
fari nú að rumskast í gröf sinni,
ef hans áhugamál verða fótum
troðin svo greipilega, sem tím-
anlegri uppioöðslu er tamt að
gera, bæði í heimahúsum og á
mannamótum, í leyni og á kross-
götum, út um strandir og inn
til afdaia.
Nú kynni margur að spyrja
^eitthvað á þessa leið:
Timanlegri ófarsœld er anð-
vejt að hrinda og Ijett að bera
hana, ef slýrt verður fram hjá
biindskerjum þeirrar eilífu. Það
•ér nu svo, góðir bræður og hátt-
virtu hálsar. Við skulum nú at-
huga það svo lítið og draga
djúpt fyrir með neti athyglinnar.
Þar er þá til að taka, að þeg-
ar jeg var á ungam aldri, las
faðir minn á kveldin Mynsters
hogieiðingar, sem Konráð og
Jónas kiæddu i íslenskar spjarir,
heldur vel gerðar. Faðir minn
skifti ræðunum, til að treina sjer
og fólki sínu þetta hnoss-
gæti. Hann gaf lítið fyrir hug-
vekjur Pjeturs, sem Arnljótur
lærði kallaði »hægðalyf sáln-
hjálparinnara — sá klóguii^vits-
nii aa örn. Nú þekkir enginn
ungur maður Mynsters hugleið-
ingar — síðan Láru brjef vóru
tekin til kvöldlestrar og svo
Spánskar nætur og Haustrign-
ingar og Bautasteinar voru gerðir
að sálmabók í staðinn fyrir Hail-
grims sálma. Vegir evólútionar-
innar eru margvislegir og óút-
reiknanlegir flestum, nema ef tii
vill Halldóri Kiljan og svo fram-
vegis, sem nú er suður í páfa-
garði að aðstoða hinn óskeik-
ula í embæltinu. — En jeg var
að minnast á Mynsters kenning-
ar. Hann var biskup og einnig
kennifaðir konungsins. Eftir
myndinni að dæma, sem fylgdi
Hugleiðingnnum, var hann svo
göfuglegur og gáfulegur ásýnd-
um, að fiokksmenn Tryggva
biskupssonar og Jónasar búanda
velkja því fyrir sjer, hvort Mynst-
ers mynd slagi þó ekki hátt upp
í myndir þessara sinna spá-
manna. Og er þá langt jafnað,
En um Jónas er það satt að
segja, að svo er sagt, að hans
andlitsmynd hafi verið höfð til
fyiirmyndar, þegar altaristafian
í Kaupangskirkju var gerð. Nokk-
uð er víst, og það er þetta: að
eftir að sú taíla var gerð, ftutti
Jónas Porbergsson að Kaupangi,
liklega í þeim vændum að gera
bæn sína frammi fyrir brfkinni,
og mun harin eftir þess háttar
bænagerðir hafa ritað sumar
smágreinar í Dag [t. d. um
Sandsbræður og Sigurgeir hrstj.].
Þó leikur það á tveim tungum.
En hitt er víst, að Mynster bisk-
up byrjar hugieiðingar sínar á
andvarpi yfir þreytn sálarinnar
og löngum erli; eftir sannleika
og rjettlæti leitaði hann. Ójá!
hann byrjaði á andvarpi, sá sæli
biskup, en biskupssonur byrjaði
blaðamensku sfna með loforðum
sem-------------sem ient hafa út
á svelibunka timanlegrar van-
hyggju — það gengur nú svo í
henni veröld.
Mynstér biskup endar hugleið-
iugar sínar á sundurgreining
sauða og hafra, dauða og dómi.
Og eitthvað minnist hann á
lúðurhljóm.
Líklega hefir rilstjórn Timans
farið yfir þessa bók; því að hún
hefir uppahald á lúðri og notar
mikið. Pað hefir þó i þeim toll-
að. Eo það sem jeg vildi benda
á í Mynsters hugleiðingum er
það, að ófarsældin byrjar i hug-
skoti mannsins. Biskupinn — og
svo þýðendurnir — er afar orð-
prúður, en þó kveður hann svo
að orði, að vont innræti sé
nokkurskonar helvili. Hann nefn-
ir: mannhatur, rógburðarástríðu,
illkvittni, ósannsögli, þrætugirni.
Og af þessu er auðséð, að ófar-
sældin er fyrst og fremst tíman-
leg.
Súndar Sing, Indverjinn nafn-
togaði, kemst að svipaðri niður-
stöðu, — sá berfætti guðsmað-
ur, sem gengur í krypluðum
kyrtli, hafandi ekkert bálslin.
Og það held jeg nú að Halldóri
kaþólska þyki ófint, og þó er
þessi ástvinur Krisls af háuin
aðli og stórauðugs höfðingjason.
Eo — Halldór var ekki orðinn
þjóðkunnur, þegar Súndar Sing
hóf kennimannsgöngu sina um
þjóðiöndin og gat ekki þess
vegna tekið mark á honum.
Þessi spámaður fastaði úti i
skógi 40 daga og jafnmargar
nætur. En sú fasta hófst og end-
aði áður en Halldór gerði kvæð-
ið: »Unglingurinn í skóginum.cc
Og þess vegna komst Indverjinn
hjá trufiun. — Þessi spekingur
kennir að ófarsældin sje fyrst
og fremst timanleg og verði svo
utan enda. Því er það, að þeir
mættu fá rauðan kjamma, sem
valdir eru að uppuafi svo illrar
endaleysu.
Þeir sem orka þannig á fjölda
fólks, að það fyllist af úlfgrárri
tortryggni til fyrirmanna þjóð-
fjelagsins, en tekur til að dýrka
snápa og rógbera og ósanninda-
menn og valdagráðug greymenni,
þeir eru- valdir að timanlegri
ófarsœld, sem getur tognað svo,
að hún verði ævarandi og leyini
fólkið niður fyrir hellurnar, sem
undir er falinn eldur eldanna —
og þó ekki falinn, því felhelian
þar er brunnin upp fyrir langa
iöngu. Pessar stöðvar eru nefnd-
ar í Sólarljóðum, þar sem Niða-
fjöli eru nefnd. Þar er drekinn
Glævaldur, sem dr. B. M. Ólsen
segir að þýði þann, sem er vald-
ur að eða hefir vald yfir eldi.
Glær er sama sera eldur, §br,
sögnina, að kasta einhverju á
glæ. Niðafjöll eru sama sem
myrkurfjöll — skuggahæðir. Þau
sjást ekki i landafræði Karls
Finnbogasonar, sem er vel samin.
En ef Jónas kennari gefur út
landafræði, raunu þau sjást þar.
Sumir halda að Niðafjöll séu
á Ströndum — i kjördæmi Tr.
Þóihallssonar og byggja þá ætl-
un á sennilegum likum. Aðallik-
urnar felast i ferðasögu Tryggva,
þeirri er hann samdi eftir fyrstu
ferð sina norður þangað og alt
út i Bjarnarfjörð, þar sem Svan-
ur bjó hinn fjölkunnugi. Mælt
er að Tryggvi hafi kvakað á
Svan og heitið á hann til full-
tingis sjer. Svanur kunni að búa
til þoku meðan hann bjó á
Svanshól. Og nú bljes hann þoku
á veg Magnúsar Pjeturssonar,
svo að hann viltist og varð því
Tryggvi einn á sumum fund-
unum. Siðan gaf Svanur þessum
skjólstæðingi sinum þoku i stór-
au langsekk, og úr honum heíir
Tryggvi sent þessa grávöru upp
i Borgarfjörð við hátiðleg tæki-
færi — í sitt gamla prestakall.
Og fáeinar skjóðufyliir hefir hann
gefið Jónasi vini sinum, þegar
hann hefir brugðið sjer austur
fyrir fjallið.
Jeg sem þessar linur rita, ferð-
ist eitt sinn á bolnvörpungi, og
Oullfuudui* i Oa.tm.clti.
í febr.mánuði bárust fregnir um guilfund í óbygðunum í Norð-
ur-Manitoba í Canada. Þusti fálk þangað úr öllum áttum og mest
i flugvjelum, sló tjöldum á hjarnið i skógunum og hóf gullleitina.
Óbygðir þessar liggja norður af fjölmennustu íslendingabygðunum
og má búast við því að eitthvað af löndum sje nú þar norður
frá að leita gæfunnar.
Myndin er af gullleitarmöunum á þcssum slóðum.
barst þá í orð, hvar Dökkumið
væru. Þetta atvikaðist þannig, tal-
ið að tarna, að jeg var að raula fyr-
ir munni mjer kvæði Daviðs, sem
svo heitir, og hafði jeg þann
kæk, að jeg tvítók ljóðlínuna,
»þvi dimt er á Dökkumiðuma.
Jeg sagðist halda að þau væru
úti fyrir Ströndum og mundu
þessi mið vera eitthvað annað
en vanaleg þorskamið. Þannig
dreg jeg saman likurnar, sem
nú skal greina:
Tryggvi getur þess í ferðasögu
sinni um Straödir, að víða sje
sæbratt þar og tæp gata framan
f hávöðum, forsæla sjálfgefin og
grœnn sjór fyrir framan. Þarna
eru þá Niðafjöll og drekar bjuggu
fyrrum í sæbröttum fjöllum. Svo
var háttað bústað Vals dreka,
sem Gull-Þórir heimsótti, og var
i helli hans bæði gull og eldur.
Núl Tryggvi fjenaðist óneitanlega
við Strandaförina og ekki hefir
hann skort eldglæringar siðan.
Þarna mundi þá drekinn Glæ-
valdur vera inni í eða þá undir
Nsða þ. e. Myrkurfjöllum. Og
svo Dökknmið fyrir framan.
Þessi þríeina ónáttúra er stór-
furðuleg og hlýtur sá maður að
ráða yfir miklum kyngikröftum,
sem laraið getur hana sjer til
nytja — hjer i tímanum. En eitt-
hvað er óhreint á eða niðri i
Dökkumiðum, eftir þvi sem Da-
við lætur í veðri vaka. Þetta
skáld sjer stundum undarlega
fiska undir steinum og stundum
sjer Davið kynleg kykvendi á
landi, t. d. hundinn Vask, sem
hann lýsir mjög nákvæmlega en
nefnir þó alls ekki að ferfættur
sje. Það kvæði gerði hann um
það bil, sem siðustu kosningar
tii Alþingis fóru fram — og faðir
hans var feldur. En það er ritað
í dagbókum — svart á hvítu —
að um þær mundir hafi verið
mikið Spangól á bæjunum Lauf-
ási og Hrifiu og svo i Jónkakoti.
Það er kölluð i fornu máli
óáran i mannfóíkinu, þegar mann-
hlómið verður að arfa. Þesshátt-
ar umhverfing kemur i ljós eða
verður, þegar timanleg ófarsœld
nær tökum á sálum mannanna.
Sú andlega þoka eða hugræna
hjela verður til og er framleidd
í verksmiðjum þeirra manna,
sem eru stóriðjuhöldar lýgi og
rógburðar,
Vér höfum orð meistara Jóns
fyrir því, að lygararnir muni
hreppa ólukkuna. Það er ilt, þvi
öllum mönnum skyldi iiða bæri-
lega. En hitt er hörmulegt, þegar
fjöldi manna er gerður að aitan-i-
ossum þessara glævalda, og seil-
in siðan dregin út á Dökkumið.
Guðmundur Friðjónsson.
Sildarmarkaður. Björn Ólafsson
sem nú er ytra til þess að leita
nýrra markaða fyrir isl. síld,
hefir fengið að sýna hana á
stórri vörusýningu í Prag. Leið-
arvisir um næringargildi og
notkun sildar var úlbýtt meðal
sýningargesta. íslenski fáninn
biakti yfir sildarsýningunni. Tel-
ur B. Ól. horur á að takast
megi að kenna Tjekkó-Slovök-
um að jeta síld. — Nú er B.
01. í Khöfn. Birta dönskublöð-
in viðtöl við hann og áskoran-
ir til manna um að reyna hina
ódýru og næringarmiklu fæðu,
íslensku sildina.
Aíamindur Kaupfélags Eyfirðinga er ný-
afstaðinn. A liðna árinu voru seldar
erlendar vðrur fyrir kr. 1.150.000, en
inn keyptar innlendar vörur fyrir
kr. 1.110.000. Arður af erlendum
vörum varð 83 þús. kr. í árslok
voru óskiftilegir sameignasjóðir 222
þús. sjereiguasjóðir og innstæður
félagsmanna rúm 1 milj, kr.
S