Vörður - 17.04.1926, Síða 1

Út^efandi : Miðstjórn íhaldsflokksins.
IV ar.
Reykjavík 17. april 1926.
17. blað.
Gullíundur í Cauadn.
í febr.mánuði bárust fregnir um gullfund í óbygðunum í Norð-
ur-Manitoba í Canada. Þusti fqlk þangað úr öllum áttum og mest
í flugvjolum, sló tjöldum á bjarnið í skógunum og hóf gullleitina.
Óbygðir þessar liggja norður af fjölmennustu íslendingabygðunum
og má búast við því að eitthvað af löndum sje nú þar norður
frá að leita gæfunnar.
Myndin er af gullleitarmönnum á þessum slóðum.
,Tlmanlega‘
Leiðinlegri cr pjófurinn
en lygarinn, en pó munu
Mðir ólukkuna hreppa.
v Meistari Jón.
Meistarinn í Skáíholti þekti
naumast mannorðsþjófa, vóru
varla til, og þó segir hann
þetta með þeim sannfæringar-
krafti, sem þeir einir hafa, sem
eru ástvinir guðs. Nú hefir dr.
Guðm. Finnbogason sannað það
nýlega í tímariti, að sálarfærin
eru svo mikils metin hjá liífær-
unum, að þau ganga síðast til
þurðar, þegar líkaminn sveltur.
Er þá eigi kynlegt, þó að mætir
menn meti andann meira en
munina og þau verðmæti meira,
sem lýgin hefir hendur á, en
hin, sem lásarnir eiga að gæta.
Kitstjóri Tímans ætti að athuga
þetta vandlega — af því að
hann hefir gert ráð fyrir að
helga eitt númer blaðs sins í
mánuði andlegum efnum. Hann
bjet þessu í hittiðfyrra eða árið
þar áður og má búast við að
efndirnar verði góðar, þó að seint
komi. Vænli jeg þess, að hann
taki lýginni tak, áður en hann
rnissir áhuga sinn og láti vönd-
inn fara um bakhluta þeirrar
ónáttúru, sem stelur mannorði
margra. — Pess háttar fram-
ganga kynni að draga úr þeirri
timanlegu ófarsæld, sem því mið-
ur fer vaxandi í öllum áttum.
Og mætti ætla, að sá sæli bisk-
up, sem jeg hefi bak við eyrað,
fari nú að rumskast í gröf sinni,
ef hans áhugamál verða fótum
troðin svo greipilega, sem tim-
anlegri uppivöðslu er tamt að
gera, bæði í heimahúsum og á
mannamótum, í leyni og á kross-
götum, út um strandir og inn
til afdala.
Nú kynni margur að spyrja
eitlhvað á þessa leið:
Tímanlegri ófarsœld er auð-
velt að hrinda og Ijett að bera
hana, ef stýrt verður fram hjá"
blindskerjum þeirrar eilífu. Pað
er nú svo, góðir bræður og hátt-
virtu hálsar. Við skulum nú at-
huga það svo lítið og draga
djúpt fyrir með neti alhyglinnar.
t*ar er þá tit að taka, að þeg-
ar jeg var á ungum aldri, las
faðir rainn á kveldin Mynsters
hugleiðingar, sem Konráð og
Jónas klæddu i islenskar spjarir,
heldur vel gerðar. Faðir minn
skifti ræðunum, til að treina sjer
og fólki sínu þetta hnoss-
gæti. Hann gaf lítið fyrir hug-
vekjur Pjeturs, sem Arnljótur
Iærði kallaði »hægðalyf sálu-
bjálparinnara — sá klóguli^vits-
m> aa örn. Nú þekkir enginn
ungur maður Mynsters hugleið-
ingar — siðan Láru brjef vóru
tekin til kvöldlestrar og svo
ófarsældin.
Spánskar nætur og Haustrign-
ingar og Bautasteinar voru gerðir
að sálmabók i staðinn fyrir Hall-
grims sálma. Vegir evólútionar-
innar eru margvfslegir og óút-
reiknanlegir fiestum, nema ef til
vill Halldóri Kiljan og svo fram-
vegis, sem nú er suður i páfa-
garði að aðstoða hinn óskeik-
ula i embættinu. — En jeg var
að minnast á Mynsters kenning-
ar. Hann var bisknp og einnig
kennifaðir konungsins. Eftir
myndinni að dæma, sem fylgdi
Hugleiðingunum, var hann svo
göfuglegur og gáfulegur ásýnd-
um, að flokksmenn Tryggva
biskupssonar og Jónasar búanda
velkja því fyrir sjer, hvort Mynst-
ers mynd slagi þó ekki hátt upp
í myndir þessara sinna spá-
manna. Og er þá langt jafnað,
En um Jónas er það satt að
segja, að svo er sagt, að hans
andlitsmynd hafi verið höfð til
fyiirmyndar, þegar altaristafian
i Kaupangskirkju var gerð. Nokk-
uð er víst, og það er þetta: að
eftir að sú tafla var gerð, flutti
Jónas Porbergssou að Kaupangi,
liklega í þeim vændum að gera
bæn sina frammi fyrir bríkinni,
og mun hann eftir þess háttar
bænagerðir hafa ritað sumar
smágreinar í Dag [t. d. um
Sandsbræður og Sigurgeir hrstj.].
Pó leikur það á tveim tungum.
En hitt er víst, að Mynster bisk-
up byrjar hugleiðingar sínar á
andvarpi yfir þreytn sálarinnar
og Iöngum erli; eftir sannleika
og rjettlæti leitaði hann. Ójá!
hann byrjaði á andvarpi, sá sæli
biskup, en biskupssonur byrjaði
blaðamensku sina með loforðum
sem-------— sem lent hafa út
á svellbunka tímanlegrar van-
hyggju — það gengur nú svo í
henni veröld.
Mynstér biskup endar hugleið-
iugar sínar á sundurgreining
sauða og hafra, dauða og dómi.
Og eitthvað minnist hann á
lúðurhljóm.
Líklega hefir rilstjórn Timans
farið yfir þessa bók; því að hún
hefir uppáhald á lúðri og notar
mikið. Pad hefir þó i þeim toll-
að. En það sem jeg vildi benda
á í Mynsters hugleiðingum er
það, að ófarsæidin byrjar i hug-
skoti mannsins. Biskupinn — og
svo þýðendurnir — er afar orð-
prúður, en þó kveður hann svo
að orði, að vont innræti sé
nokkurskonar helviti. Hann nefn-
ir: mannhatur, rógburðarástríðu,
illkvittni, ósannsögli, þrætugirni.
Og af þessu er auðséð, að ófar-
sældin er fyrst og fremst tíman-
leg.
Súndar Sing, Indverjinn nafn-
togaði, kemst að svipaðri niður-
stöðu, — sá berfætti guðsmað-
ur, seni gengur i krypluðum
kyrtli, bafandi ekkert bálslin.
Og það held jeg nú að Halldóri
kaþólska þyki ófínt, og þó er
þessi áslvinur Krists af báum
aðli og stórauðugs höfðingjason.
Eo — Halldór var ekki orðinn
þjóðkuunur, þegar Súndar Sing
hóf kennimannsgöngu sína um
þjóðlöndin og gat ekki þess
vegna tekið mark á honum.
Pessi spámaður fastaði úti i
skógi 40 daga og jafnmargar
nætur. En sú fasta hófst og end-
aði áður en Halldór gerði kvæð-
ið: »Unglingurinn i skóginum.«
Og þess vegna komst Indverjinn
hjá truflun. — Þessi spekingur
kennir að ófarsældin sje fyrst
og fremst timanleg og verði svo
utan enda. Pvi er það, að þeir
mættu fá rauðan kjamma, sem
valdir eru að upphafi svo illrar
endaleysu.
Peir sem orka þannig á fjölda
fólks, að það fyllist af úlfgrárri
tortryggni til fyrirmanna þjóð-
fjelagsins, en tekur til að dýrka
snápa og rógbera og ósanninda-
menn og valdagráðug greymenni,
þeir eru- valdir að timanlegri
ófarsœld, sem getur tognað svo,
að hún verði ævarandi og teymi
fóikið niður fyrir hellurnar, sem
undir er falinn eldur eldanna —
og þó ekki falinn, því felhellan
þar er brunnin upp fyrir langa
iöngu. Pessar stöðvar eru nefnd-
ar i Sólarljóðum, þar sem Niða-
fjöll eru nefnd. t*ar er drekinn
Glævaldur, sem dr. B. M. Ólsen
segir að þýði þann, sem er vald-
ur að eða hefir vald yfir eldi.
Glær er sama sera eldur, sbr,
sögnina, að kasta einhverju á
glæ. Niðafjöll eru sama sem
myrkurfjöll — skuggahæðir. Þau
sjást ekki i landafræði Ivarls
Finnbogasonar, sem er vel samin.
En ef Jónas kennari gefur út
landafræði, munu þau sjást þar.
Sumir halda að Niðafjöli séu
á Ströndum — í kjördæmi Tr.
Þóihallssonar og byggja þá ætl-
un á sennilegum líkum. Aðallík-
urnar felast í ferðasögu Tryggva,
þeirri er bann samdi eftir fyrstu
ferð sína norður þangað og alt
út í Bjarnarfjörð, þar sem Svan-
ur bjó hinn fjölkunnugi. Mælt
er að Tryggvi hafi kvakað á
Svan og heitið á hann til full-
tingis sjer. Svanur kunni að búa
til þoku meðan hann bjó á
Svanshól. Og nú bljes hann þoku
á veg Magnúsar Pjeturssonar,
svo að hann viltist og varð þvi
Tryggvi einn á sumum fund-
unum. Síðan gaf Svanur þessum
skjólstæðingi siuum þoku í stór-
an langsekk, og úr honum hefir
Tryggvi sent þessa grávöru upp
í Borgarfjörð við hátiðleg tæki-
færi — í sitt gamla prestakall.
Og fáeinar skjóðufyllir hefir hann
gefið Jónasi vini sinum, þegar
hann hefir brugðið sjer austur
fyrir fjallið.
Jeg sem þessar línur rita, ferð-
ist eitt sinn á bolnvörpungi, og
barst þá i orð, hvar Dökkumið
væru. Þetta atvikaðist þannig, tal-
ið að tarna, að jeg var að raula fyr-
ir munni mjer kvæði Daviðs, sem
svo heitir, og hafði jeg þann
kæk, að jeg tvítók ljóðlínuna,
»þvi dimt er á Dökkumiðum«.
Jeg sagðist halda að þau væru
úti fyrir Ströndum og mundu
þessi mið vera eitthvað annað
en vanaleg þorskamið. Þannig
dreg jeg saman líkurnar, sem
nú skal greina:
Tryggvi getur þess í ferðasögu
sinni um Straödir, að viða sje
sæbratt þar og tæp gata framan
i hávöðum, forsæla sjálfgefin og
grœnn sjór fyrir framan. Parna
eru þá Niðafjöll og drekar bjuggu
fyrrum í sæbröttum fjöllum. Svo
var háttað bústað Vals dreka,
sem Gull-Þórir heimsótti, og var
i helli hans bæði gull og eldur.
Nú! Tryggvi fjenaðist óneitanlega
við Strandaförina og ekki hefir
hann skort eldglæringar síðan.
Þarna mundi þá drekinn Glæ-
valdur vera inni í eða þá undir
Nsða þ. e. Myrkurfjöllum. Og
svo Dökkumið fyrir framan.
Þessi þríeina ónáttúra er stór-
furðuleg og hlýtur sá maður að
ráða yfir miklum kyngikröftum,
sem tamið getur hana sjer til
nytja — hjer i tímanum. Ea eitt-
hvað er óhreint á eða niðri í
Dökkumiðum, eftir þvi sem Da-
víð lætur í veðri vaka. Þetta
skáld sjer stundum undarlega
fiska undir steinum og stundum
sjer Davið kynleg kykvendi á
landi, t. d. hundinn Vask, sem
hann lýsir mjög nákvæmlega en
nefnir þó alls ekki að ferfættur
sje. Það kvæði gerði hann um
það bil, sem siðustu kosniugar
til Alþingis fóru fram — og faðir
hans var feldur. En það er ritað
í dagbókum — svart á hvítu —
að um þær mundir hafi verið
mikið Spangól á bæjunum Lauf-
ási og Hriflu og svo i Jónkakoti.
Það er kölluð i fornu máli
óáran i mannfólkinu, þegar mann-
hlómið verður að arfa. Þesshátt-
ar umhverfing kemur f Ijós eða
verður, þegar timanleg ófarsœld
nær tökum á sálum mannanna.
Sú andlega þoka eða hugræna
hjela verður til og er framleidd
í verksmiðjum þeirra manna,
sem eru stóriðjuhöldar lýgi og
rógburðar,
Vér höfum orð meistara Jóns
fyrir þvi, að lygararnir muni
hreppa ólukkuna. Það er ilt, því
öllum mönnum skyldi liða bæri-
lega. En hitt er hörmulegt, þegar
fjöldi manna er gerður að attan-i-
ossum þessara glævalda, ogseil-
in siðan dregin út á Dökkumið.
Guðmundur Friðjónsson.
Sildarmarkaður. Björn Ólafsson
sem nú er ytra til þess að leita
nýrra markaða fyrir ísl. síld,
hefir fengið að sýna hana á
stórri vörusýningu í Prag. Leið-
arvfsir um næringargildi og
notkun síldar var úlbýtt meðal
sýningargesta. íslenski fáninn
blakti yfir sildarsýningunni. Tel-
ur B. Ól. horur á að takast
megi að kenna Tjekkó-Slóvök-
um að jeta síld. — Nú er B.
Ól. í Khöfn. Birta dönskublöð-
in viðtöl við hann og áskoran-
ir til manna um að reyna hina
ódýru og næringarmiklu fæðu,
íslensku sildina.
Aðatfundur Kaupfélags Eyfirðinga er ný-
afstaðinn. A liðna árinu voru seldar
erlendar vörur fyrir kr. 1.150.000, en
inn keyptar innlendar vörur fyrir
kr. 1.110.000. Arður af erlendum
vörum varð 83 þús. kr. í árslok
voru óskiftilegir sameignasjóðir 222
þús. sjereignasjóðir og innstæður
félagsmanna rúm 1 milj. kr.