Vörður - 17.04.1926, Side 2

2
TÖBÐUR
♦oooooooooooooo
O VÖBÐUR
R álaugardö
g Ritstjórinn:
O Kristján Albertson Túngötu 18. O
5 Sími: ?!
8 1961- 5
ÖAfgrciðslan: 0
q Laufásveg 25. — Opin ?i
9 5—7 siðdegis. Sími 1432.
O V e r ð : 8 kr. árg. C'
§ Gjalddagi 1. júlf. X
♦0000000000000000000000»
Henry Ford
og verkamenn hans.
Fyrirlestnr eftir Stgr. Hattbfasson.
(Framh.).
1 verksmiðjum Fords er yfir-
leitt alt hugsanlegt gert til að
koma í veg fyrir slysfarir.
Komi slys fyrir, er sjerfræðing-
ur, sem ekki starfar annað, lát-
inn rannsaka upptök að ástæð-
um slysins, svo hægt sje að
girða fyrir að annað eins vilji
til á ný. Annars er með ýmsu
hugvitssömu móti búið svo um
vjelarnar, að þær verði ekki að
tjóni. Vírnet er utan um þær
allar og grindur kringum
bræðsluofna; hvergi eru óvarðir
vjelahlutar, sem geti gripiö í
fatnað manna; og sjerhver ný
vjel er margreynd áður en hún
er fengin óvönum verkamönn-
um í hendur. 700 verkamenn
eru settir til þess á degi hverj-
um, að hafa eftirlit með þrifn-
aði, góðu lofti og jöfnum hita.
Allar stoðir í vinnuskálunum
eru holar innan og er dælt út
um sumar spiltu og inn um
aðrar hreinu lofti á vfxl til
loftræstingar.
Af öllum vinnuveitendum í
Vesturheimi er Ford sjerstaklega
vinsæll fyrir það, að hann hefir
gert sjer það að reglu, að neita
aldrei fólki um atvinnu fyrir
það eitt að það sje líkamlega
gallað.
Síðan 12. jan. 1914 hefir
„Látið börnin koma
til min“.
Það er oft vandasamt að tala
svo um kirkjuna og það sem
henni kann að vera áfátt, að
það sje ekki skoðað sem árás á
kristindóminn, og síst á leik-
manna færi, enda er það ekki
ætlun mín. Enoft dettur mjer í
hug hvort þessi orð Krists sjeu
ekki og hafi ekki all of oftver-
ið móðu hulin eins og svo margt
annað af kenningum hans, hvort
kirkjan hafi í raun og veru
farið að dæmi hans að safna
þeim smáu undir vængi sína til
þess að ala sjer upp trúa boð-
bera fagnaðarboðskaparins. Því
heldur enginn fram, að kirkjan
hafi bannað börnunum aðkoma
til sín, en vægast sagt hefir hún
helgað þeim sjerstaklega lítið
af þeim mætti fagnaðarboðskap-
ar Krists, sem henni var í upp-
hafi gefinn. Fyrir utan »kverið«
er það lítið sem hún hefir sjer-
staklega að bjóða börnunum til
undirstöðu nndir kristilega lífs-
skoðun, og virðist mörgumgóð-
um mönnum, og ekki að á-
stæðulausu, að sú undirstaða
geta verið betri. Jeg vil ekki
þessari reglu verið fylgt og frá
sama timá hefir ætið mátt sjá
marga halta menn og allavega
örkumlaða í verksmiðjum Fords.
Reynsla hans sem af er um
þessa verkamenn í vingarðin-
um, er þessi eftir því sem hann
sjálfur segir frá: »í verksmiðj-
um vorum er vinnan svo marg-
háttuð, að vjer höfum ætíð get-
að fundið störf og það nytsam-
leg störf, sem voru við hæfi
hverskonar fólks eða því sem
næst.
Blindi maðurinn eða ýmislega
fatlaður maður, getur í stöðu
þeirri, sem vjer höfum fcngið
honum, leyst af hendi öldungis
eins mikla vinnu og fengið öld-
ungis eins hátt kaup eins og
fullsterkur og heilbrigður mað-
ur«.
»Nú myndi margur halda, að
full sanngirni væri í því, að
gjalda þeim fatlaða að eins
lágt kaup og láta sjer nægja
að hann leysti minna af hendi
en aðrir. Að vísu væri þetta
allgóð hjálp fyrir þessa menn,
en það væri ekki besti vegurinn
til að greiða götu þeirra. Besta
úrlausnin fyrir þessa menn er
sú, að fá þeim framleiðslustarf
við þeirra hæfi, sem þeir geti
unnið eins vel og heilbrigðir,
fullhraustir menn«.
»Að minni hyggju«, segir
Ford ennfremur, »er afarlitil
ástæða til góðgerðasemi I heimi
þessum — þ. e. góðgerðasemi
í gjafaformi. Og eitt er áreiðan-
legt: Atvinnurekstur og góð-
gerðasemi á alls ekki saman.
Markmið hverrar verksmiðju er
að framleiða og mannfjelaginu
væri það hreinn bjarnargreiði
ef hún ekki framleiddi eins
mikið og henni er unt«.
Það er almenn trú, að full-
komin, andleg og líkamleg heil-
brigði sje nauðsynlegt skilyrði
til þess að hvert eitt starf verði
verulega vel af hendi leyst.
Ford hafði lengi verið i vafa
um, að þessi trúarsetning væri
gera lítið úr kristindómsfræðslu
prestanna við fermingarundir-
búning, jeg veit að þar vinna
þeir óskiftir og leggja fram það
besta sem þeir eiga, og er þá
mikið sagt. En Jeg veit líka að
sú fræðsla er misjöfn.
Það er kvartað um deyfð f
trúarefnum nú á tímum, en
þrátt fyrir það tómlæti, sem þar
virðist ríkja trúi jeg því að ein-
mitt nú sje að blána fyrir vor-
merkjum í trúarlífi þjóðarinnar.
Jeg trúi því að á bak við alt
hafrót hins byltingagjarna nú-
tíma búi djúp þrá þjóðarinnar
eftir einhverju æðra og full-
komnara eftir meiri heilindum.
Jeg held að einmitt nú standi
trúarlíf þjóðarinnar á öndinni
og bíði eftir einhverjum heilög-
um neista, lífgjafa nýs og heil-
brigðara trúarlífs. En enginn
jarðvegur er svo frjór í eðli
sínu, að ekki megi spilla hon-
um, enginn nýgræðingur svo
þróttmikill að hann þurfi ekki
á nærandi lífdögg að halda,
þess vegna verður kirkjan að
viðurkenna þenna nýja trúar-
akur sem starfssvið sitf, og má
ekki taka neinum stjúpmóður-
höndum á nýgræðingnum þegar
hann brýst úr moldinni.
Ein afieiðing hinna miklu
á rjettum 'rökum bygð. Þess
vegna tók hann málið til ihug-
unar og til þess að komast
sannleikanum nær ljet hann
fiokka niður hin margvíslegu
störf í einni af verksmiðjum
sínum, um leið og hann tók
tillit til hinnar hlutaðeigandi
vinnu og vjela þeirra er notað-
ar voru til hvers eins. Komu
þá margar spurniugar til greina
og varð flokkunin eftir því t.
d. hvaða áreynsla útheimtist
við starfið, hvort það var auð-
velt eða erfitt eða I meðallagi,
hvort það var þurt eða vott,
hreinlegt eða ekki, hvort það
var framið I hita eða kulda,
hvort loftið var gott, hvort
vinna þurfti verkið með báðum
höndum eða að eins einni
hendi, hvort verkamaðurinn
stóð við vinnuna eða gat setið,
hvort mikla nákvæmni þurfti
eða ekki o. s. frv. — Rannsókn
þessi leiddi í ljós, að í verk-
smiðjunni voru unnin 7882
störf af mismunandi tagi. Þar
af gátu 949 talist til erfiðis-
vinnu og útheimtu starfsþrek
fullhraustra og alveg gallalausra
manna. Við 3328 störf þurfti
fólk, sem var eins og gerist að
iikamlegu atgerfi og heilsu. En
um hin 3395 störfin sem enn
komu til greina, varð niður-
staðan sú, að þau mátti vinna
án verulegrar Ifkamlegrar á-
reynslu, svo að óhætt var að
fá þau í hendur veiklaðasta og
fíngerðasta fólki. í rauninni
voru þau vel við hæfi kvenfólks
og eldri barna.
Nú var ennfremur flokkað
niður hinum auðveidustu störf-
um svo að sjeð yrði til hve
margra af þeim þyrfti full not
allra Iima og skynfæra. Kom
þá á daginn, að 670 störf væru
ætlandi fótalausum mönnum,
2637 mönnum einfættum, 2
voru vel fær handalausum, en
715 einhentum og 10 voru fær
blindum. —
Af þessari rannsókn sinni
straumhvarfa, sem nú eru í lífi
þjóðarinnar, er sú, að heimilin,
þessi eldgömlu ríki í rikinu, eru
í upplausn. Kristindómsfræðslu
góðra mæðra er verið að leggja
á bylluna, en þar hefir þó sáð
verið iifseigustu fræjunum í
trúarakur þjóðarinnar kynslóð
fram af kynslóð, fræjum sem
skilað gátu ellinni allaufguðu
limi barnstrúarinnar meðþrosk-
uðum ávöxtum manndómsár-
anna. Hvað á að koma í stað-
inn fyrir hina eldgömlu heim-
ilisguðrækni, sem bljes börnun-
um í brjóst hyldjúpri lotningu?
Láta börnin fara í kirkju ? En
hvað eiga þau að gera þangað
ef þau eiga að sitja til borðs
með þeim fullorðnu, oft og tíð-
um við hlaðið borð trúfræðinn-
ar ? Það eru ekki háleit trúar-
sannindi sem börnin þarfnast
fyrst og fremst, það er lotning
fyrir 12 ára drengnum í must-
erinu, sem þráði fyrst og siðast
að vera hjá föðurnum algóða,
það er eitthvað sem geturbeygt
knje þeirra í lotningu fyrir því
sem heilagt er. Fræðsla um líf
Krists og hið einfaldasta en há-
leitasta í kenningu hans þrung-
in hátíðleik guðsþjónustunnar
með söng og hljóðfæraslætli
myndi áreiðanlega seiða hug
dregur Ford þá ályktun, að
nútimaiðnaðurinn geti toimœla-
laust veitt arðbœra vinnu öllum
fjöldanum af þeim, sem nú telj-
ast ófœrir til vinnu, en auðvitað
verður að undanskilja fárveika
sjúklinga, óvita og fábjána.
Frá hagfræðislegu sjónarmiði
er þaö ófyrirgefanieg eyðsla á
kröftum að láta fullfriska menn
vinna þau störf, sem eru vel
fær hverjum aumingja, og það
er lítil hagsýni I því, að fylla
hæii og góðgerðastofnanir af
veikluðu fólki til að veiklast
enn meira af iðjuleysi, í stað
þess að fá því verk í hendur
til að hafa fullkomlega ofan af
fyrir sjer til lífsuppeldis.
Ford hefir oftar en einu sinni
tekið eftir því, að veiklaðir
menn geta stundum unnið sömu
verkin langt um fljótar og betur
heldur en fullfrískir menn. Frá
einu dæmi af þessu tagi segir
hann þannig: »Blindum manni
var falið að telja skrúfnagla,
sem átti að senda til eins
verksmiðju-útbúsins. Tveir sterk-
ir og fullfrískir menn voru þeg-
ar í fullum gangi við sömu
vinnu. Að tveim dögum liðnum
gerði verkstjórinn orð ti) skrif-
stofunnar að hann hefði ekki
lengur brúk fyrir heilbrigðu
mennina, þvl blindi maðurinn
afkastaði ekki einasta sínu eigin
starfi fyllilega vel heldur einnig
slörfum hinna beggja í viðbót«.
Það viðgengst nú víðsvegar í
menningarlönduro, að þeir sem
fyrir slysurn verða eru látnir
detta úr sögunni urn stund sem
vinnandi menn og fá á meðan
sjúkrastyrk, frá vinnuveitendum
eða vátryggingarfjelagi. Ford er
þeirrar skoðunar, að hjálpin
væri betur þegin og margfalt
meira virði ef unt væri að út-
vega þessum mönnum hæg
störf jafnskjótt og þeir væru til
þess færir og hefir hann sýnt
það með mörgum dæmum úr
verkamannahóp sínum. Þegar
t. d. beinbrot kemur fyrir, liður
barnsins til hæða, og hjá börn-
um verður oftast giftudrýgra að
slá á strengi tilfinninganna en
skynseminnar, þau áhrifreynast
oft varanlegri, ef þou hafa náð
að risla nógu djúpt. Þessafræðslu
eiga börnin að fá í skólunum,
segja inenn. En skóiastofan get-
ur aldrei orðið svo heilagt A7je,
að barninu finnist að andi guðs
svífi þar í loftinu. Þar er tím-
inn bútaður sundur, öðrumegin
við kristindómsstundina erreikn-
ingur, sem börnin hafa verið
orðingröm afað fást við, en hinu
megin bíður heilsufræði, svojeg
nefni eitthvað. Hvernig á að
fara að halda loftinu táhreinu
þrungnu af lotningu, og svo
fylgir ef til vill sá böggull skamm-
rifi að »kverinu« er hnýlt við
og kallar barnshugann úr ang-
andi blómabrekkum hinna ein-
földu frásagna guðspjallanna
inn í hraunstorkinn kastala trú-
fræðinnar. Nei, kirkjan veröur
að bera eitthvað sjerstaklega á
borð fyrir börnin, ef hún vill
að þau Ieiti seinna skjóls hjá
henni i hreggviðrum lifsins,
frekar en annarsstaðar, annars
er það tilviljun ein. Jeg trúi því
að hún geti það, en það er með
því að hinir mörgu, góðuprest-
ar okkar vildu beita sjer fyrir
venjulega ekki mjög langur
timi áður en sjúklingurinn er
orðinn fær um að bjarga sjer
með heilbrigðu limunum að
meiru eða minnu leyti. Hann
verður þá gráðugur f að starfa
eitthvað sem gefur af sjer arð,
enda er venjulegur sjúkrastyrk-
ur aldrei nándar nærri eins
mikils virði og venjuleg vinnu-
laun.
Á sjúkrahúsi sinu hefir Ford
marga sjúklinga, sem þola vel
að sitja uppi mikin hluta dags-
ins og vinna ýmislegt í hönd-
unum. Hann lætur þá t. d.
skrúfa saman eða feila saman
ýmsa smá vjelarhluta, og hefir
honum reynst þeir vinna þétta
eins fljótt og vel eins og frískir
menn á vinnustofunum. Enginn
sjúklingur fær þessa atvinnu
nema hann óski þess og læknir
leyfi, en reyndin A'arð sú að
allir kepptust eftir vinnu og
það sem meira var vert, þá
batnaði þeim fyr en elia þar eð
tíminn leið fljótar fyrir bragðið,
þeir fengu betri lyst og sváfu
betur en áður og eftirtektarvert
var, að margir þeirra reyndust
alt að fimmfalt fljótari en frísk-
ir menn.
Niðurlag.
Friðun ÞingYaiIa og
Guðmundur Davíðsson.
Eftir því sem Guðmundur
Daviðsson ritar í Timann nú
nýlega umfriðunÞingvalla skyldi
maður ætla, að honum væri á-
hugamál að skógurinn hjer fengi
að þrffast og þroskast, en það
eru oftast tvær hliðar á hverju
máli, önnur sem birtan skin á,
hin er í skugganum.
Ef þetta væri virkiíegt áhuga-
mál hans og það hjartans sann-
færing, að þetta væri ekki hægt
nema með því að leggja niður
búskap og fjáreign alia milli
því að hafa barnaguðsþjónust-
ur altaf í sambandi við þær
venjulegu, og einnig fyrir sunnu-
dagaskólum, einkum i bæjum
og kauptúnum. Sunnudagaskól-
ar eru mjög útbreiddir, en jeg
lít þá samt ekki neinu öfundar-
auga, eins og sumum hættir til
að líta alt, sem ekki er fóstrað
heima á Fróni. Viö höfum ekki
svo mjög þarfnast beirra og
megum þakka fyrir. í miljóna-
borgunum hafa þeir að nokkru
leyti verið valdboð neyðarinnar
til að varpa ljósi inn i þúsund-
ir barnssálna, sem lifað hafa lífi
sínu í hinu lævi blandna götu-
lofti, en nú teldi jeg góða sunnu-
dagaskóla eiga erindi til okkar
í bæina og kauptúnin, þóttekki
vær til annars en hjálpa börn-
unum til að eyða sunnudögun-
um á rjettan hátt.
Jeg held að andlegt sjálfstæðí
eigi djúpar rætur í skapgerð ís-
lensku þjóðarinnar, að minsta
kosti hefir hún aldrei verið fljót
að taka áhrifum þeirra andlegu
byltinga, sem til hennar hafa
borist. En við þurfum að varð-
veita hið andlega sjálfstæði á-
fram, og þá ekki síður í trúar-
efnum en öðru. Börnin þurfa
að eignast kristilega lífsskoðun
I bygða á heilbrigðum grundvellj,