Vörður - 15.05.1926, Blaðsíða 3

V O R Ð D P
3
203000000000000000000002
8
T Ö 1{ 1) II H kemur ut O
álaugardögum o
Ritstjórinn: §
Kristján AZöer/son Túngötu 18. O
Simi: "
1961.
Afgreiðslan:
Laufásveg 25. — Opin
g 5—7 síödegis. Sími 1432.
O V e r ö : 8 kr. árg.
§ Gjalddngi 1. jiilL
♦0000000000000000000000»
Síldveiðar Noi’ðmanna.
tf
1 sambandi við þelta mál má
aldrei gleyma frændum okkar
Norðmönnum. Þeir hafa kent
okkur allar síldarveiðar, sem
nokkuð ’nefir kveðið að, og hafa
allra manna mesta reynslu við
þessa veiði. Þeir eru nægjusam-
ari en við og sparsamari, og
mjög lægnir fiskimenn. Þangað
iil núgildandi fiskiveiðalöggjöf
.gekk í gildi, voru þeir vanir
því að fá að stunda þessa at-
vinnu hjer eins og innlendir
menn, að öðru leyti en því, að
þeir máttu ekki fiska í landbelgi.
Á þessu varð mikil breyting
með fiskiveiðalögunum frá 1922
og eiga Norðmenn vitanlega
slðan miklu verri aðslöðu til
þess að stunda þessa veiða hjer
Tið land, þótt þessum lögum
hafi aldrei verið stranglega
framfylgt gagnvart þeim. En
þeim hefir þó einkum verið
linlega framfylgt siðan hinn
svonefndi kjöttollssamningur var
gerður við Norðmenn. fetta
hefir ljett þeim mjög samkepn-
ína við okkur og þeir eru enn
þann dag i dag okkar lang-
skæðustu keppinautar. Það er
oft tiltölulega Ijett aö fara
kringum lögin, og ekki siður
fiskiveiðalög en önnur lög. Jeg
fullyrði ekki að Norðmenn geri
þetta, því að jeg hefi engar
sannanir í höndunum fyrir þvi.
En jeg vil leyfa mjer að benda
á eina aðferð til þessa, sem til-
tólulega er ljett að nota. Þegar
Norðmenn koma hingað til þess
að fiska utan landhelgi geta
þeir flutt með sjer meira af
tunnum og salti, en þeir geta
haft í skipunum meðan þeir
eru aö fiska, því að rúm þarf
að vera á þilfari til þess að
unt sje að verka sildina og
koma henni fyrir i lestinni.
Það getur því komið sjer mjög
vel að geta selt 5—600 tnnnur
íslenskum manni i landi, selt
þessum sama manni seinna
sild i þessar sömu tunnur, og
keypt svo af honum þessa sömu
síld í þessum sömu tunnum,
þegar þeir leggja af stað heim-
leiðis. Þetta getur alt verið lög-
legt, en hjer getur líka verið
um leppmensku að ræða af
verstu tagi, án þess að ljett sje
að sanna það. Þannig geta
Norðmenn komið þessu fyrir
og siglt siðan með fullfermi
beina leið til Svfþjóðar og selt
sildina þar sjer að skaðlausu
ódýrara en við getum.
Eitt er það, sem jeg vil leyfa
mjer að benda á i þessu sam-
bandi og sjerstaklega biðja hæst-
virta stjórn að athuga vel og
vandlega, og það er það, hvort
Norðmönnum sje leyfilegt sam-
kvæmt alþjóðaverslunarlöggjöf
og venjum að bjóða þá síld,
sem fiskuð er utan landhelgi og
ekki er verkuð samkvæmt ís-
lenskri löggjöf, á útlendum
markaði sem fyrsta flokks is-
Ienska síld. Þetta viljum við
banna ef hægt er að lögum.
Vitanlega standa Norðmennmun
betur að vígi að ýmsu leyti en
við. Þeir sleppa við úlflutaings-
gjald, lunnutoll og útsvörin, sem
eru vægast sagt, hófiitil. Enginn
má skilja orð mín svo, að jeg
vilji setja þránd í götu frænda
vorra, svo að þeir njóti ekki
fullra laga hjer, en okkur verð-
ur ekki láð, þólt við viljum
vernda rjett okkar, sem lög frek-
ast leyfa. Við getum ekki við-
urkent að þeir hafi rjelt til þess
að bjóða sem islenska síld á út-
lendum markaði, síld sem fisk-
uð er utan landhelgi og ekki er
söituð samkvæmt íslenskum
lögum. Við viljum hindra að
þeir geti farið í kringum ís-
lenska íöggjöf okkur til tjóns.
Við myndum vitanlega geta
litið þetta mildari augum, ef ekki
stæði svo á, að markaðurinn er
svo lítill að það má tæp-
lega muna 20 — 30 þúsund tunn-
um til þess að markaðurinn
yfirfyllist ekki, og allir sem við
síldarútveg fást, tapi rneira eða
minna. Það er okkur því lífs-
nauðsyn að hindra þetta og
það ættu Norðmenn sjálfir að
skilja. Jeg skal játa að Norð-
menn hafa gert töluvert að því
að reyna að auka markaði fyr-
ir islenska síld. Þeir hafa boö-
ið hana á nýjum mörkuðum,
en það lakasta er, að það hefir
stundum crðið til þess að koma
koma óorði á siídina utan Dan-
merkur og Svíþjóðar, vegnaþess,
að oftast hefir verið reynt að
koma þar út lökustu sildinni,
sem ekki hefir verið unt að
selja á Norðurlöndum. Þess ber
að gæta, að islenska síldin hefir
á mjög skömmum tima rutt
burt allri annari sild úr Svíþjóð,
enda er þar i landi eini mark-
aðurinn fyrir íslenska sild, að
heita má. En Svlar eru sú þjóð,
sem lengst hefir komist i þvi að
neyta sildar og hefir þvi best
skilyrði til þess að meta gæði
bennar. En þegar þeir hafa slík-
ar mætur á íslensku sildinni,
þá er ilt til þess að vita, að
hún skuli hafa ilt orð á sjer i
nágrannalöndunum, af því að
sölunni er svo óhyggilega hátt-
að. Ástandið er þannig nú, að
það má ekki veiðast neraa til-
tölulega lítið til þess að ekki
verði tap á síldinni.
Út úr ógoognnnm.
Jeg sje nú ekki aðra leið út
úr þessum ógöngum, en öflug
samtök þeirra manna, sem bjer
eiga rjettmætra hagsmuna að
gæta. Eu siík samtök eru úti-
lokuð nema mcð lagavernd, þvi
að bjer ráða miklu menn, sem
eiga annara hagsmuna að gæta
en hagsmuna hinnar íslensku
þjóðar. Þetta frv. er samið og
flutt í þeirri trú, að það sjeeina
liklega leiðin út úr þessu öng-
þveiti. Tilgangur þess er fyrst
og fremst sá, að koma betra
skipulagi á söluna i neyslu-
löndunum. Ennfremur aðvanda
vöruna, koma henni í álit á er-
lendurn markaði, sjá um að
ekki verði annað en góð vara
á boðstólum. Það er ekkimein-
ingin, að hjer eigi aðveraneinn
okurhringur á ferðinni, þvert á
móti. Með þessu er reynt að
miðla hagnaðinum af þessari
uppgripaveiði rjettlátlega milli
framleiðeDda og neytenda. Nú
er hagurinn eingöngu hjá neyt-
endunum. En neytendurnir verða
að skilja það, að við getum
ekki til lengdar selt þeim síld-
ina fyrir lægra verð en fram-
leiðslan kostar. Jeg hygg aöþað
muni auðvelt að sannfæra jafn-
vitra þjóð sem Svía um slíkt.
Og líklega mundi meðaltalsverð-
ið verða aðgengilegra fyrir neyt-
endurna, ef hægt væri á þenn-
an hátt að hafa hönd i bagga
með sölunni.
Með þessu fyrirkomulagi yrði
fyrir það girt að síldin væri flutt
úr landi svo tugum þúsunda
tunna skifti og ónýttist þar. Það
yrði ekki meira flutt út en von
er um að seljist með sæmilegu
verði, þannig að framleiðslu-
kostnaður fáist borgaöur. Þá er
eilt, sem altaf veltur mikið á i
þessu máli, en það er að gera
vöruna þannig úr garði, aðhún
sje að skapi neytenda. Þó að
Svíum líki best sú verkunarað-
ferð, sem hjer er höfð á síld-
inni og vilji ekki hafa hana
öðruvísi, þá er ekki svo um
aðrar þjóðir. Þær vilja sumar
hafa aðra meðferð, því að sinn
er siður i landi hverju. Það
mundi þvi verða eitt aðalhlut-
verk fjelagsins, að útvega nýja
markaði og jafnframt að kynna
sjer hvernig neytendurnir vilja
hafa meðferð vörunnar. Hjer má
ekki ílana að neinu, og enginn
má búast við að slikt geti tek-
ist á skömraum tíma.
Nýir marknðir.
Jeg býst við því að það
þurfi að höggva í sama farið
ár eftir ár, því að sjaldan fellur
trje við fyrsta högg. Fjöldi þjóða
neytir mikið síldar, svo sem
Þjóðverjar, Tjeckoslovakar, Pól-
verjar og Rússar. Þeir sem best
vita segja, að sild sje mjög
mikið borðuð i Rúmeníu. Það
er nú næsta ólikiegt að ekki
sje hægt að koma síldinni á
markaðinn i þessum löndum,
þar sem Svíar, sem hafa mest
og best skilyrði til þess að meta
sildina, telja hana ágæta vöru.
Jeg er sannfærður um, að þetta
er hægt ef rjett er að farið. En
ef við gætum útvegað markað
fyrir 600 þús. tunnur, þá býst
jjeg við að vandræðin væru
leyst fyrstu 20—30 árin. Það
er ekki nema tæpur helmingur
þessa, sem hægt er að fá sæmi-
legt verð fyrir nú. Mjer er óhætt
að hafa það eftir merkum kanp-
sýslumanni, sem er nýkominn
frá útlöndum, að tvö stór versl-
unarhús í Hamborg fullyrtu við
hann, að hægt væri að selja
alla islensku síldina á þýskum
markaði, ef hún væri verkuð
eins og J*jóðverjar vilja vera
láta. Neyslan i Þýskalandi er
vitanlega margföld á við fram-
leiðslu okkar.
Bráðahlrgða fyrirkomnlag.
Jeg gat þess áðan að okkur
flm. væri það fullljóst, að bjer
getur verið um hættulegt spor
að ræða. Jeg held að í raun og
veru verði aldrei vikið hættu-
laust frá grundvelli frjálsrar
verslunar. En maður verður
oft að leggja á tæpt vað og
hættulegt til þess að reyna að
bjarga sjer frá stærri voða.
Hjer er hættan fólgin í því, að
ekki verði rjettilega haldið á
þeim trompum, sem væntanleg-
um stjórnendum þessa fjelags-
skapar eru fengin í hendur
með þessu. Það er vandi að
framkvæma þelta, og er enginn
öfundsverður af því verki. Eu jeg
vænti þess að misfellurnar verði
ekki stærri en það, að reynslan
sýni að miklu meira vinnist
en tapist við þelta örþrifaráð.
Jeg skal taka það fram, að
jeg lít á þetta fyrirkomulag hjer
sem bráðabirgðafyrirkomulag.
Ea upp af þessum fjelagsskap
myndi innan skams risa upp
stórt og sterkt islenskt fjelag,
»em myndi ná sterkum tökum
á sildarversluninni, og aldrei
sleppa henni aftur úr íslensk-
um höndum.
Jeg skal ekki fara mikið út
í einstök atriði frv. Jeg vil að
eins benda á tvent. í 1. gr. frv.
er ekki ákveðin tala þeirra
manna, er stofnað geti slíkt fje-
lag sem þetta. 1 fijótu bragði
kann þetta að virðast mikili
galli, en orsökin til þess er sú,
að ekki er Ijett að vita fyrir-
fram hve marga er hægt að fá
til þess að stofna þennan fje-
lagsskap, af þeim mönnum, er
hjer hafa að eins islenskra
hagsmuna að gæta.
Einnig virðist heppilegra að láta
rikisstjórnina skipa stjórn fje-
lagsins í byrjun, til þess að
reyna að komast sem mest hjá
útlendum áhrifum.
Jeg sje svo ekki ástæðu til
þess að fara fleiri orðum um
þetta. Jeg skal að síðustu taka
það fram, að í minum augum
er þetta svo mikið nauðsynja-
mál, að jeg vil fórna dálitlu af
persónulegu frelsi innanlands um
stundarsakir, í fullu trausti
þess, að við verðum frjálsari út
á við eflir en áður.
Alþingi.
Úrslit mála.
{ dag verður þingi slitið.
Undanfarið hafa fundir verið
langir i báðum deildum, svo
sem venja er til undir þinglok,
og fjölda mála verið ráðið til
lykta. Skal hjer getið um afdrif
nokkurra hinna merkustu.
Þessi frv. hafa verið atgreidd
sera lög írá Alþingi:
Frv. um útsvör.
Frv. um frœðslu barna.
Frv. um stofnun happdrœttis
fyrir Island.
Frv. um breytingar á lögum
um vörutoll.
Frv. um sölu á sild (einka-
sölufrv.). Frv. var samþ. f Ed.
í gær með 7 : 6 atkv. Já sögðu:
Guðm. Ól., Gunnar Ói., Ingvar
P., Jónas, Jóh. Jós., Bj. Er. og
Eggert. Nei sögðu: Jóh. Jóh.,
Jón Magn., Sig Egg., Ágúst H.,
Einar Árnason og H. Steinsen.
Fjarverandi var Ingibj. H. Bj.,
er hafði áður talað með frv.
Frv. til laga um heimild fyrir
rikisstjórnina til að veita ýms
hlunnindi fyrirhuguðum nýjum
banka.
Frv. um viðauka við lög um
bann gegn botnvörpuveiðum.
Frv. um breyting á lögum um
sauðfjárbaðlyf (baðlyfjasalan gef-
in frjáls). i
Þ essi frv. hafa verð feid eða
drepia með rökstnddri dng-
skrá.
Frv. um verð/esting isl. krón-
unnar. Frv. var vísað frá við
3. umr. í Nd. með svohljóðandi
dagskrá frá Pjetri Ottesen:
»í trausti þess, að landsstjórn-
in, bankar og gengisnefnd kosti
kapps um að afstýra þvi, að
röskun verði á gengi íslensku
krónunnar til næsta þings, tekur
deildin fyrirnæsta máládagskrá«.
Dagskráin var samþykt með
16 : 11 atkv. Já sögðu íhalds-
menn allir, Klemens J., Jak. M
og Jón Baldvinss. Nei sögðu 9
Framsóknarmenn, Ben. Sv. og
Magn. Torf.
Frv. um ski/ting Gullbr.- og
Kjósarsýslu í tvö kjördœmi (þing-
maður fyrir Hafnarfjörð).
Frv. um gróðaskatt. (Frv. um
landnám- og byggingasjóð, þar
með sjálffallið).
Frv. um að rikið taki að sjer
kvennaskólana i Reykjavik og á
Blönduós.
Frv. um heimild fyrir stjórn-
ina til að ákveða einkasölu á
iilbúnum fatnaði.
Þessi frv. hafa dagað nppi;
Frv. um lœrða skólann.
Frv.um járnbraut. (Tvönefnd-
arálit höfðu birst frá samgöngu-
málanefnd Nd. seint á þingi, en
málið kom aldrei til 2. umr.
Meiri hluti nefndarinnar (Jón
A. Jónsson, Sveinn Ól. og Há-
kon Kr.) lögðu til að málinu
yrði vísað til stjórnarinnar, —
Aðalástæða þeirra gegn frv. var
sú, að þeir telja »ríkissjóði of-
vaxið að ráðast i járnbrautar-
laguinguna, nema með þvi raóti
einu, að leggja niður allflestar
opinberar framkvæmdir um
nokkur ár«r, en slikt telja þeir
óverjandi. Minni hl. (Kl. Jónsson
°g Jón Kjart.) lagði til að frv.
yröi samþykt óbreytt, og telur
málið svo vel undirbúið, sem
föng sjeu á.
Frv. um Landsbanka Islands.
Frv. var afgreitt frá Nd. fyrir
helgina eftir að sTohljóðandi
dagskrá frá Ben. Sv. hafði ver-
ið fdd með öllum greiddum
atkv. gegn 3 (Ben. Sv., Jak. M.
og Jón Baldv.):
því trausti, að stjórnin
rjúfi Alþingi nú þegar og stofni
til nýrra kosninga, er fram fari
á komandi hausti, til þess að
kjósendum gefist kostur á að
láta vilja sinn í ljós um helstu
deiluatriði í stórmáli þvi, er
hjer liggur fyrir og komið er
upp eftir að siðustu kosningar
fóru fram, tekur deildin fyrir
næsta mál á dagskráa.
Á þriðjudag kom málið á
dagskrá í Ed., en þar eð sýni-
legt var að ekki myndi vinn-
ast timi til þess, að af-
greiða málið á þessu þingi, var
samþ. með 9:3 a kv. að taka
málið af dagskrá og leggja það
i salt til næsta þings.
Frv. um breyting á I. um
hœstarjett (að dómendur verði
5 áfram).
Frv. um friðan Pingvalla.
(Niðurl.).
Ný bók: Hamingjuleiðin. Nokkr-
ir kaflar úr bókum hins heims-
kunna höf. O. Swett Matdens.
ÞyðingeftirÁrna Ólafsson stúdent