Vörður - 22.05.1926, Blaðsíða 3

V O R Ð U R
3
£0000000000000000000000»
yÖBÐUK kemur út
á laugardögum
Ritstjórinn:
Kristján Alberlson Túngötu 18.
Simi:
1961.
Afgreióslan:
Laufásveg 25. — Opin
5—7 siðdegis. Simi 1432.
V e r ð : 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
íooooooooooooooooooooQoS
þess að sanna hvernig fjúrhag
rikissjóðs var komið og þó mun
hann bafa versnað frá snmri 1923
þangað til í tnars 1924, er
íhaldsflokkurinn tók við stiórn.
Skuldir landsmanna við út-
lönd voru gífurlegar í ársbyrj-
un 1924 og bankarnir höfðu þá
notað lánstrausl sitt svo sem
frekast var hægt.
Þannig var ástandið þegar í-
haldsflokkuiinn tók við völdum.
þegar þetta er athugað er það
síst að undra, að flokkurinn
mat það mest af öllu að koma
fjárreiðunum í rjett horf. Það
sýnir skilning flokksins á því,
að engu er hægt að koma fram
sem til framfara horfir, nema
með því að hafa reglu og at-
hygli á fjármálunum. Flokkur-
inn sá að ekki var til neins að
lofa framkvæmdum nje öðrum
fríðindum fyr en fjárhagurinn
væri sæmilegur. Pess vegna
sneri bann sjer óskiftur að end-
urhótum á þessu sviði, lofaði
fyrst um sinn engu öðru, nema
stuðningi við atvinnuvegina, og
ljet hiua flokkana um að lofa
landsmönnum gulli og grænum
skógum.
Eu hvað gerði svo íbalds-
flokkurinn til þess að hrinda
fjármálunum í lag og hver hef-
ir árangurinn orðið ? Um það
verður rætt i frambaldi þessarr
ar greinar i næsta blaði.
Framh.
t
Sjera Pjetur Jónsson
á Káifafellsstað
andaðist af heilablóðfalli 28. april
síðastliðinn að heimili sinu, tæpra
76 ára gamall. Hann var fæddur
12. júni 1850 á Hamri í Þverár-
hlíð i Borgarfirði. Faðir hans
var Jón Pjetursson hávfirdómari,
en móðir hans var Jóhanna
Soffía Bogadóttir á Staðarfelli.
Sjera Pjetur fluttist á fyrsta
aldursári til Reykjavikur. Faðir
hans hafði árið 1850 verið skip-
aður assessor við yfirrjettinn.
Ólst sjera Pjetur siðan upp í
Reykjavik. Hann varð stúdent
1871, las síðan um tíma lækn-
isfræði, en hvarf frá henni og
tók guðfræði. Hann lauk prófi
i henni árið 1881 með 1. einkunn.
Sama ár var honum veitt Fjalla-
þingaprestakall. Svo Presthóla-
prestakall 1882, Hálsprestakall
1883 og loks Kálfafellsstaðar-
prestakall í Austur-Skattafells-
sýslu árið 1892 og þjónaði hann
því til dauðadags. Hann kvænt-
ist árið 1886 eftirlifandi konu
sinni Helgu Skúladóltur frá Sig-
ríðarstöðum í Fnjóskadal, er
reyndist honum i öllu góður
lifsförunautur, enda hefir sú kona
unnið sjer traust og virðingu
allra þeirra, er kyntust henni.
Gestrisni þeirra hjóna er við-
brugðið. Margan ferðamanninn
bar þar að garði, og voru þau
hjón samhent í því að gera
heimilið sem ánægjulegast fyrir
gesti sina. Það var ekkert það
til á heimilinu, er þótti of gott
handa þeim, er að garði báru.
Þau bjón eignuðust 4 börn, sem
öll eru á lifi. þau eru: Jóhanna
Sigþrúður, gift Helga H. Eiriks-
syni verkfræðing, Jarþrúður, gift
Sigfúsi Johnsen fulltrúa í dóms-
og kirkjumálaráðaneytinu, Eiísa-
bet, gift Georg Jensen kaup-
manni í Danmörku og Jón, guð-
athuga, og vona jeg að mjer
vinnist timi til þess bráðlega.
Fjórða skrítla Hallgrims er
skemtilegust.
Hann lýkur miklu lofsorði á
þessa riraleysu:
Falleg ertu Rósa mín ,
eins og morgunstjarna;
jeg þckki, hvað þú ert góð
betur en flestir aörir.
það er áreiðanlegt, að Hall-
grimur fær engan mann tii
þess að trúa þvf, að jeg hallist
að rimleysisstefnu hans. Jeg
hefi ekki farið i launkofa með
álit mitt um ágæti íslenskrar
braglistar og þjóðlegrar vísna-
gerðar. Og meira hef jeg unnið
að þvf, en Hallgrfmur, að afla
fslenskri ferhendugerð álits og
og vekja áhuga hagyrðinga fyrir
þjóðlegustu bragformstegund
Ijóðmálslistar.
Jeg vona að lesendur »Varð-
ar« iái mjer það ekki, þótt jeg
lengi ekki svar mitt að sinni —.
En fleira skrttið er i grein
Hallgrims, m. a. sú yfirlýsing
hans — að bann hafi skrifað
Stuðlamáladóminn astökunum
tii vansaal Má rita betur um
það siðar.
Hallgrimur hælir nú Kolbeini
allmikið fyrir wskáldfegurð vfsna
hans og hugnæmt efnia — og
engann höfundinn segist hann
hafa »viljað meiða«. Er þetta
fallega sagt. Lagstuðlun lætur
hann í friði, viðurkennir að
hann rimi sjálfur ónákvæmt,
yfirborðsstefnuna dýrkar hann
ekki með sama fjálgleik og áð-
ur, þótt ekki sje hann nærri
því laus við umbúðaviðjurnar
enn, og yfirleitt reynir hann að
milda orð sin um Stuðiamála-
skáldin.
Misskilnings kennir hjá hon-
um á sumu þvi er jeg segi i
formáia visnasafnsins og þar
hef jeg þó einmitt sagt, að
safnið sje »byrjunartilraun« og
ekki »gallalaus smíð«. Kippi
jeg mjer ekkert upp við slíkt.
Stuðlamálaskáldin mega ekki
heldur láta flugnasuðu fávísra
manna hafa nein áhrif á sig,
en yrkja skulu þeir óhræddir
sem áður, og vanda vísnasniðið.
En neins og þú heilsar öðr-
um ávarpa aðrir þig«, segir
gamalt orðtæki, og þess vegna
ætla jeg i bráð að kveðja Hall-
grím með sörau stöku og bann
sendir mjer i greinarlok:
Heimskur þykist hygginn, þvl
hrokaryk hann blindar;
sfnum mikill augum i
auiastrykin myndar.
11. mai 1926.
Margeir Jónsson.
fræðinemi hjer á háskólanum.
— Sjera Pjetur gengdi mörgum
vandasömum störfum i hjeraði
og leysti þau öll samviskusamlega
af hendi. Hann var fræðimaður
mikiil, einkum var hann mikili
sögumaður. Ættfræðingur var
hann með afbrigðum. Hann var
svo minnugur, að þess mun fá
dæmi vera. En það eru þó ekki
hans miklu gáfur er gera oss
hann minnisstæðan, erbeztþektu
hann, heldur mannkostir hans.
Blessuð veri minning hans.
Skaftfellingnr.
Opið brjef
til Guðm. Friðjónssonar
skálds.
I 18. tölubl. »Varðar« þ. á.
birtist greinarkorn eftir yður,
með fyrirsögninni: »Brjef úr
Pingeyjarsýslu«, og gerið þjer
þar dýrleik okkar augnlækn-
anna, og þá fyrst og fremst
minn, að aðalumtalsefni.
Vegna þess að jeg þekkiyöur
af afspurn sem góðan dreng og
sanngjarnan, neyðist jeg til að
svara yður nokkrum orðum
fyrir hönd okkar augnlæknanna.
Skal þá fyrst vikið að því,
sem þjer skrifið um tekjurmín-
ar á Húsavfk síðastliðið sumar,
og árstekjur okkar yfirleitt.
Samkvæmt bókum minum
hef jeg í fyrra sumar rannsak-
að á Húsavik 116 augnsjúklinga.
Gerði á einum þeirra handlækn-
isaðgerð, en rannsakaði hins-
vegar suma þeirra ókeypis. Nú
hafið þjer með aðstoð »vitra og
kunnuga« heimildarmannsins
yðar reiknað út, að jeg hafi
borið úr býtum 4—5 þús. kr.
meðan jeg dvaldi á Húsavík;
samsvarar það því, að hver
sjúklingur hafi að meðaltali
orðið að greiða mjer 40—50 kr.
í læknishjálp. Hvernig nokkur
maður hefir komist að þeirri
niðurstöðu, er mjer ráðgáta, og
verður víst fleirum en mjer. —
Jeg býst nú við, að þetta
framtal miU raski að einhverju
leyti grundvelli þeim, er þjer
reiknið út 60—80 þús. kr. árs-
tekjurnar á, en úr því jeg á
annað boið er farinn út í þessa
sálma, skal jeg gjarnan gefa
yður frekari upplýsingar við-
vikjandi ferðalagi mfnu í sum-
ar.
Alt ferðalagið stóð yfir 69
daga (8. júií til 13. sept.). A
þeim tima rannsakaði jeg alls
468 sjúklinga (er það mestur
sjúklingafjóldi sem jeg hefi haft
á ferðalagi), og gerði þar að
auki örfáar handlæknisaðgerðir
á augum. Ferðalagið og undir-
búningur undir það kostaði mig
tæpar 3 þús. kr. en þar afvoru
mjer endurgreiddar úr lands-
sjóði 500 kr.
Viljið þjer nú í fullri alvöru
halda því fram, að það semjeg
bar úr býtum þessa 69 daga,
samsvari 60—80 þús. kr. árs-
tekjum, eða álitið þjer ef til vill
að ferðatfminn sje svo miklu ó-
arðsamari, en hinn timi ársins ?
En »ágóði af gleraugnasölu
er vfst mikilio, segið þjer. Petta
má vel vera, en sá ágóði renn-
ur ekki i okkar sjóð augnlækn-
anna lengur. Auknar og endur-
bættar rannsóknaraðferðir á
augum, hafa aftur leitt það af
sjer, að gleraugu þau, sem augn-
læknar fyrirskipa sjúklingum
sínum núna, eru ímiklumhluta
tilfella svo margvislega löguð,
að til að setja þau saman og
útbúa, þarf mann með sjernámi,
og þess utan vinnustofu með
dýrum vjelum. Fyrir þvi hefir
nú augnlæknum reynst ókleyft
að hafa á hendi gleraugnasölu,
hjer og annarsstaðar, en þess i
stað er að aflokinni rannsókn,
skrifaður gleraugnaseðill til gler-
augnasalans, líkt og þegar lyf-
seðill er skrifaður fyrir sjúkling
til lyfsala, en án sjerstakrar
borgunar frá sjúkling eða gler-
augnasala. — Þetta var alt á
annan veg áður. Gleraugu þau
sem fyrirskipuð voru þá, voru
i langsamlega mestum hluta til-
fella ekki margbrotnari en svo,
að augnlæknar gátu selt þau
sjálfir hvar sem var, en þar
sem meira þurfti með, var pant-
að frá útlöndum eftir á, eftir
gleraugnaseðli.-----
Pá væri ekki úr vegi, að
minnast á taxta . okkar fyrir
rannsókn á augum — fjerán
þóknaðist yður að kalla hann.
í fljótu bragði gæti virst svo,
að 8—10 kr. væri óþarflega há
borgun fyrir augnrannsókn —
ef aðstaða væri ekki athuguð
að öðru leyli.
En hana hafið þjer sannar-
lega ekki athugað.
Pess i stað farið þjer i sam-
anburð við laun skattanefndar-
manna i sveit og ritlaun íslenskra
skálda.
Aðstaða okkar er þessi: Til
þess að leggja stund á augn-
lækningar, útheimtist fyrst og
fremst alm°nt læknapróf, siðan
þarf að vinna á sjúkrahúsi i 1
ár, eða gegna almennum lækn-
isstörfum { 2 ár. Sjálft augn-
læknisnámið tekur 2—3 ár, ef
vel á að vera, og verða læknis-
efnin á þeim tima að greiða
ærið fje fyrir kenslu i sumum
námsgreinunum, hvað þá fyrir
alt uppihald. Að náminu ioknu
þarf verkfæri og rannsóknará-
höld fyrir 6—10 þús, kr, með
ö. o. 6—10 sinnum meira en
almennir hjeraðslæknar þurfa til
þeirra hluta. — Pegar heim
er komið, verða læknarnir að
lifa á sinum handafla, án nokk-
urs stuðnings af þvi opinbera,
leigja dýrar lækningastofur (mun
dýrari en aðrir læknar), og
standast ótakmarkaða samkeppn.
Ekki er heldur svo, að þeirgeti
Iengur haft sjálfir gleraugnasölu,
sjer til stuðnings, til þess yrðu
þeir að launa kaupdýrum sjer-
fræðingi, leigja vinnustofu og
búð, og auk þess leggja út þús-
undir ef ekki tugi þúsunda fyrir
vörur og vinnuvjelar. En að
afloknu námi og verkfærakaup-
um munu flestir hafa nóg á
sinni könnu, þótt þessu sje
slept. —
Pjer farið i upphafi greinar
yðar í samanburð á þvi sem
augnrannsókn kostar núna og
1895, hjá Birni ólafssyni. Mjer
er kunnugt nm, að venjuleg
gleraugu kostuðu hjá honum
þá 2 kr., svo eftir því hafið
þjer orðið að greiða honum2 —
3 kr. í læknisbjálp.
Jeg leyfi mjer nú mikillega
að efast um, að 2—3 kr. hafi
haft rýrara verðgildi árið 1895,
en 8—10 kr. núna. En þar að
auki kemur hjer margt fleira
til greina.
Björn heit. Ólafsson var prýði-
lega að sjer i sinni grein og
enginn vafi er á, að hann hef-
ir varið löngum tima til náms.
Hins vegar er það vist, að náms-
kostnaður hans hefir orðið til-
tölulega miklu minni, en núver-
andi augnlækna, þótt ekki væri
fyrir annað en það, að verk-
færi voru þá fábreyttari en nú,
og dýru rannsóknaráhöldin, sem
nú hleypa verkfærakostnaðinum
fram úr öllu hófi, þektust þá
alls ekki. Litlu eftir að hann
tekur til starfa, eruhonum veitt
föst meðalembættismannslaun
(2000 kr.), og nægur fjárstyrk-
ur til að standast kostnað við
ferðalögin. Auk þessa hafði
hann mikla gleraugnasölu.Sam-
keppni þurfti bann ekki að ótt-
ast. Á þeim tíma hefði það þótt
ganga vitfirringu næst, að ætla,
að 2 augnlæknar gætu þrifist á
landinu, og sjáfur ætlaði hann
sjer upphafiega að gegna hjer-
aðslæknisstörfum, en hafa augn-
lækningarnar í hjáverkum.
Pjer spyrjið siðast í grein yð-
ar um, hvort ekkisje landlækn-
is-efiirlit með sölu okkar. Jú
vissulega er það svo, en hingað
til hefir það verið óþarft. Sam-
kvæmt gjaldskrá Læknafj. R.vík-
ur — og það er landlæknir,
sem fyrst og fremst hefir unnið
að þvi að semja hana — er
heimilt að setja upp fyrir venju-
lega augnrannsókn alt að 16
kr. En okkar venjulega verðlag
er yður þegar kunnugt um.
Öðrurn atriðum greinar yðar
hirði jeg ekki um að svara, þar
sem þau eru mjer óviðkomandi.
Pó þykir mjer frásögn yðar um
hjeraðslæknirinn, sem að sjálfs
sin sögn hafði aukatekjur svo
tugum þúsunda skifti áriega fyr-
ir tannlækningar, vægast talað
ótrúleg. En jeg renni nú grun í
hvaða mann þjer eigið við, og
býst við að bann svari þessu
sjálfur, ef honum finst það
svara vert. — —
Að siðustu vonast jeg til, að
þjer eftir að bafa Jesið ofanrit-
að, komist á alt aðra skoðun á
sanngirni okkar augnlæknanna
gagnvart sjúklingum okkar, en
þjer virtust hafa, er þjer rituð-
uð grein yðar. Og fyrir mitt
leyti álit jeg yður alt of góðan
til þess, að gera yður að at-
hlægi með því að hlaupa i blöð-
in með óiökstutt slúður, sem
eitthvert flónið hefir latið sjer
sæma að bera í yður, er sjálfir
voruð ókunnugir öllum mála-
vöxtum.
Yðar
Helgi Skúlason.
Kæliskipið. Emil Nielsen for-
stjóii hefir dvalið I Kbofn und-
anfarið til þess að gera samn-
inga um kaup á kæliskipinu
nýja. Lægsta tilboðið var frá
Fiydedokken i Kböfn og voru
samningar undirskri'aðir um
fyrri helgi. Geit er ráð fyrir
að skipið verði tilbúið á næsta
vori.
Tofte, fyrv. bankastjóri I íslands
banka, befir nýiega veiið dæmd-
ur fyiir landsrjetti í Khöfn, að
greiða hingað tekju- og eigna-
skatt — samtals 4,381 kr.